του Σπύρου Στάλια
Οικονομολόγου PhD
Το τραπεζικό σύστημα στην ευρωζώνη, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, στηρίζεται στο εργοδικό αξίωμα (ergodic axiom), που ως αξίωμα δεν χρήζει αποδείξεως, βάσει του οποίου το μέλλον είναι μια στατιστική σκιά του παρελθόντος. Με βάση αυτό το αξίωμα οι Τραπεζίτες ισχυρίζονται ότι οι πιθανότητες που υπολογίζονται από παρελθούσες παρατηρήσεις και από τα παρόντα δεδομένα της αγοράς των δανείων, μας δίνει μια λίαν αξιόπιστη γνώση για το τι θα συμβεί στο μέλλον.
Με άλλα λόγια το μέλλον έχει υπολογισμένους πιθανολογικούς κινδύνους και κατά συνέπεια δεν είναι αβέβαιο. Το εργοδικό αξίωμα μας λέει λοιπόν ότι το μέλλον είναι προκαθορισμένο και καμμία ανθρώπινη δράση δεν μπορεί αυτό να το αλλάξει.
Συμπερασματικά, όταν οι τραπεζίτες δίνουν ένα δάνειο είναι σε θέση να υπολογίσουν με αναλογιστική ακρίβεια τη μελλοντική αξία όλων των πιθανών αποτελεσμάτων που προκύπτουν από τα παρελθόντα και τα σημερινά δεδομένα της αγοράς δανείων. Κατά συνέπεια αποκλείεται στο μέλλον να υπάρξουν αθετήσεις υποχρεώσεων, κόκκινα δάνεια, πτωχεύσεις ή άλλες καταστρεπτικές συνέπειες για την απασχόληση και το ΑΕΠ.
Η αγορά των δανείων έγινε αστρονομία, τα δάνεια διαγράφουν μια γνωστή πορεία στο μέλλον, όπως οι πλανήτες!!!
Αλλά όταν το 2008 ξέσπασε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση (ΠΧΚ), και προέκυψαν σε όλες τις χώρες συστηματικές χρεωκοπίες, κόκκινα δάνεια, αθετήσεις υποχρεώσεων, αποδείχθηκε ότι το νεοφιλελεύθερο υπόδειγμα λειτουργίας των χρηματοπιστωτικών αγορών είναι εσφαλμένο.
Σε μια καταπληκτική μαρτυρία “mea culpa” ενώπιον του Κογκρέσου των ΗΠΑ στις 23 Οκτωβρίου 2008, ο από το 1986 Προεδρος της Κεντρικής Τράπεζας της Αμερικής (FED) Άλαν Γκρίνσπαν παραδέχτηκε ότι είχε υπερεκτιμήσει την ικανότητα των ελεύθερων χρηματοπιστωτικών αγορών να αυτοδιορθώνονται και ότι δεν περίμενε η απορρύθμιση να απελευθερώσει μια τέτοια καταστροφική δύναμη στην πραγματική οικονομία.
Ο Γκρίνσπαν δήλωσε: ‘’Αυτή η κρίση, ωστόσο, αποδείχθηκε πολύ ευρύτερη από οτιδήποτε θα μπορούσα να φανταστώ […] όσοι από εμάς είχαμε κοιτάξει το συμφέρον των δανειστικών ιδρυμάτων (τράπεζες) για την προστασία των ιδίων κεφαλαίων (ιδιαίτερα εγώ) είμαστε συγκλονισμένοι και σε κατάσταση σοκ […] Τις τελευταίες δεκαετίες, ένα τεράστιο σύστημα διαχείρισης κινδύνων και τιμολόγησης είχε εξελιχθεί, που συνδυάζει τις καλύτερες γνώσεις μαθηματικών και ειδικών οικονομικών που υποστηρίζονται από σημαντικές προόδους στην τεχνολογία των υπολογιστών και των επικοινωνιών. Βραβείο Νόμπελ [στην οικονομία] απονεμήθηκε για την ανακάλυψη του μοντέλου τιμολόγησης [ελεύθερης αγοράς] που στηρίζει μεγάλο μέρος της προόδου στις αγορές [χρηματοπιστωτικών] παραγώγων. Αυτό το σύγχρονο υπόδειγμα διαχείρισης κινδύνου επικράτησε για δεκαετίες. Όλο το πνευματικό οικοδόμημα, ωστόσο, [έχει πιά] καταρρεύσει.”
