ΝΑΤΟ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΡΩΣΙΑΣ – Η σύγκρουση με Drones: Ελεύθερη Αγορά Εναντίον Κρατικών Μονοπωλίων. 1. Το «Ουκρανικό Θαύμα» και η Ελεύθερη Αγορά

Μέρος 1^ο : Το «Ουκρανικό Θαύμα» και η Ελεύθερη Αγορά

Δείτε εδώ το δεύτερο μέρος του αφιερώματος: Μέρος 2^ο: Η Ρωσική Αντεπίθεση και ο Κρατικός Σχεδιασμός

Περιεχόμενα

Πρόλογος της Μεταφράστριας Φλώρας Παπαδέδε

Η Ουκρανία Δεν Συνιστά Μοντέλο για να Κερδίσει Κανείς τον Πόλεμο στην Καινοτομία, του Vitaliy Goncharuk

• Η Αποσυγκεντροποίηση Δεν Είναι Τόσο Καλή Όσο Παρουσιάζεται
• Ο Ζωολογικός Κήπος των Τεχνολογικών Πλατφορμών Δεν Μπορεί να Ανταποκριθεί σε Περαιτέρω Ανάπτυξη
• Μια Στρατηγική Ψευδαίσθηση;
• Τα Όρια της Ευελιξίας

Η Μαύρη Αγορά των Drones

Η Ουκρανία εγκαινιάζει e–shop για να αγοράζει ο στρατός όπλα, της Kateryna Hodunova

«Τα ρωσικά drones είναι άσχημα σαν σκατά – αλλά λειτουργούν»

Πρόλογος της Μεταφράστριας Φλώρας Παπαδέδε

Η αρχική σκέψη για αυτό το αφιέρωμα ήταν η παρουσίαση των πολεμικών εξελίξεων σε σχέση με τη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones). Αυτό το τρομακτικό -με την κυριολεξία της λέξης- νέο όπλο αποτελεί σαφώς την καινοτομία του 21^ου αιώνα, τόσο για τη διεξαγωγή συμβατικών πολεμικών επιχειρήσεων, όσο και για την διεξαγωγή τρομοκρατίας από τη συλλογική Δύση ενάντια στα παιδιά στη Γάζα, στις οικογένειες των πυρηνικών επιστημόνων του Ιράν, στους ηγέτες των αντιστασιακών κινημάτων στη Μέση Ανατολή (Λίβανος και Υεμένη), στα ρωσικά πυρηνικά εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής στο Κουρσκ και τη Ζαπορόζιε και σε στοιχεία του πυρηνικού οπλοστασίου της Ρωσίας.

Ειδικά στη σύγκρουση ΝΑΤΟ – Ρωσίας που εξελίσσεται στο έδαφος της Ουκρανίας, οι επιχειρήσεις με drones αποτελούν πλέον το σύνηθες modus operandi και αποκτούν όλο και πιο στρατηγικό χαρακτήρα, τόσο λόγω της συνεχούς τεχνολογικής εξέλιξης, όσο και με την ίδρυση ειδικών στρατιωτικών δομών, όπως η ρωσική Ομάδα Рубикон, που θα δούμε αναλυτικότερα στο 2^ο Μέρος.

Έτσι, συγκέντρωσα υλικό κι άρχισα να το μελετώ. Το πρώτο άρθρο που διάβασα (που αποτελεί και το μεγαλύτερο του 1^ου Μέρους), έτυχε να είναι μια ανάλυση ενός Ουκρανό-Αμερικανού επιχειρηματία στον κλάδο της πληροφορικής, που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα War on the Rocks, η οποία ασχολείται με τη στρατιωτική ανάπτυξη, τακτική και θεωρία και προφανώς έχει φιλο-ουκρανικό προσανατολισμό.

Από τις πρώτες κιόλας παραγράφους, οικείες εικόνες άρχισαν να μου έρχονται στο μυαλό. Στο τέλος, δεν ήξερα αν θέλω να γελάσω ή να κλάψω. Όχι για τον πόλεμο. Η ανάλυση του κ. Goncharuk δεν ασχολείται με τις πολεμικές επιχειρήσεις ή τις επιπτώσεις τους. Ασχολείται με τις επιπτώσεις της ‘εφαρμογής των κανόνων της ελεύθερης αγοράς’ στη στρατιωτική βιομηχανία της Ουκρανίας και ειδικότερα στην ανάπτυξη των drones.

Όσοι από τους αναγνώστες βίωσαν και αντιπάλεψαν, όπως κι εγώ, τη διάλυση των ‘επάρατων’, αλλά ισχυρά αναπτυξιακών κρατικών μονοπωλίων στην ενέργεια, στις μεταφορές, στις τηλεπικοινωνίες -και στην περίπτωσή μου, της Κρατικής Ενιαίας και Καθετοποιημένης ΔΕΗ- πολύ γρήγορα θα συνειδητοποιήσουν διαβάζοντας την ανάλυση του κ. Goncharuk, πως περιγράφει ακριβώς το ίδιο μοτίβο. Περιγράφει ακριβώς την ίδια μέθοδο για τη διάλυση, το ξεπούλημα, την ιδιωτικοποίηση και την εξαφάνιση τελικά όλων των βιομηχανικών και αναπτυξιακών υποδομών που εφαρμόστηκε σε μια σειρά χώρες προκειμένου να καταστούν χώροι, εξαρτημένες και υποτελείς, «ελεύθερο οικόπεδο» για να απομυζούν οι ‘ελεύθερες αγορές’ όποιον πόρο τους επιθυμούν κάθε φορά, ακόμα και το κρέας των ανθρώπων τους, όπως στην περίπτωση της Ουκρανίας. Περιγράφει, δηλαδή, την περιβόητη ‘απελευθέρωση των αγορών’.

Αυτοί που επιβάλλουν την ‘απελευθέρωση’ είναι παντού και πάντα οι ίδιοι: το διεθνές χρηματιστικό κεφάλαιο, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, οι ΗΠΑ, η ΕΕ. Ο νόμος για την ‘απελευθέρωση’ της Ουκρανικής Αμυντικής Βιομηχανίας ψηφίστηκε στα τέλη του 2014, δηλαδή αμέσως μετά το πραξικόπημα του ΕυρωΜαϊντάν  κι ενώ ήδη το καθεστώς του Κιέβου είχε ξεκινήσει τον πόλεμο ενάντια στον λαό του Ντονμπάς. Κλασσικά, αποτέλεσε προαπαιτούμενο για τις συνομιλίες ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ. Το δόγμα αυτό, που ο αγγλοσαξονικός του όρος είναι «deregulation» – απορρύθμιση και ο ορισμός του από το ΔΝΤ: «Η άρση κυβερνητικών κανόνων, κανονισμών και περιορισμών σε μια συγκεκριμένη αγορά, κλάδο ή οικονομία, που αποσκοπεί στη δημιουργία περισσότερου ανταγωνισμού εντός ενός κλάδου» εισήχθη με διάφορους εύηχους ευφημισμούς σε κάθε χώρα. Στην Ελλάδα μας το ονόμασαν ‘απελευθέρωση’. Στην Ουκρανία, το ονόμασαν Децентрализация (decentralization) που στα ελληνικά μεταφράζεται με δύο τρόπους: ως αποκέντρωση και ως αποσυγκεντροποίηση. Λογικά ο εύηχος ευφημισμός για την Ουκρανία ήταν η αποσυγκεντροποίηση σε αντιπαράθεση με την ισχυρά συγκεντρωτική, κρατική βιομηχανική δομή που είχε κληρονομήσει η Ουκρανία από την επίσης ‘επάρατη’ -για τις ‘ελεύθερες αγορές’- Σοβιετική Ένωση, όπως αναφέρει και το κείμενο του κ. Goncharuk. Στη μετάφραση χρησιμοποιείται κυρίως ο όρος «αποσυγκεντροποίηση», εκτός από τις περιπτώσεις που θα εμπόδιζε τη ροή του κειμένου και αναφέρεται ως «αποκέντρωση» όπου όμως δεν αλλοιώνει το νόημα. Επί της ουσίας, όπου διαβάζετε «αποσυγκεντροποίηση» ή «αποκέντρωση» να σκέφτεστε την ‘οικεία’ μας ‘απελευθέρωση των αγορών’ και την ιδιωτικοποίηση.