Σε ερώτηση από μέλη της επιτροπής του Κογκρέσου, ο Γκρίνσπαν παραδέχτηκε ότι: “Βρήκα ένα ελάττωμα στο μοντέλο που αντιλαμβάνομαι ότι είναι η κρίσιμη λειτουργική δομή που καθορίζει πώς λειτουργεί ο κόσμος. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που σοκαρίστηκα […] Ακόμα δεν καταλαβαίνω πλήρως γιατί συνέβη, και προφανώς στο βαθμό που θα καταλάβω τι συνέβη και γιατί, θα αλλάξω τις απόψεις μου’’.
Μεγάλο ενδιαφέρον έχει η επιστολή που έστειλε η Βρετανική Ακαδημία στην Βασίλισσα Ελισάβετ όταν τον Νοέμβριο του 2008 στο London School of Economics ρώτησε με αυστηρότητα γιατί συνέβη αυτό, γιατί κάνεις δεν προέβλεψε την πιστωτική κρίση και τι θα πρέπει να γίνει ώστε ‘ποτέ πάλι’ αυτό να μην ξανασυμβεί.
Η Βρετανική Ακαδημία θεώρησε καθήκον της, όπως ήταν φυσικό, να απαντήσει στο ερώτημα της Βασίλισσας και στις 22 Ιουλίου του 2009, μετά από 9 ολόκληρους μήνες, έστειλε την απάντηση της στα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ. Η επιστολή της Ακαδημίας είναι εντυπωσιακή, γιατί με απλό τρόπο μας δείχνει σε τι επιστημονική σύγχυση έχει περιπέσει η ανθρωπότητα τα τελευταία σαράντα χρόνια. Ολόκληρη την επιστολή που είναι πια μια ιστορική πηγή, την παραθέτω στο τέλος του κειμένου και αξίζει να διαβαστεί. Εδώ αναρτώ μόνο μια μικρή αλλά λίαν ενδεικτική παράγραφο: ‘’..οι περισσότεροι ήσαν πεπεισμένοι ότι οι Τράπεζες γνώριζαν τι έκαναν. Πίστευαν ότι οι οικονομικοί μάγοι είχαν βρει νέους και έξυπνους τρόπους Πράγματι, ορισμένοι υποστήριξαν ότι υπήρχε τέτοια διασπορά του κινδύνου στα νέα χρηματοοικονομικά προϊόντα που ουσιαστικά ο κίνδυνος είχε εξαλειφθεί. Είναι δύσκολο να θυμηθούμε καλύτερο παράδειγμα ευσεβούς σκέψης σε συνδυασμό με την ύβρη…. Υπήρξε ευρεία συναίνεση ότι ήταν καλύτερα να ασχοληθεί κανείς με τα επακόλουθα των φουσκών στις χρηματοπιστωτικές αγορές markets and housing markets than to try to head them off in advance. και στις αγορές κατοικιών [αν υπάρξουν] παρά να προσπαθήσει εκ των προτέρων να τις αποτρέψει’’. Credence was given to Εύγλωττο το μήνυμα.
Στην ευρωζώνη τώρα. Το 2008 οι τράπεζες βρέθηκαν με διπλό πρόβλημα. Σε κρίση φερεγγυότητας, δηλαδή στο κατά πόσο είχαν επαρκές κεφάλαιο να καλύψουν τα κόκκινα τους δάνεια, και σε κρίση ρευστότητας, στο δηλαδή κατά πόσο είχαν επαρκείς αξίες άμεσα ρευστοποιήσιμες για να καλύψουν τις άμεσες υποχρεώσεις τους. Ήσαν βαρέλι δίχως πάτο.
Τότε έντρομοι οι ηγέτες της Ευρώπης και οι τραπεζίτες κατάλαβαν ότι δεν είχαν τα μέσα και τους τρόπους να αντιμετωπίσουν το θέμα της κρίσης.
Κατάλαβαν ότι το τραπεζικό σύστημα σε κάθε χώρα της ευρωζώνης είχε γίνει τόσο μεγάλο, που η κάθε μια χώρα χωριστά δεν θα μπορούσε από μόνη της να σώσει το τραπεζικό της σύστημα. Αντιλήφθηκαν ότι η ΕΚΤ είναι τράπεζα μαϊμού, που σαν στόχο είχε μόνο να μας σώσει από έναν καλπάζοντα πληθωρισμό τύπου Γερμανίας του 1923, ή Ζιμπάμπουε, κάτι που ήταν εκτός πραγματικότητας. Όπως ήταν και είναι φτιαγμένη, δεν μπορούσε να σώσει ούτε μια τράπεζα από την πτώχευση, ούτε ένα κράτος. Δεν ήταν και δεν είναι μια πραγματική κεντρική τράπεζα που θα μπορούσε να σταθεροποιήσει το σύστημα. Δεν μπορούσε –και ακόμα δεν μπορεί- να ασκήσει την λειτουργία του lender-of-last-resort όπως η FED στην Αμερική ή η Τράπεζα της Αγγλίας ή κάθε σοβαρή Κεντρική Τράπεζα σε όλο τον κόσμο. Υποθέτω ότι μερικοί ηγέτες θα θυμήθηκαν ότι είχαν παραδώσει τις πρέσες εκτύπωσης εθνικού νομίσματος και την ανεξάρτητη νομισματική πολιτική, που ήταν το αμορτισέρ απορρόφησης των κραδασμών της οικονομίας και της προσαρμογής της στη διεθνή οικονομία.
Αφού οι ηγέτες μας βρεθήκαν στην κατάσταση να μην μπορούν να πληθωρισμών για να αποφύγουν το πρόβλημα στο οποίο περιήλθαν (είχαν παραδώσει τις εκτυπωτικές πρέσες στη Γερμάνια), να μην μπορούν να υποτιμήσουν για να αποφύγουν το πρόβλημα (δεν υπήρχε εθνικό νόμισμα), τους απέμενε ή να πτωχεύσει η Ευρώπη, και θα ζούσαμε στιγμές δευτέρας παρουσίας, ή να εφαρμοστεί γενική λιτότητα σε όλη την Ευρώπη. Αποφάσισαν το δεύτερο. Τα οικονομικά της απάτης του νεοφιλελευθερισμού μας οδήγησαν στην λιτότητα.
Με άλλα λόγια μπορεί να προκύψουν συστημικές χρεοκοπίες και αφερεγγυότητες, αλλά δεν μπορούν ποτέ να προβλεφθούν εκ των προτέρων και κατά συνέπεια η λιτότητα εφαρμόστηκε για να σωθούν οι τράπεζες. Η έκρηξη του υπερδανεισμού των χωρών της ευρωζώνης είναι το σύμπτωμα και όχι η αιτία της λιτότητας που ζούμε σήμερα. Η αιτία είναι αυτό καθ’ αυτό το ευρώ, το διεφθαρμένο τραπεζικό σύστημα και οι βλακώδεις θεωρίες των νεοκλασικών πάνω στις όποιες στηρίχτηκε η οικοδόμηση της Ευρωζώνης.
Στην Αμερική η κρίση άρχισε με τις Τράπεζες και έληξε μέσα στις Τράπεζες. Ο Αμερικανικός Λαός, οι φορολογούμενοι, δεν πλήρωσαν τίποτα για την σωτηρία των τραπεζών. Το ίδιο και στην Αγγλία. Εδώ, στην Ελλάδα και στην Ευρωζώνης το θέμα της αναχρηματοδότησης των τραπεζών μετακυλίστηκε στους φορολογουμένους και έγινε αυτό γιατί η κατασκευή της ευρωζωνης δεν επέτρεπε άλλες λύσεις.
Αν αυτή την στιγμή οι Έλληνες βρισκόμαστε στην πιο δεινή θέση από τότε που γίναμε Κράτος, αυτό οφείλεται στον ιδιωτικό τραπεζικό τομέα και πουθενά αλλού. Οι Τράπεζες δημιούργησαν αυτό το χάος, δηλαδή πτώση του ΑΕΠ, ανεργία, μετανάστευση των νέων, δραστική μείωση των μισθών και των συντάξεων και φυσικά 700.000 (;) κόκκινα δάνεια που ανήκουν σε ‘δεδηλωμένους θεσμικούς μπαταξήδες’. Τι ντροπή.
Και έρχονται τώρα οι Τράπεζες και ούτε λίγο ούτε πολύ ζητούν σπίτια και άλλα περιουσιακά στοιχεία με την απλή δικαιολογία ότι δεν ικανοποίησαν ‘οι κόκκινοι’ τους όρους του συμβολαίου που υπέγραψαν κάποτε. Σωστό.