Η διαδικασία που ακολουθήθηκε για τη διάλυση της Ουκρανικής Αμυντικής Βιομηχανίας είναι πανομοιότυπη με την περίπτωση της ΔΕΗ. Πρώτα φυσικά μετοχοποιήθηκε. «Το κύριο καθήκον της Ukroboronprom πριν από το 2022 δεν ήταν η παραγωγή σύγχρονων όπλων, αλλά η μετοχοποίησή της και η εφαρμογή συστημάτων ιδιωτικής εταιρικής διακυβέρνησης», γράφει ο κ. Goncharuk. Μετά «αποσυγκεντροποιήθηκε» κι έχασε «τον ενιαίο καθετοποιημένο χαρακτήρα» της. Μετά έπαψε να υφίσταται «κεντρικός στρατηγικός σχεδιασμός» και ανέλαβαν οι δυνάμεις της ‘ελεύθερης αγοράς’ να δημιουργήσουν την «έκρηξη ιδιωτικών εταιρειών», την οποία το 2025 οι Ουκρανοί στρατιώτες αποκαλούν «Μαχνοβτσίνα[1]» (αναρχικό καθεστώς) και ο Ουκρανο-Αμερικανός αναλυτής μας «ζωολογικό κήπο».

Το αποτέλεσμα σύμφωνα με τον αναλυτή μας είναι ότι το 2022, «το αμυντικό οικοσύστημα της Ουκρανίας είχε καταρρεύσει». Κι ο Ζελένσκι έτρεχε στην Κωνσταντινούπολη να υπογράψει συνθήκη ειρήνης με το «σατανά» Πούτιν και απετάσσετο το ΝΑΤΟ. Θα είχαν γλιτώσει έτσι τη ζωή τους γύρω στο ένα εκατομμύριο Ουκρανοί και καμιά εκατοστή χιλιάδες Ρώσοι «υπάνθρωποι». Όμως, το αόρατο χέρι της ‘αυτορυθμιζόμενης’ αγοράς δεν μπορούσε να αφήσει την Ουκρανία έτσι. Κατέβηκε από τα ύψη της απόλυτης αγοραίας «αλήθειας», πήρε τη μορφή ενός κλόουν -Μπόρις Τζόνσον νομίζω τον έλεγαν- και μετέφερε τα λόγια του «θεού της σοφίας και του κεραυνού» Τζο Μπάιντεν: Δεύρο έξω, Ζελένσκι. Μη υπογράψεις! Και Μη φοβού! Εμείς που καταρρεύσαμε το «αμυντικό σας οικοσύστημα», εμείς θα σας οπλίσουμε. Θα ρημάξουμε τους προϋπολογισμούς των χωρών μας, υγεία-παιδεία-πρόνοια είναι άχρηστες πολυτέλειες μπροστά στον υπέρτατο αγώνα για την ελευθερία των αγορών. Δεν θα αφήσουμε μισθό, σύνταξη, ούτε σεντς στις τσέπες των χαραμοφάηδων πληβείων μας -συγγνώμη, των φορολογουμένων είπε ο θεϊκός αγγελιοφόρος. Θα αδειάσουμε όλα τα αποθέματά μας σε όπλα. Όπλα ανίκητα, Wunderwaffen! Από εσάς, μόνο μια μικρή χάρη θέλουμε. Να πολεμήσετε μέχρι τον τελευταίο Ουκρανό.

Το αποτέλεσμα των Wunderwaffen, αν δεν το γνωρίζετε ήδη, θα σας το αναλύσει λεπτομερώς ο κ. Goncharuk και οι Ουκρανοί στρατιώτες πιο κάτω. Τη «λεωφορειοποίηση» των τελευταίων Ουκρανών, όπως αποκαλούν οι Ουκρανοί τις επιχειρήσεις απαγωγής των ανδρών από τα ναζιστικά αποσπάσματα στρατολόγησης για να σταλούν στο μέτωπο, τη βλέπετε καθημερινά σε βίντεο.

Όμως, το πιο εντυπωσιακό στη μελέτη του κ. Goncharuk δεν είναι τα παραπάνω γεγονότα -που αποδώσαμε κωμικά, γιατί είναι τόσο τραγικά που δεν αντέχονται- αλλά οι προτάσεις του. Διαβάζοντας το κείμενο, γίνεται φανερό ότι συνιστά απάντηση στο κύριο άρθρο της σύνταξης του Economist, που δημοσιεύτηκε στις 26/6/2025, με τίτλο: «Ο πόλεμος στην Ουκρανία δείχνει ότι η Δύση μπορεί να επανεξοπλιστεί χωρίς να επανασυστήσει τη βιομηχανία της». Επίσης, εκτός από ειλικρινή ανάλυση της κατάστασης, το κείμενο λειτουργεί και ως βιογραφικό. Κατανοώντας ότι «τα ψωμιά» της Ουκρανίας είναι λίγα, ο αναλυτής ψάχνει για νέα δουλειά. Για αυτό και οι απαραίτητες αναφορές και «φιλοφρονήσεις» στην τρίτη μόλις παράγραφο προς τον Ζαλούζνυ (πιθανώς ο νέος εγκάθετος στο Κίεβο) και τον Μ. Κόφμαν που εμπλέκεται σε καμιά δεκαριά δεξαμενές «σκέψης» στις ΗΠΑ. Κι αυτό καθιστά ακόμα πιο παράξενες τις προτάσεις που απευθύνει στις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Ούτε λίγο, ούτε πολύ προτείνει στους πατριάρχες της ‘ελεύθερης αγοράς’ να επαναφέρουν τη «ρύθμιση των αγορών», δηλαδή την κρατική παρέμβαση, να βασιστούν και να αναπτύξουν κρατικά μονοπώλια στην αμυντική βιομηχανία και να εγκαθιδρύσουν εθνικό κεντρικό σχεδιασμό. Τέλος, τους προτείνει να του αναθέσουν «μια συγκριτική ανάλυση», που θα περιλαμβάνει «κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οργανώνονται η μακροπρόθεσμη μηχανική, οι τεχνολογικές διαδικασίες και τα οικοσυστήματα σε ανταγωνιστικές χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία», για να τα αντιγράψουν. Άλαλα τα χείλη των ασεβών!

Μερικές φορές, η ζωή και η ιστορία παίρνουν το αίμα τους πίσω με παράξενους τρόπους κι από αναπάντεχους δρόμους. Τι να σκεφτεί κανείς με τον κ. Goncharuk; Πως το σοβιετικό γονίδιο είναι τόσο ισχυρό που επηρεάζει ακόμη έναν αμερικανοθρεμμένο κι αμερικανολάτρη Ουκρανό; Πως «το φάντασμα του κομμουνισμού πλανιέται» ακόμη «στην Ευρώπη», που έλεγε ο Μαρξ; Πως είναι πράκτορας του Πούτιν, που θα έλεγαν τα κυρίαρχα ΜΜΕ; Το πιθανότερο είναι πως, καθώς η πλειοψηφία των γενιών που (επι)ζούν σήμερα στην Ουκρανία μορφώθηκε σε σοβιετικά σχολεία και πανεπιστήμια, έχουν διατηρήσει βαθιά στον πυρήνα τους την ικανότητα για μακροπρόθεσμη και ορθολογική σκέψη. Αποδέχονται τα διδάγματα της πραγματικότητας και ξεκινούν από αυτά. Δυστυχώς για αυτούς, η συλλογική Δύση έχει εγκαταλείψει τον ορθολογισμό από καιρό, καθώς δεν αποτελεί ‘δεξιότητα’ που ‘προσθέτει αξία’ στην επιδίωξη της γρήγορης κι εφήμερης κερδοσκοπίας. Τέλος, μπορεί ο αναλυτής μας να πιστεύει πως επειδή οι «ηγέτες» της ΕΕ μιλούν όλη την ώρα για ReArm Europe και στρατεύματα που θα επιτεθούν στη Ρωσία, ότι μπορούν να το κάνουν κιόλας και θα ξεκινήσουν να κατασκευάζουν εργοστάσια και να ξαναδημιουργούν οργανωμένη εργατική τάξη, εξειδικευμένη μάλιστα. Μπορεί να μην διάβασε τη συμφωνία Τραμπ-Φον ντερ Λάιεν…

Όπως καταλαβαίνετε, αγαπητοί μου αναγνώστες, με τις διαπιστώσεις και τις προτάσεις του Ουκρανο-Αμερικανού αναλυτή, τις ανταποκρίσεις των Ουκρανών στρατιωτικών που περιγράφουν με τα δικά τους λόγια τις επιπτώσεις της ‘ελεύθερης αγοράς’ και τους δικούς μου συνειρμούς, παρέκκλινα της αρχικής σκέψης και προτίμησα να παρακολουθήσουμε μέσω drones όχι πόσα χιλιόμετρα μετακινήθηκε το μέτωπο, αλλά ένα στιγμιότυπο του πραγματικού χαρακτήρα αυτής της σύγκρουσης: της εθνικής κυριαρχίας και αξιοπρέπειας ενάντια στις ‘ελεύθερες αγορές’ ή καλύτερα, το αποχαλινωμένο κερδοσκοπικό κεφάλαιο που δεν λογαριάζει ούτε κράτη, ούτε έθνη, ούτε λαούς, ούτε ανθρώπινες ζωές. Γιατί δεν μπορεί να υπάρξει εθνική κυριαρχία χωρίς κρατική ιδιοκτησία και δημόσιο έλεγχο στις στρατηγικές βιομηχανίες.