Αλλά το γεγονός ότι οι πολίτες δεν μπορούν να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους, την αιτία την δημιούργησε η απληστία των Τραπεζιτών και θύματα είναι οι πολίτες και όχι το αντίθετο, δεν είναι θύματα οι τράπεζες και θύτες οι πολίτες. Αυτό είναι το απόλυτο γεγονός, χωρίς αμφιβολία σε παγκόσμιο επίπεδο.
Υπ’ αυτή την έννοια, απορία προκαλεί η απόφαση του Αρείου Πάγου που δικαιώνει τις Τράπεζες και τα Funds και χειρότερα ακόμα την αντίληψη ότι οντολογικά το μέλλον είναι προβλέψιμο. Αν είναι έτσι τι την θέλουμε τότε την δικαιοσύνη.
Η απόφαση πάει κόντρα στα γεγονότα και κατά συνέπεια το μόνο που μπορεί να δικαιολογήσει την απόφαση του Αρείου Πάγου είναι ότι οι Ανώτατοι Δικαστές μας δεν γνώριζαν τα γεγονότα.
Αν δεν κατανοήσουν οι Αρεοπαγίτες μας τι πραγματικά συνέβη και επιμείνουν στην αποψη τους, τότε θα δημιουργήσουν στην ελληνική κοινωνία ένα Τηλέφειο Τραύμα, δηλαδή ένα αθεράπευτο τραύμα, που νομίζω ότι θα είναι η απαρχή για μεγάλο κοινωνικό αναβρασμό αφού το άδικο δικαιώνεται.
Τι είναι το ‘Τηλέφειο Τραύμα’. ‘Όταν ο Αχιλλέας τραυμάτισε αναιτίως τον Τήλεφο, ο Απόλλωνας είπε στον Τήλεφο ‘ο τρώσας και ιάσεται’ και ο Αχιλλέας θεράπευσε.
Οι Αεροπαγίτες αυτό θα πρέπει να το κατανοήσουν, και να καλέσουν το πολιτικό σύστημα και τις τράπεζες να βρουν λύση, να θεραπεύσουν. Το δίκαιο είναι η βάση της κοινωνικής ειρήνης.
New York 28/2/2023
Η επιστολή της Βρετανικής Ακαδημίας στη Βασίλισσα Ελισάβετ.
Από την άλλη μεριά του ωκεανού στην Μεγάλη Βρετανία η Βασίλισσα της Αγγλίας Ελισάβετ, μια από τις πιο σεβαστές πολιτικές προσωπικότητες του 20ου αιώνα αλλά και του αιώνα μας, επισκέφτηκε τον Νοέμβριο του 2008 το London School of Economics και ρώτησε με αυστηρότητα γιατί συνέβη αυτό, γιατί κάνεις δεν προέβλεψε την πιστωτική κρίση και τι θα πρέπει να γίνει ώστε ‘ποτέ πάλι’ αυτό να μην ξανασυμβεί.
Η Βρετανική Ακαδημία θεώρησε καθήκον της, όπως ήταν φυσικό, να απαντήσει στο ερώτημα αυτό της Βασίλισσας και στις 22 Ιουλίου του 2009, μετά από 9 ολόκληρους μήνες, έστειλε την απάντηση της στα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ. Η επιστολή της Ακαδημίας είναι εντυπωσιακή γιατί με απλό τρόπο μας δείχνει σε τι επιστημονική σύγχυση έχει περιπέσει η ανθρωπότητα τα τελευταία σαράντα χρόνια. Η απάντηση έχει ως εξής:[1]
Κυρία,
Όταν η Μεγαλειότητα Σας επισκέφθηκε τη Σχολή Οικονομικών του Λονδίνου τον περασμένο Νοέμβριο, πολύ σωστά ρώτησε: γιατί κανείς δεν είχε παρατηρήσει ότι η πιστωτική κρίση (στενότης) ερχόταν.
Η Βρετανική Ακαδημία συγκάλεσε ένα φόρουμ στις 17 Ιουνίου 2009 για να συζητήσει την ερώτησή σας, με συμμετοχή εμπειρογνωμόνων από τις επιχειρήσεις, της πόλης, τις ρυθμιστικές αρχές, από την ακαδημαϊκή κοινότητα, και την Κυβέρνηση. Η επιστολή μας συνοψίζει τις απόψεις των συμμετεχόντων και ελπίζουμε ότι θα προσφέρει μια απάντηση στην ερώτησή σας.
Πολλοί άνθρωποι είχαν προβλέψει την κρίση. Ωστόσο, η ακριβής μορφή που θα ελάμβανε, ο χρόνος της έναρξης, η αγριότητά της, δεν είχαν προβλεφθεί από κανέναν. Αυτό που έχει σημασία σε αυτές τις συνθήκες δεν είναι απλά να προβλεφθεί η φύση του προβλήματος, αλλά επίσης και ο χρόνος και ακόμα να υπάρξει η βούληση οι αρχές να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με τα κατάλληλα μέσα.
Υπήρχαν πολλές προειδοποιήσεις για ανισορροπίες στις χρηματοπιστωτικές αγορές και στην παγκόσμια οικονομία.
Για παράδειγμα, η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών εξέφρασε επανειλημμένα τις ανησυχίες ότι οι κίνδυνοι δεν φαίνεται να αντικατοπτρίζονται κατάλληλα στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Η δική μας Τράπεζα της Αγγλίας εξέδωσε πολλές προειδοποιήσεις σχετικά με αυτό στις εξαμηνιαίες οικονομικές εκθέσεις της.
Η διαχείριση του κινδύνου είναι ένα σημαντικό μέρος της δουλειάς των χρηματοπιστωτικών αγορών. Μία από τις μεγαλύτερες τράπεζες μας, σε δημόσια ιδιοκτησία τώρα, είχε 4000 διαχειριστές κινδύνου.
Αλλά με δυσκολία έβλεπε τον κίνδυνο το σύστημα στο σύνολό του και όχι σε κάποιο συγκεκριμένο χρηματοοικονομικό μέσο ή δάνειο. Οι υπολογισμοί κινδύνου περιορίζονταν σε τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, από τα καλύτερα μαθηματικά μυαλά της χώρα μας και του εξωτερικού. Αλλά έχαναν από την ματιά τους συχνά την ευρύτερη εικόνα.
Πολλοί ήταν επίσης που εξέφρασαν την ανησυχία τους για ανισορροπίες στην παγκόσμια οικονομία. Ζήσαμε μια περίοδο πρωτοφανούς παγκόσμιας επέκτασης και πολλοί άνθρωποι στις φτωχές χώρες, ιδιαίτερα Κίνα και Ινδία, βελτίωσαν το βιοτικό τους επίπεδο. Αλλά αυτή η ευημερία οδήγησε σε αυτό που τώρα αποκαλούμε ‘παγκόσμιο πλεόνασμα αποταμιεύσεων’. Αυτό οδήγησε σε πολύ χαμηλές αποδόσεις τις ασφαλείς μακροπρόθεσμες επενδύσεις, πράγμα που οδήγησε με τη σειρά του, πολλούς επενδυτές να αναζητήσουν υψηλότερες αποδόσεις με μεγαλύτερου κίνδυνο. Χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ επωφελήθηκαν από την άνοδο της Κίνας. Η Κίνα που έχει μειωμένο κόστος παραγωγής αγαθών που όλοι αγοράζουμε, έγινε έτσι ο δανειστής για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου. Αυτό με τη σειρά του τροφοδότησε την αύξηση των τιμών των κατοικιών τόσο εδώ όσο και στις ΗΠΑ. Υπήρχαν πολλοί που προειδοποίησαν για τους κινδύνους από αυτή την κατάσταση.
Αλλά παρ’ όλες τις προειδοποιήσεις, οι περισσότεροι ήσαν πεπεισμένοι ότι οι Τράπεζες γνώριζαν τι έκαναν. Πίστευαν ότι οι οικονομικοί μάγοι είχαν βρει νέους και έξυπνους τρόπους για τη διαχείριση των κινδύνων. Πράγματι, ορισμένοι υποστήριξαν ότι υπήρχε τέτοια διασπορά του κινδύνου στα νέα χρηματοοικονομικά προϊόντα που ουσιαστικά ο κίνδυνος είχε εξαλειφθεί. Είναι δύσκολο να θυμηθούμε καλύτερο παράδειγμα ευσεβούς σκέψης σε συνδυασμό με την ύβρη. Υπήρχε μια πεποίθηση, επίσης, ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές είχαν αλλάξει. Οι πολιτικοί όλων των αποχρώσεων ήσαν γοητευμένοι από την λειτουργία της αγοράς. Αυτές οι απόψεις υποβοηθήθηκαν από τα χρηματοδοτικά και οικονομικά μοντέλα που μπορούσαν να προβλέπουν βραχυχρονίως και τους μικρούς κινδύνους, αλλά κάνεις δεν ήταν εξοπλισμένος να αντιμετωπίσει τα πράγματα αν αυτά πήγαιναν άσχημα, όπως και έγινε.