Κλείνοντας τον πρόλογο του 1^ου Μέρους (ο πρόλογος του 2^ου, υπόσχομαι, θα είναι μικρότερος) ας αναλογιστούμε, αν το αντέχουμε, ποια τύχη περιμένει τη δική μας χώρα και το δικό μας λαό. Μια Ελλάδα που της έχουν διαλύσει εδώ και χρόνια τη βιομηχανική και αναπτυξιακή βάση, πάντα στο όνομα της ‘ελευθερίας των αγορών’ και της ‘Ευρώπης’, που ακόμα και τα τρισέγγονά της θα τους πληρώνουν τόκους, που ο λαός της συναντά παντού τους ‘κανόνες της ελεύθερης αγοράς’, δηλαδή τη μη ύπαρξη κανόνων. Η μόνη «χάρη» που μας κάνουν είναι πως ανέχονται -ακόμα- να υπάρχουμε. Τι θα μας ζητήσουν για αντάλλαγμα άραγε;

Φλώρα Παπαδέδε

Η Ουκρανία Δεν Συνιστά Μοντέλο για να Κερδίσει Κανείς τον Πόλεμο στην Καινοτομία

του Vitaliy Goncharuk*

Waron The Rocks.com, 12/08/2025

Εδώ και μερικά χρόνια, οι Δυτικοί παρατηρητές επαινούν ασταμάτητα τις επιτυχίες της Ουκρανίας στην αμυντική καινοτομία, από την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ) και τα drones ως την αποσυγκεντροποίηση και ένα οικοσύστημα νεοφυών^[2] επιχειρήσεων (startups) στον τομέα της άμυνας. Αλλά δεν πηγαίνουν όλα καλά στην Ουκρανία.

Μέχρι πρόσφατα, ήταν πολύ δύσκολο να αμφισβητηθούν δημόσια τέτοιες εκτιμήσεις λόγω της έλλειψης δημόσια διαθέσιμων στατιστικών στοιχείων από το πεδίο της μάχης. Αλλά από το 2025, πολλοί παρατηρητές αναγνωρίζουν ότι η Ρωσία πιθανά έχει ξεπεράσει την Ουκρανία στην υιοθέτηση καινοτομιών σε ορισμένους τομείς.

Αυτό αναγνωρίζεται πλέον δημόσια από διάφορους ειδικούς, συμπεριλαμβανομένου του πρώην ανώτατου στρατιωτικού διοικητή της Ουκρανίας^[3], του Μάικλ Κόφμαν^[4] και άλλων. Αυτό παρέχει μια ευκαιρία για μια πιο ανοιχτή συζήτηση σχετικά με το ποια μέρη της πραγματικής εμπειρίας της Ουκρανίας είναι αποτελεσματικά και εφαρμόσιμα στην πράξη – και ποια όχι – για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Δυτική Ευρώπη.

Έχω συμμετάσχει άμεσα στη διαμόρφωση των βασικών πλαισίων του ουκρανικού τεχνολογικού οικοσυστήματος. Για παράδειγμα, ήμουν πρόεδρος της Επιτροπής Ανάπτυξης Τεχνητής Νοημοσύνης από το 2019 έως το 2023 και ηγήθηκα στην ανάπτυξη του οδικού χάρτη της Τεχνητής Νοημοσύνης για την άμυνα. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε το πλαίσιο και τους λόγους για τους οποίους το ουκρανικό οικοσύστημα αναπτύχθηκε με αυτόν τον τρόπο υπό συνθήκες πολέμου.

Υπάρχουν συστημικά ζητήματα και ανοιχτά ερωτήματα που θα πρέπει να προκαλέσουν προβληματισμό στην κοινότητα των δυτικών εμπειρογνωμόνων. Συγκεκριμένα, είναι τα μοντέλα και οι τεχνολογικές λύσεις της Ουκρανίας πραγματικά εφαρμόσιμα στον μελλοντικό ανταγωνισμό των ΗΠΑ με την Κίνα και τη Ρωσία; Ή μήπως αντίθετα περιορίζουν τις δυνατότητες της δυτικής αμυντικής βιομηχανίας; Υπάρχει ανάγκη για πιο προσεκτική εξέταση των εξελίξεων στη Ρωσία και την Κίνα μετά το 2022;

Στόχος μου εδώ δεν είναι να ασκήσω κριτική ή να γίνω ένας μετά Χριστόν προφήτης, αλλά να εξετάσω πιο προσεκτικά από διαφορετικές οπτικές γωνίες τα δημοφιλή μοντέλα με βάση την εμπειρία της Ουκρανίας. Πράγματι, από πολλές απόψεις (όχι από όλες) η Ουκρανία, η χώρα στην οποία γεννήθηκα, έκανε το καλύτερο δυνατό με ό,τι είχε στη διάθεσή της. Αλλά είναι σημαντικό να εξετάσουμε κριτικά, ή τουλάχιστον να θέσουμε ερωτήματα σχετικά με το εάν η εμπειρία της Ουκρανίας στην αμυντική καινοτομία προσφέρει ένα πραγματικά χρήσιμο μοντέλο για τις δυτικές χώρες σε μια μελλοντική σύγκρουση εναντίον μεγάλων δυνάμεων όπως η Κίνα ή η Ρωσία.

Η Αποσυγκεντροποίηση Δεν Είναι Τόσο Καλή Όσο Παρουσιάζεται

Στην αρχή της ενεργού φάσης του πολέμου, η Ουκρανία κατατασσόταν 122η από τις 180 χώρες στον Δείκτη Διαφθοράς. Η τυπική διαδικασία πιστοποίησης των μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones) διήρκεσε ένα χρόνο. Ο κρατικός προϋπολογισμός για την ανάπτυξή τους το 2022 μειώθηκε, ενώ ο προϋπολογισμός για την κατασκευή δρόμων το 2022 τριπλασιάστηκε.

Με την έναρξη της ενεργού φάσης του πολέμου, το σύστημα κρατικών προμηθειών ουσιαστικά παρέλυσε. Θα μπορούσε κανείς να διαφωνήσει εκτενώς με κυβερνητικούς αξιωματούχους ότι το σύστημα δεν είχε παραλύσει – αλλά προσωπικά έπρεπε να αγοράσω κράνη, οχήματα κ.λπ. για φίλους κατά την πρώτη εβδομάδα της μάχης. Τη δεύτερη εβδομάδα, έπρεπε να προμηθευτώ εσώρουχα και κάλτσες για ένα ολόκληρο τάγμα κοντά στο Κίεβο. Αυτή η παρτίδα παραδόθηκε μέσω εμπορικής αλληλογραφίας – της Nova Poshta^[5] – στο πλησιέστερο μη κατεχόμενο παράρτημα και το τάγμα την παρέλαβε μια εβδομάδα αργότερα.

Αν το δούμε συνολικά, συνέβη κάτι πολύ ασυνήθιστο: λόγω της παράλυσης του συστήματος κρατικών προμηθειών, επιτράπηκε στις στρατιωτικές μονάδες η δυνατότητα να προμηθεύονται μόνες τους όλα όσα χρειάζονταν. Ταυτόχρονα, διάφορα φιλανθρωπικά ιδρύματα και ιδιώτες δωρητές έγιναν ενεργοί παράγοντες στις στρατιωτικές προμήθειες, παρέχοντας στολές, τρόφιμα και όπλα απευθείας στις μονάδες. Για να καλύψουν τη ζήτηση, οι εθελοντές [«δωρητές»] άρχισαν να δημιουργούν ad hoc συστήματα προμήθειας τεχνολογιών πληροφορικής όταν ο πόλεμος ήταν μόλις τεσσάρων μηνών.