Οι άνθρωποι εμπιστεύονταν τις Τράπεζες, των οποίων τα ανώτερα στελέχη είχαν προσληφθεί από όλο τον κόσμο με βάση το ταλέντο τους και τα ανώτατα στελέχη τους με αποδεδειγμένο ιστορικό στην δημόσια ζωή. Κανείς δεν ήθελε να πιστεύει ότι η κρίση τους θα μπορούσε να είναι ανεπαρκής ή ότι δεν θα ήταν σε θέση να διαχειριστούν τους κινδύνους που αναλάμβαναν οι οργανισμοί τους. Μια γενιά τραπεζιτών και χρηματο-οικονομολόγων εξαπάτησαν τους εαυτούς τους και εκείνους που πίστευαν ότι ήσαν αυτοί οι μηχανικοί που έδιναν τον ρυθμό στις προηγμένες οικονομίες.
Όλα αυτά δείχνουν την δυσκολία να κατανοηθεί η εξέλιξη των πραγμάτων μέσα σε ένα περιβάλλον που όλοι αισθανόντουσαν ωραία. Τα νοικοκυριά επωφελήθηκαν από το χαμηλό ποσοστό ανεργίας, τα φθηνά καταναλωτικά αγαθά και τις εύκολες πιστώσεις. Οι επιχειρήσεις επωφελήθηκαν από το χαμηλότερο κόστος δανεισμού. Οι Τραπεζίτες κέρδιζαν τεράστια μπόνους και επεξέτειναν τις δραστηριότητες τους σε όλο τον κόσμο. Η κυβέρνηση επωφελήθηκε από τα υψηλά φορολογικά έσοδα που τους επιτρέπουν να αυξήσουν τις δημόσιες δαπάνες για τα σχολεία και τα νοσοκομεία. Αυτό ήταν αναμενόμενο να δημιουργεί μια ψυχολογία της άρνησης να δεις την πραγματικότητα. Ήταν ένας κύκλος, που τροφοδοτήθηκε όχι με αρετή αλλά με σημαντικές ποσότητες αυταπάτης.
Μεταξύ των αρχών που είναι επιφορτισμένες με τη διαχείριση των κινδύνων αυτών, υπήρχαν δυσκολίες πάρα πολλές. Μερικοί έλεγαν ότι η δουλειά ήταν τους να πάρουν το ‘κρασί όταν το πάρτι ήταν στα κέφια του’. Αλλά αυτό προϋπόθετε ότι είχαν τα μέσα για να το κάνουν αυτό. Η πίεση ήταν γενική για ακόμα πιο χαλαρές ρυθμίσεις για ‘ανεπαίσθητους ελέγχους’. Το Σίτυ του Λονδίνου (και η Αρχή Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών) εγκωμιάζονταν ως ένα υπόδειγμα του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού ρυθμιστικού πλαισίου για το λόγο αυτό.
Υπήρξε ευρεία συναίνεση ότι ήταν καλύτερα να ασχοληθεί κανείς με τα επακόλουθα των φουσκών στις χρηματοπιστωτικές αγορές και στις αγορές κατοικιών από το να προσπαθήσει να τις αποτρέψει εκ των προτέρων.
Η άποψη αυτή εδραιώθηκε από την εμπειρία των ΗΠΑ όταν μετά την αλλαγή της χιλιετίας, η ύφεση αποφεύχθηκε όταν έσκασε η φούσκα των ‘dot com’. Αυτό ήταν το καύσιμο της άποψης ότι θα μπορούσαμε να διασώσουμε την οικονομία μετά από τέτοια συμβάντα.
Ο πληθωρισμός παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα και δεν υπήρξε κανένα προειδοποιητικό σημάδι για υπερθέρμανση της οικονομίας. Στην Τράπεζα της Αγγλίας η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής είχε διατηρήσει τον πληθωρισμό σε ένα άνευ προηγουμένου ιστορικά χαμηλό επίπεδο. Αυτό σήμαινε ότι και τα επιτόκια επίσης ήσαν χαμηλά. Κάποιοι όμως είπαν ότι η πολιτική αυτή, δεν ήταν επαρκώς προσανατολισμένη στην πρόληψη των κινδύνων. Ορισμένες χώρες αύξησαν τα επιτόκια για να ‘προφυλαχτούν από τον άνεμο’. Αλλά συνολικά, η επικρατούσα άποψη ήταν ότι η νομισματική πολιτική ήταν καλύτερα να χρησιμοποιείται για να διατηρεί τον πληθωρισμό σε χαμηλά επίπεδα παρά να ελέγχει τις ευρύτερες ανισορροπίες της οικονομίας.
Τότε πού ήταν το πρόβλημα; Όλοι φαίνεται να έχουν κάνει την δουλειά τους σωστά και αξιόλογα. Και σύμφωνα με το πρότυπο της επιτυχίας έκαναν την δουλεία τους σωστά. Η αποτυχία έγκειται στο ότι συλλογικά δεν μπορέσαμε να δούμε μια σειρά διασυνδεδεμένων ανισορροπιών στις οποίες καμία αρχή δεν είχε δικαιοδοσία να επέμβει. Αυτό, σε συνδυασμό με την ψυχολογία της αγέλης και την λογική των οικονομικών και πολιτικών γκουρού, οδήγησε σε μια επικίνδυνη συνταγή. Μεμονωμένοι κίνδυνοι μπορεί δικαίως να είχαν θεωρηθεί ως μικροί, αλλά ο κίνδυνος για το σύστημα στο σύνολο του ήταν τεράστιος.
Έτσι, συνοψίζοντας Μεγαλειότατη, η αδυναμία να προβλεφτεί ο χρόνος, η έκταση και η σοβαρότητα της κρίσης και για να αποτραπεί, ενώ είχε πολλές αιτίες, ήταν κυρίως μια αποτυχία της συλλογικής φαντασίας πολλών λαμπρών ανθρώπων, τόσο σε αυτή τη χώρα όσο και διεθνώς, να κατανοήσουν τους κινδύνους για το σύστημα ως σύνολο.
Δεδομένης της αποτυχίας της πρόβλεψης και ερχόμενοι στην καρδιά της ερώτησής σας, η Βρετανική Ακαδημία θα συνιστούσε οι υπάλληλοι του Θρόνου Σας στο Υπουργείο Οικονομικών, στα Υπουργεία Εμπορίου, Βιομηχανίας, Καινοτομιών και Δεξιοτήτων, μαζί με την Τράπεζα της Αγγλίας και τις Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες και άλλες Αρχές, να αναπτύξουν νέους τρόπους ελέγχου και πρόβλεψης έτσι ώστε να μην χρειάζεται η ερώτησή σας να τεθεί και πάλι.
Η Ακαδημία θα φιλοξενήσει ένα άλλο σεμινάριο για να εξετάσει την ‘ποτέ πάλι’ ερώτησή Σας ευρύτερα. Θα αναφέρουν τα ευρήματα στη Μεγαλειότητα Σας. Τα γεγονότα του τελευταίου χρόνου μας εξέθεσαν σε ένα σωτήριο σοκ. Το κατά πόσο αυτό θα αποδειχθεί ευεργετικό θα εξαρτηθεί από την ειλικρίνεια με την οποία θα αναλύσουμε αυτά τα μαθήματα και από την εφαρμογή τους στο μέλλον.
Έχουμε την τιμή να παραμένουμε Κυρία,
ταπεινοί και υπάκουοι υπήκοοι της Μεγαλειότητα Σας.
Και ακολουθούν 35 υπογραφές διακεκριμένων προσωπικοτήτων από Πανεπιστήμια, από την Τράπεζα της Αγγλίας, από την Δημόσια Διοίκηση, από τον Χρηματοπιστωτικό Τομέα κτλ.
Είναι προφανές ότι για 40 χρόνια αυτοί που διοικούσαν δεν ήξερα τι έκαναν, ενώ υποτίθεται ότι είχαν συλλάβει την ουσία του κόσμου, πως αυτός λειτουργεί.
[1] British Academy, 10 Carlton House Terrace London, SW1Y 5AH, Telephone: +44 (0)20 7969 5200, Fax: +44 (0)20 7969 5300, 22 July 2009
Αφήστε ένα σχόλιο