Όλα αυτά οδήγησαν σε πλήρη από-γραφειοκρατικοποίηση και ως ένα βαθμό περιορισμό της διαφθοράς στις προμήθειες, παράγοντας ένα πολύ ενδιαφέρον φαινόμενο: Οι στρατιωτικές μονάδες και τα φιλανθρωπικά ιδρύματα έγιναν πιο σταθεροί και προβλέψιμοι πελάτες από το κράτος. Με αποτέλεσμα, ορισμένες εταιρείες τεχνολογίας που παράγουν drones να αναπτυχθούν μέσα σε αυτά τα οικοσυστήματα, επανεπενδύοντας τα κέρδη στην ανάπτυξη — ακολουθώντας το παράδειγμα της Ukrspecsystems[6] το 2014 και το 2015, η οποία αρχικά συγκέντρωσε κεφάλαια για drones μέσω του PeoplesProject[7] και κατέστη ηγέτης της αγοράς μέχρι το 2021.

Μοιάζει με ιστορία επιτυχίας; Πιθανώς ναι — αλλά μέχρι το 2025, αυτό το σύστημα παρουσίασε σημαντικά συστημικά προβλήματα: Οι στρατιωτικές μονάδες άρχισαν να προμηθεύονται ανεξάρτητα εξοπλισμό, με ελάχιστη εποπτεία και, ως αποτέλεσμα, η διαφθορά εξαπλώθηκε πλέον μέχρι και το επίπεδο της μονάδας.

Μια τέτοια αποσυγκεντροποίηση μπορεί να δυσκολέψει το κράτος να κατευθύνει τους πόρους του σε πολλά υποσχόμενες εξελίξεις ή να διασφαλίσει την ενιαία και καθετοποιημένη παροχή στρατιωτικών προϊόντων που αποκτώνται από διαφορετικές μονάδες. Δεν αγγίζω καν το πραγματικό κόστος, τις πιθανές εξοικονομήσεις από την οικονομία κλίμακας ή τη διαλειτουργικότητα μεταξύ των συστημάτων.

Σε όλες τις στρατιωτικές συγκρούσεις, ο ανταγωνισμός δεν λαμβάνει χώρα μόνο στο πεδίο της μάχης αλλά και στα συστήματα εφοδιαστικής αλυσίδας. Και το σύστημα εφοδιασμού που αναπτύχθηκε στην Ουκρανία αντιμετώπισε πολύ διαφορετικά προβλήματα από αυτά που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ σε ανταγωνισμό με την Κίνα και τη Ρωσία. Ένα αποσυγκεντροποιημένο σύστημα μπορεί να αποδειχθεί πολύ λιγότερο αποτελεσματικό από τα κεντρικά συστήματα εφοδιασμού – και το 2025, η Ρωσία το αποδεικνύει ήδη στο πεδίο της μάχης.

Ο Ζωολογικός Κήπος των Τεχνολογικών Πλατφορμών Δεν Μπορεί να Ανταποκριθεί σε Περαιτέρω Ανάπτυξη

Από το 2022, το αποσυγκεντροποιημένο σύστημα εφοδιασμού της Ουκρανίας πυροδότησε μια έκρηξη μικρών αμυντικών επιχειρήσεων. Χιλιάδες εταιρείες άρχισαν να παράγουν drones, εξαρτήματα, λογισμικό και να παρέχουν υπηρεσίες στην πρώτη γραμμή. Αυτό το κίνημα έγινε μαζικό – ήταν δύσκολο να αγνοηθεί. Ενίσχυσε πραγματικά την μαχητική ικανότητα της Ουκρανίας σε μια κρίσιμη στιγμή. Αλλά όσον αφορά στην ποιότητα και τη βιωσιμότητα, συγκρίνεται όλο και περισσότερο με το «Μεγάλο Άλμα Προς τα Εμπρός» της Κίνας τη δεκαετία του 1950, όταν το Κομμουνιστικό Κόμμα ενθάρρυνε τους πολίτες να παράγουν ατσάλι σε χωριάτικους φούρνους.

Το 2024, το Υπουργείο Ψηφιακού Μετασχηματισμού πρότεινε επίσημα τη συναρμολόγηση drones στα σπίτια. Μετά από ένα κύμα κριτικής, η ιδέα απορρίφθηκε, αλλά η δημόσια διακήρυξή της αποτελεί έναν ανησυχητικό δείκτη για την ποιότητα λήψης αποφάσεων.

Μέχρι το 2025, κατέστη σαφές ότι μόνο το 20% με 40% των τηλεκατευθυνόμενων drones με προβολή πρώτου προσώπου^[8] έφταναν πραγματικά στους στόχους τους. Ως αποτέλεσμα, το πραγματικό κόστος καταστροφής ενός μόνο άρματος μάχης ήταν πολύ υψηλότερο από την διαφημιζόμενη τιμή των 500 δολαρίων ανά drone. Αυτή η απόκλιση οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στις προηγμένες και ταχέως αναπτυσσόμενες δυνατότητες ηλεκτρονικού πολέμου της Ρωσίας. Από την ουκρανική πλευρά, πολύ λίγες προσπάθειες καταβλήθηκαν για την ανάπτυξη συστημάτων ικανών να αποφεύγουν τέτοιες παρεμβολές ή να προλαμβάνουν μελλοντικές απειλές – όπως drones οπτικών ινών ή αυτόνομης πλοήγησης σε περιβάλλοντα που έχει μπλοκαριστεί το GPS.

Το βασικό ζήτημα ήταν η έλλειψη τόσο κυβερνητικής γνώσης για το ζήτημα, όσο και ικανότητας μηχανικής κατασκευής. Η ανάπτυξη τέτοιων συστημάτων απαιτεί βαθιά γνώση σε λογισμικό, ηλεκτρονικά και αρχιτεκτονική συστημάτων — ωστόσο, οι περισσότερες νεοσύστατες εταιρείες ήταν μόλις κάτι περισσότερο από «εργαστήρια συναρμολόγησης», χωρίς το τεχνικό βάθος για να προχωρήσουν πέρα ​​από τη βασική συναρμολόγηση. Ως αποτέλεσμα, η Ουκρανία δεν κατάφερε να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις αναδυόμενες απειλές: ειδικότερα, τα drones οπτικών ινών μικρής εμβέλειας και τα drones μεγάλης εμβέλειας με αυτόνομη πλοήγηση.

Αντίθετα, η Ρωσία φαίνεται να έχει υιοθετήσει μια πιο συγκεντρωτική προσέγγιση, βασιζόμενη σε μια προεπιλεγμένη ομάδα μεγάλων αμυντικών επιχειρήσεων για την ανάπτυξη βασικών τεχνολογιών και πλατφορμών. Αυτές οι επιχειρήσεις επικεντρώνονται σε ένα περιορισμένο σύνολο συστημάτων – όπως τα drones Γκεράν / Σαχέντ^[9] – και τα βελτιώνουν μεθοδικά ενσωματώνοντας προηγμένες δυνατότητες τεχνητής νοημοσύνης, βελτιωμένα ηλεκτρονικά εξαρτήματα και τυποποιημένες αρχιτεκτονικές. Ως αποτέλεσμα, η Ρωσία δημιουργεί σταθερά μια πιο ενοποιημένη και ανθεκτική καθετοποίηση αμυντικών τεχνολογιών – πιο κατάλληλη για μαζική παραγωγή, μακροπρόθεσμη τυποποίηση και παρατεταμένη σύγκρουση υπό τις σύγχρονες συνθήκες πολέμου.

Από την άλλη πλευρά, το ουκρανικό μοντέλο παρήγαγε έναν ζωολογικό κήπο λύσεων – κατακερματισμένα, συχνά ασύμβατα συστήματα χωρίς πρότυπα ή αρχιτεκτονική. Αυτός ο ζωολογικός κήπος είναι οικονομικά ασύμφορο και δομικά αδύνατο να αναπτυχθεί έτσι ώστε να ανταποκριθεί σε διευρυνόμενες ανάγκες. Ήδη εντός της Ουκρανίας, βρίσκονται σε εξέλιξη συζητήσεις σχετικά με το τι πρέπει να γίνει: το σύστημα χάνει την ανταγωνιστικότητά του και είναι δύσκολο να αναπτυχθεί περαιτέρω. Ναι, ορισμένες επικρίσεις προέρχονται από μεγάλους παίκτες του κλάδου που επιδιώκουν να ωθήσουν τις μικρές εταιρείες – εκείνες που συνεργάζονται άμεσα με τον στρατό – εκτός αγοράς. Αλλά αυτοί οι επικριτές έχουν ένα συστημικό επιχείρημα: Οι μικρές ομάδες σπάνια επιτυγχάνουν το είδος της πολύπλοκης μηχανικής συστημάτων ή της μαζικής παραγωγής μεγάλου όγκου που απαιτείται για προηγμένα όπλα. Μέχρι στιγμής, η εμπειρία της Ουκρανίας από τον πόλεμο, δυστυχώς, το επιβεβαιώνει.

Βεβαίως, η αποσυγκεντροποίηση της παραγωγής έπαιξε κρίσιμο ρόλο στην αρχική φάση του πολέμου. Χωρίς αυτήν, πολλά δεν θα ήταν δυνατά. Αυτή η εμπειρία είναι πολύτιμη. Αλλά καθώς η σύγκρουση συνεχιζόταν και οι απαιτήσεις ποιότητας αυξάνονταν, γινόταν όλο και πιο προφανές ότι οι πιο συγκεντρωτικές, οργανωμένες προσεγγίσεις τείνουν να ξεπερνούν τις αποκεντρωμένες, παρέχοντας όχι μόνο αποτελέσματα αλλά και προβλεψιμότητα.

Υπάρχει κάτι στην ουκρανική εμπειρία που θα μπορούσε να είναι χρήσιμο για τη Δύση; Ναι, αλλά μόνο συγκεκριμένες τεχνικές, ανακαλύψεις και η ευελιξία της ομάδας. Αυτά είναι πολύτιμα, αλλά το συνολικό αποκεντρωμένο μοντέλο της Ουκρανίας δεν είναι. Δεν μπορείς να αναπτύξεις έναν ζωολογικό κήπο από ανόμοια συστήματα σε έναν μακρύ πόλεμο. Ο σύγχρονος πόλεμος απαιτεί λύσεις που να μπορούν να αναπτύσσονται και να επεκτείνονται περαιτέρω.

Μια Στρατηγική Ψευδαίσθηση;

Από το 2021, ο αμυντικός τομέας της Ουκρανίας βρισκόταν σε εξαιρετικά κακή κατάσταση. Κυρίαρχος παράγοντας παρέμενε ο κρατικός όμιλος Ukroboronprom (Ουκρανική Αμυντική Βιομηχανία που μετονομάστηκε σε Ουκρανικά Αμυντικά Συστήματα), που ένωνε πάνω από 130 επιχειρήσεις, οι περισσότερες από τις οποίες ιδρύθηκαν κατά τη σοβιετική εποχή — συμπεριλαμβανομένης της [βιομηχανίας κατασκευής αεροπλάνων] Αντόνοφ και ορισμένων εργοστασίων που ασχολούνται με την παραγωγή όπλων και την επισκευή εξοπλισμού για εξαγωγή στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή.

Ωστόσο, το κύριο καθήκον της Ukroboronprom πριν από το 2022 δεν ήταν η παραγωγή σύγχρονων όπλων, αλλά η μετοχοποίησή της και η εφαρμογή συστημάτων ιδιωτικής εταιρικής διακυβέρνησης.

Ο ιδιωτικός αμυντικός τομέας παρέμενε πολύ περιορισμένος τόσο σε κλίμακα όσο και σε δυνατότητες. Παρά τη συνεχιζόμενη ένοπλη σύγκρουση με τη Ρωσία από το 2014, δεν υπήρξε καμία εμφάνιση νέων σχολών μηχανικών ή σημαντικού αριθμού ανταγωνιστικών επιχειρήσεων σε αυτόν τον τομέα — εκτός από μερικές εξαιρέσεις.

Στις αρχές του 2022, η μόνη δεξαμενή ταλέντων που είχε έστω και μια μικρή σχέση με τη μηχανική αποτελούνταν από επαγγελματίες από τους τομείς του λογισμικού ως υπηρεσία, της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας και της τεχνολογίας πληροφοριών ψυχαγωγίας — εκείνους που είχαν εργαστεί για εξαγωγές πριν από τον πόλεμο και αποτελούσαν μέρος της κοινότητας των νεοφυών επιχειρήσεων, οι οποίοι γνώριζαν πώς να οργανώνουν επιχορηγήσεις, παρουσιάσεις και μικρά κεφάλαια. Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος, στράφηκαν σε αυτό που γνώριζαν καλύτερα: Μέσα σε λίγους μήνες μετά τις 24 Φεβρουαρίου, άρχισαν να εμφανίζονται εκδηλώσεις, διαγωνισμοί και μέντορες με μετοχικά ποσοστά για νεοφυείς επιχειρήσεις στον τομέα της άμυνας.

Αλλά δεν υπήρξε συστηματική έρευνα, καμία ανάλυση της τεχνολογικής ανάπτυξης του εχθρού και καμία συνάρθρωση με τις πραγματικές ανάγκες του μετώπου. Δεν υπήρξε στρατηγική. Οι περισσότερες από τις χρηματοδοτούμενες λύσεις αποδείχθηκαν πειράματα χωρίς περιεχόμενο – πυροβολισμοί στο σκοτάδι.

Η πιο δημόσια ορατή πρωτοβουλία ήταν η «Γενναίος 1» (Brave1), ουσιαστικά ένας διοργανωτής εκδηλώσεων και ένα χαλαρό δίκτυο μεντόρων που χρηματοδοτούσαν μεμονωμένες ομάδες. Προσέφερε ευκαιρίες δικτύωσης και παρουσίασης, αλλά δεν διεξήγαγε σε βάθος ανάλυση των ρωσικών τεχνολογικών τάσεων, δεν πραγματοποίησε αυστηρό σχεδιασμό σεναρίων και δεν ανέπτυξε ενιαίο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Η χρηματοδότηση που παρείχε η πλατφόρμα ήταν σε μεγάλο βαθμό συμβολική μπροστά στο μέγεθος των προκλήσεων: μέχρι το 2025, η Brave1 είχε εκταμιεύσει μόνο 8 εκατομμύρια δολάρια περίπου από επιχορηγήσεις και βοήθησε στην προσέλκυση περίπου 25 εκατομμυρίων δολαρίων από ιδιωτικές επενδύσεις – ισοδύναμη περίπου με έναν μόνο γύρο Σειράς Α^[10] για μία νεοφυή εταιρεία στη Σίλικον Βάλλεϊ.

Η μορφή που αναδύθηκε στην Ουκρανία ήταν συνέπεια των πόρων – χρόνου, ανθρώπων και χρημάτων — που ήταν διαθέσιμοι υπό το σοκ του πολέμου. Δεν ήταν αποτέλεσμα στρατηγικού σχεδιασμού. Αντίθετα, ήταν μια λύση αντίδρασης.

Για εργασίες χαμηλής πολυπλοκότητας – όταν εκατοντάδες απλές λύσεις πρέπει να παραχθούν γρήγορα – ένα τέτοιο μοντέλο μπορεί να είναι χρήσιμο. Αλλά σε μακροπρόθεσμο συστημικό ανταγωνισμό – Κίνα και Ρωσία εναντίον Δύσης – το μοντέλο που βασίζεται σε νεοφυείς εταιρείες δεν μπορεί να αναπτυχθεί περαιτέρω, επειδή ο στόχος του είναι η ταχεία δημιουργία πρωτότυπων προϊόντων και η επίλυση προβλημάτων, όχι η επεκτασιμότητα.

Η ουκρανική εμπειρία αποκάλυψε κάτι σημαντικό: χρειάζεστε υποδομή που να επιτρέπει την ταχεία ανάπτυξη, δοκιμή και τυποποίηση ενός προϊόντος σε έναν μόνο κύκλο – συγκεκριμένα, με δοκιμές που διεξάγονται απευθείας στο πεδίο της μάχης. Αλλά αυτό είναι περισσότερο ένα συμπέρασμα υπέρ της σημασίας της μηχανικής και κατασκευαστικής ομογενοποίησης – όχι ένα επιχείρημα για την υιοθέτηση της προσέγγισης των νεοφυών εταιρειών ως το βασικό πλαίσιο για την ανάπτυξη δυνατοτήτων.

Η κύρια πρόκληση δεν είναι η δημιουργία μιας τέτοιας παραγωγικής σειράς κατά τη διάρκεια σύγκρουσης. Η σύγκρουση θα το επιβάλει αναγκαστικά. Η πρόκληση είναι πώς να γίνει βιώσιμη σε καιρό ειρήνης, όταν δεν υπάρχει επείγουσα κατάσταση, αλλά υπάρχει ανταγωνισμός για ταλέντα, προσοχή και πόρους.

Η Κίνα, για παράδειγμα, το διαχειρίζεται αυτό σε μεγάλη κλίμακα: οι κορυφαίοι μηχανικοί της εργάζονται σε εταιρείες όπως η DJI[11] που λειτουργούν εμπορικά και για εξαγωγές. Διαφορετικές πηγές εκτιμούν ότι περίπου το 60% των ξένων εξαρτημάτων στα ρωσικά drones και έως και το 80% αυτών που χρησιμοποιούνται από τους Ουκρανούς κατασκευαστές προέρχονται από την Κίνα. Αυτή η συνεχής, προσανατολισμένη στην αγορά, παραγωγή διατηρεί ολόκληρο το σύστημα – από το σχεδιασμό έως την εφοδιαστική αλυσίδα – σε λειτουργία και σε φόρμα.

Καμία ομάδα μικρών νεοφυών εταιρειών, όσο δημιουργική κι αν είναι, δεν μπορεί από μόνη της να λύσει τέτοια προβλήματα. Ένα οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων δεν διαθέτει την κλίμακα και δεν μπορεί να επιτύχει τον όγκο εφοδιασμού ή την ολοκλήρωση μεταξύ των συστημάτων που απαιτείται για την εθνική αμυντική αρχιτεκτονική. Με λίγα λόγια, είναι ένα εντελώς άλλο πράγμα. Η οικοδόμηση μιας βιώσιμης πλατφόρμας αμυντικής μηχανικής δεν έγκειται σε επιχορηγήσεις και συναντήσεις. Απαιτεί την τέχνη της στρατηγικής χάραξης πολιτικής, μακροπρόθεσμες επενδύσεις, συντονισμό και σχεδιασμό σε εθνικό επίπεδο.

Τα Όρια της Ευελιξίας

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αναμφισβήτητα αποκαλύψει βαθιά συστημικά προβλήματα στην στρατιωτική παραγωγή στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Δυτική Ευρώπη, ενώ παράλληλα έχει αναδείξει σαφώς τις τεχνολογικές αναπτυξιακές πορείες της Κίνας και της Ρωσίας. Αυτές οι δύο χώρες αναδεικνύονται ως τα κύρια σημεία αναφοράς σε μελλοντικές μη πυρηνικές συγκρούσεις — με εστίαση στη συνοχή του συστήματος, τις οικονομίες κλίμακας και την τεχνολογική ωριμότητα.

Αντιθέτως, στην αρχή του πολέμου, η Ουκρανία είχε ένα υποβαθμισμένο αμυντικό οικοσύστημα. Ο κρατικός τομέας επικεντρώθηκε σε εσωτερικές μεταρρυθμίσεις και στη διατήρηση των εξαγωγικών συμβάσεων που κληρονόμησε από τη σοβιετική εποχή, ενώ ιδιωτικός αμυντικός τομέας ίσα που υπήρχε. Το μόνο μοντέλο που μπορούσε να αναπτυχθεί γρήγορα ήταν ένα αποκεντρωμένο σύστημα εφοδιασμού, βασισμένο σε μικρούς κατασκευαστές, λύσεις χαμηλής τεχνολογίας και πρωτοβουλίες νεοφυών κοινοτήτων από τη βάση.

Αυτό το αυτοσχέδιο σύστημα πράγματι παρείχε σημαντική υποστήριξη κατά τα πρώτα χρόνια του πολέμου. Κινητοποίησε χιλιάδες ομάδες, επέτρεψε την ταχεία αντίδραση και υποστήριξε την πρώτη γραμμή. Αλλά οι περιορισμοί του ήταν προφανείς. Η έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού, οι αποσπασματικές λύσεις, η αδυναμία κλιμάκωσης της παραγωγής και η αδύναμη βάση του σε μηχανικούς οδήγησαν το μοντέλο στα όριά του έως το 2024-2025. Το αποτέλεσμα ήταν ένας ζωολογικός κήπος τεχνολογικών πλατφορμών – ασυντόνιστων, μη ενοποιημένων και συχνά αναποτελεσματικών σε συνθήκες σύγχρονου ηλεκτρονικού πολέμου.

Παρά την κυριαρχία της ουκρανικής εμπειρίας στα μέσα ενημέρωσης και στον δημόσιο διάλογο, η αξία της πρέπει να αξιολογείται με προσοχή — ειδικά σε θέματα όπως η αποσυγκεντροποίηση του εφοδιασμού, η αξιοποίηση οικοσυστημάτων νεοφυών επιχειρήσεων για ανάπτυξη κι επέκταση της παραγωγής στην άμυνα, ο αυξανόμενος ρόλος των τηλεχειριζόμενων drones χαμηλού κόστους και άλλα. Προσφέρει μαθήματα για το τι πρέπει να κάνετε όταν το αμυντικό σας οικοσύστημα έχει καταρρεύσει, αλλά δεν απαντά στο πώς να δημιουργήσετε ένα ώριμο αμυντικό μοντέλο μακροπρόθεσμα. Αυτό που θα μπορούσε πραγματικά να αποδειχτεί πολύτιμο είναι μια συγκριτική ανάλυση, ενσωματωμένη σε μια κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οργανώνονται η μακροπρόθεσμη μηχανική, οι τεχνολογικές διαδικασίες και τα οικοσυστήματα σε ανταγωνιστικές χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία.

Το οικοσύστημα επιχειρήσεων στον τομέα της άμυνας της Ουκρανίας δεν μπορεί να θεωρηθεί ως στρατηγική εναλλακτική λύση στα ώριμα κρατικά συστήματα. Υπολείπεται σε ότι αφορά τη μαζική παραγωγή, την αρχιτεκτονική συμβατότητα, τη βιωσιμότητα των εξαγωγών και την ανθεκτικότητα. Είναι κατάλληλο για βραχυπρόθεσμη κινητοποίηση — αλλά όχι για συστημικό ανταγωνισμό.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους ενδέχεται να επωφεληθούν από μια ευρύτερη θεώρηση των πραγμάτων, πέρα ​​από τη δυναμική της τρέχουσας σύγκρουσης και να εξετάσουν τη φύση των πιθανών πολέμων που θα μπορούσαν να προκύψουν τα επόμενα δύο έως τρία χρόνια — συγκρούσεις που πιθανότατα θα απαιτήσουν μια θεμελιωδώς διαφορετική κλίμακα και επίπεδο τεχνολογικού συντονισμού. Η ικανοποίηση αυτών των μελλοντικών απαιτήσεων πιθανότατα θα εξαρτηθεί από την ικανότητα ταχείας ανάπτυξης κι επέκτασης της παραγωγής, συγκέντρωσης των προσπαθειών και των επενδύσεων σε μακροπρόθεσμες πλατφόρμες μηχανικής. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κίνα και η Ρωσία φαίνεται να κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση, βελτιστοποιώντας τον αριθμό των πλατφορμών, κατευθύνοντας τη βιομηχανία και σχεδιάζοντας σε πολυετή ορίζοντα.

Σε ένα τέτοιο στρατηγικό τοπίο, ο αποφασιστικός παράγοντας μπορεί να μην είναι απλά ο αριθμός νεοφυών επιχειρήσεων ή drones χαμηλού κόστους, αλλά μάλλον η ικανότητα ενός έθνους να αναπτύξει βαθιά ολοκληρωμένα, επεκτάσιμα και ανθεκτικά αμυντικά οικοσυστήματα. Ενώ η ουκρανική εμπειρία προσφέρει πολύτιμα μαθήματα – ειδικά όσον αφορά στην ευελιξία και την κινητοποίηση – θα πρέπει να υιοθετηθεί με προσοχή. Η μαζική μεταφορά αυτού του μοντέλου, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι διαρθρωτικές διαφορές με τους δυτικούς αμυντικούς θεσμούς και τις βιομηχανικές βάσεις, θα μπορούσε στην πραγματικότητα να υπονομεύσει μακροπρόθεσμα την αποτελεσματικότητα των δυτικών στρατηγικών.

Η Μαύρη Αγορά των Drones

Events in Ukraine, 20/08/2025

Ας προχωρήσουμε τώρα στην ανάλυση των τελευταίων νέων τεχνολογιών στα μη επανδρωμένα αεροσκάφη από τον Ουκρανό ειδικό στα drones, Σέρχιι Μπεσκρεστνόφ.

Δυστυχώς, αυτή η ενδιαφέρουσα πηγή πληροφοριών παραπονείται για έλλειψη δεδομένων. Στις 9 Αυγούστου, ο Μπεσκρεστνόφ διαμαρτυρήθηκε για το πώς η δίψα για κέρδος εμποδίζει να φτάσει στα χέρια του η νέα ρωσική τεχνολογία για ερευνητικούς σκοπούς:

«Έχω ήδη παραπονεθεί σε όλους όσους μπορούσα. Έθεσα το ζήτημα σε όλα τα επίπεδα, αλλά όλα παραμένουν τα ίδια.

Οι στρατιώτες πωλούν τον αιχμαλωτισμένο εξοπλισμό σε ιδιώτες, στερώντας από όλα τα ιδρύματα και τις υπηρεσίες τη δυνατότητα να τον μελετήσουν.

Για πολύ καιρό τώρα, δεν έχουμε καταφέρει να βρούμε τρόπους να προστατεύσουμε τις πόλεις μας από ορισμένα drones κρούσης, επειδή τα δείγματα δεν φτάνουν ποτέ σε εμάς. Το ένα πουλήθηκε για 5 χιλιάδες δολάρια, το άλλο για 10 χιλιάδες.

Οι αρχές επιβολής του νόμου δεν μπορούν να βοηθήσουν επειδή δεν υπάρχει επίσημα ποινικό αδίκημα και οι στρατιωτικές δομές δεν έχουν χρήματα για να αγοράσουν πίσω τον κατασχεμένο εξοπλισμό.

Απλά νοιώθω πως θέλω να τα παρατήσω.

[Οι Ρώσοι] συντρίβουν το Σούμι, άνθρωποι πεθαίνουν — αλλά κάποιος μπάσταρδος έχει ένα μικρό drone κρεμασμένο στον τοίχο του.»

Αναρωτιόμαστε ποιος αγοράζει όλα αυτά τα προηγμένα ρωσικά drones; Αλήθεια, κρέμονται απλώς σε τοίχους;

Δεν είναι περίεργο που ο ουκρανικός τύπος προειδοποιεί/απειλεί τη Δύση ότι οι τεχνολογίες drones αυτού του πολέμου πέφτουν στα χέρια διεθνών εγκληματικών και τρομοκρατικών ομάδων.

Σε κάθε περίπτωση, οι Ουκρανοί έχουν τους λόγους τους που ξεπουλάνε τα drones. Ένα από τα σχόλια στην ανάρτηση του Μπεσκρεστνόφ έγραφε:

«Η ταξιαρχία μας δεν έχει πάρει φράγκο εδώ κι ένα μήνα… Λοιπόν, λυπάμαι αλλά τα πολεμικά τρόπαια είναι για πούλημα»

Η Ουκρανία εγκαινιάζει e–shop για να αγοράζει ο στρατός όπλα

της Kateryna Hodunova**

Kyiv Independent.com, 28/04/2025

Η Ουκρανία εγκαινίασε την Brave1 Market, μια διαδικτυακή αγορά με τις τελευταίες τεχνολογίες για τον ουκρανικό στρατό, όπως ανακοίνωσε ο Υπουργός Ψηφιακού Μετασχηματισμού, Μιχαήλο Φεντόροφ στις 28 Απριλίου κατά τη διάρκεια του συνεδρίου Defense Tech Era.

Στην αγορά, οι στρατιωτικές μονάδες μπορούν να αγοράζουν εξοπλισμό και όπλα με δικά τους έξοδα. Ο υπουργός συνέκρινε το έργο με την διαδικτυακή πλατφόρμα Amazon, αλλά αντί για συνηθισμένα αγαθά, η ουκρανική πρωτοβουλία θα πουλά «καινοτομίες».

«Η Brave1 Market θα γίνει η Amazon για τον στρατό, επιτρέποντας στις μονάδες της πρώτης γραμμής να αγοράζουν αυτοστιγμής τις απαραίτητες τεχνολογίες. Αυτό θα βοηθήσει στην επίλυση του προβλήματος της διάδοσης αποτελεσματικών τεχνολογιών, καθώς ο στρατός συχνά δεν γνωρίζει για λύσεις που είναι ήδη διαθέσιμες στην αγορά και θα μπορούσαν να τον βοηθήσουν να ολοκληρώσει τα καθήκοντά του πιο αποτελεσματικά», δήλωσε ο Φεντόροφ.

Οι στρατιώτες θα μπορούν επίσης να αγοράζουν εξοπλισμό και όπλα και με “ePoints” που θα απονέμονται σε στρατιωτικές μονάδες που επιβεβαιώνουν την καταστροφή ρωσικού εξοπλισμού χρησιμοποιώντας βιντεοσκόπηση από drones.

Σύμφωνα με το υπουργείο, πάνω από 1.000 είδη, συμπεριλαμβανομένων drones, μη επανδρωμένων οχημάτων εδάφους, συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου και SIGINT (σήματα πληροφοριών), καθώς και εξαρτήματα, τεχνολογίες που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη, λογισμικό και πυρομαχικά, βρίσκονται αυτή τη στιγμή στον κατάλογο της Brave1 Market.

Οι Ουκρανοί στρατιώτες σύντομα θα μπορούν να αφήνουν κριτικές για συγκεκριμένα προϊόντα που θα μπορούν να τις βλέπουν και τα άλλα μέλη των ενόπλων δυνάμεων.

«Τα ρωσικά drones είναι άσχημα σαν σκατά – αλλά λειτουργούν»

United24 Μedia, 16/07/2025

Όπως και οι κανονικές ρωσικές μονάδες, έτσι και η Ρωσική στρατιωτική μονάδα Рубикон (Rubikon – Ρουβίκων), χρησιμοποιεί το ηλεκτρονικό σύστημα παρεμβολών Shtora (Κουρτίνα)- ένας όρος που κυκλοφορεί μεταξύ των στρατιωτών για να περιγράψει μια τεχνική που καθιστά το υλικό της κάμερας των FPV drones άχρηστο, σαν να τραβιέται μια ηλεκτρονική κουρτίνα μπροστά από την κάμερα.

«Η Ουκρανία θα μπορούσε να επωφεληθεί από συστήματα σαν κι αυτό, αλλά δεν παράγονται—επειδή δεν αποφέρουν κέρδη», λέει ο Μαξ, ένας Ουκρανός πιλότος drones που πολεμά στην περιοχή του Ντονιέτσκ και ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος. «Αυτό είναι το πρόβλημα με τις ιδιωτικές εταιρείες που κυριαρχούν στην αγορά. Οι τιμές είναι τρελές. Η Ρωσία – όσο φρικτή κι αν είναι – νοιάζεται για το τι λειτουργεί, όχι για το τι πουλάει».

Αυτή είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου όσον αφορά στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πιλότοι drones στην Ουκρανία. «Υπάρχουν εκατό εταιρείες και μας πηδάνε όλους», λέει ο Μαξ. «Στην αρχή θα έχουν καταπληκτικούς κινητήρες, μετά φθηναίνουν την ποιότητα στις πλακέτες κυκλωμάτων και παράγουν κάτι εντελώς άχρηστο. Η Ρωσία έχει τυποποιημένη παραγωγή και σταθερά υψηλής ποιότητας υλικά. Τα drones τους μοιάζουν με σκατά – αλλά λειτουργούν».

Υποσημειώσεις της Μεταφράστριας:

[1] Η Μαχνοβτσίνα (Mахновщина) διήρκεσε σε ένα τμήμα της σημερινής Ουκρανίας (τότε Νοβορωσία) από το Νοέμβριο του 1918 έως τον Αύγουστο του 1921. Έλαβε χώρα μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στη νεαρή τότε Σοβιετική Ένωση. Σημαίνει «η εποχή του Μαχνό», από το όνομα του αρχηγού του Επαναστατικού Εξεγερσιακού Στρατού της Ουκρανίας, Νέστορα Μαχνό, που δραστηριοποιούνταν στην περιοχή. Η περιοχή της Μαχνοβτσίνα περιελάμβανε τη Ζαπορόζιε, τμήματα της Χερσώνας και του Ντονιέτσκ και είχε έδρα τη Γκουλιαϊπόλιε.  Το μαχνοβικό κίνημα ήταν σχεδόν αποκλειστικά αγροτικό και ιδεολογικά επικαλούνταν τη δημιουργία μιας αναρχικής κοινωνίας χωρίς κράτος και τάξεις. Η Μαχνοβτσίνα λειτουργούσε στη βάση της οριζόντιας σύνδεσης εντελώς αυτόνομων αγροτικών κοινοτήτων που αποφάσιζαν τα πάντα σε λαϊκές συνελεύσεις, ακόμα και τις εργασίες που θα εκτελούνταν την επόμενη ημέρα. Το αποτέλεσμα ήταν η πλήρης έλλειψη οργάνωσης και συντονισμού, η επιστροφή σε μια αγροτική οικονομία αποκλειστικά αυτοσυντήρησης και σε ανταλλαγές μεταξύ τους και με τους τεχνίτες των πόλεων στη βάση του αντιπραγματισμού.

[2] Startups στο κείμενο. Μια νεοφυής εταιρεία (startup company) συνιστά μια νεοσύστατη επιχείρηση προορισμένη να αναπτύξει ένα μοναδικό προϊόν ή υπηρεσία και να επεκταθεί γρήγορα στην αγορά, συχνά αξιοποιώντας νέα τεχνολογία για να διεισδύσει στις υπάρχουσες αγορές ή να δημιουργήσει νέες. Τα βασικά χαρακτηριστικά της περιλαμβάνουν τους περιορισμένους πόρους, την πιθανότητα ταχείας ανάπτυξης, τον υψηλό κίνδυνο και την ανάγκη για εξωτερική χρηματοδότηση από πηγές όπως οι «επενδυτικοί άγγελοι»* ή οι επενδυτές επιχειρηματικών συμμετοχών**, οι οποίοι αναφέρονται και ως μέντορες. Σε αντίθεση με τις καθιερωμένες μικρές επιχειρήσεις, ο πρωταρχικός στόχος μιας νεοσύστατης επιχείρησης είναι η ταχεία επέκταση και όχι η άμεση κερδοφορία. Ο τελικός της στόχος είναι συχνότατα η εξαγορά της από μια μεγάλη πολυεθνική-πολυκλαδική επιχείρηση ή/και η εισαγωγή της στο χρηματιστήριο.

* angel investors: επιχειρηματίες ή άλλα φυσικά πρόσωπα που επενδύουν δικά τους κεφάλαια σε νεοφυείς επιχειρήσεις με αντάλλαγμα μικρό μερίδιο στην ιδιοκτησία -συνήθως 10% ως 25%. Εκτός από την οικονομική υποστήριξη, συχνά προσφέρουν την εμπειρία, την τεχνογνωσία και τις διασυνδέσεις τους, βοηθώντας την επιχείρηση να αναπτυχθεί στα πρώτα της, κρίσιμα στάδια.
** venture capitalist: ένας επενδυτής, άτομο ή εταιρεία, που παρέχει κεφάλαια σε εταιρείες σε πρώιμο στάδιο με υψηλό αναπτυξιακό δυναμικό με αντάλλαγμα μετοχικό κεφάλαιο, στοχεύοντας σε σημαντικές αποδόσεις από την επένδυση. Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές τράπεζες, οι VC χρηματοδοτούν καινοτόμες επιχειρήσεις που συχνά δεν μπορούν να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση με δανεισμό και συμμετέχουν ενεργά στη στρατηγική και τη διοίκηση της εταιρείας για να τη βοηθήσουν να επεκταθεί και τελικά να αποχωρήσουν από την επένδυση μέσω της πώλησής της ή της εισαγωγής της στο χρηματιστήριο.

[3] Εννοεί τον Βαλέρι Ζαλούζνι.

[4] Ο Μάικλ Κόφμαν είναι Αμερικανός στρατιωτικός αναλυτής, γεννημένος και μεγαλωμένος στη Σοβιετική Ουκρανία, που θεωρείται ειδικός στις Ρωσικές Ένοπλες Δυνάμεις. Είναι πρώην διευθυντής του Προγράμματος Ρωσικών Σπουδών στο Κέντρο Αναλύσεων για τον Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ (CNA – μια κυβερνητικά χρηματοδοτούμενη ΜΚΟ), κορυφαίος συνεργάτης στο Πρόγραμμα Ρωσίας και Ευρασίας στο Ίδρυμα Κάρνεγκι (Carnegie Endowment for International Peace), μέλος του Κέντρου για μια Νέα Αμερικανική Ασφάλεια και μέχρι το 2021 ήταν μέλος του ακραία νεοφιλελεύθερου Ινστιτούτου Kennan στο Κέντρο Wilson. Ο Κόφμαν παρουσιάζει επίσης στο War on the Rocks, ένα δεκαπενθήμερο podcast  με τίτλο «Η Ρωσική Επιχείρηση» (The Russian Contingency) που αναλύει τον ρωσικό στρατό και τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία.

[5] Ιδιωτική εταιρεία ταχυδρομείων και κούριερ. Ακόμα και σήμερα οι Ουκρανοί στρατιώτες υποχρεώνονται να αγοράζουν οι ίδιοι τον εξοπλισμό τους που δεν παρέχεται κεντρικά και κρατικά. Αυτό εξηγεί και γιατί οι Ρώσοι χτυπούν συχνά τις εγκαταστάσεις των ταχυδρομείων.

[6] Ιδιωτική Εταιρεία κατασκευής drones που ιδρύθηκε αμέσως μετά την εξέγερση των κατοίκων του Ντονμπάς ενάντια στο πραξικόπημα του Μαϊντάν. Ιδιοκτήτης της είναι ο Βιατσεσλάβ Κοστιούκ, έχει έδρα το Λονδίνο και Διευθύνων Σύμβουλός της είναι ο Βρετανός, Rory Chamberlain.

[7] Ουκρανική ΜΚΟ που συγκεντρώνει χρήματα για αγορές στρατιωτικού εξοπλισμού, εφοδίων για τους στρατιώτες, καύσιμα και φαρμακευτικό υλικό. Ιδρυτής της και «μέντοράς» της είναι ο Νταβίντ Αραχαμία, επιχειρηματίας στις τηλεπικοινωνίες, αρχηγός της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος του Ζελένσκι και ο βασικός διαπραγματευτής της Ουκρανίας στη συμφωνία της Κωνσταντινούπολης.

[8] FPV drone: First Person View drone (μη επανδρωμένο αεροσκάφος με προβολή πρώτου προσώπου). Πρόκειται κυρίως για μέθοδο πτήσης παρά για τύπο drone. Τα αρχικά FPV  αντιστοιχούν στο First Person View, δηλαδή προβολή πρώτου προσώπου. Με απλά λόγια, σημαίνει ότι ο χειριστής βλέπει ό,τι ακριβώς βλέπει και το drone, σαν να βρίσκεται πάνω ή μέσα του. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από τα ειδικά FPV γυαλιά που συνοδεύουν αυτού του είδους τα drones.

[9] Τα Ρωσικά drones Geran βασίζονται στην τεχνολογία των Ιρανικών Shahed.

[10] Ένας γύρος Σειράς Α (Series A round) είναι το πρώτο μεγάλο στάδιο για την προσέλκυση χρηματοδότησης από επιχειρηματικά κεφάλαια (VC) για μια νεοφυή εταιρεία (startup), όπου προσπαθεί να συγκεντρώσει κεφάλαια από θεσμικούς επενδυτές με αντάλλαγμα προνομιούχες μετοχές, προκειμένου να αναπτύξει και να επεκτείνει περαιτέρω τις δραστηριότητές της, να αυξήσει το προσωπικό, να βελτιώσει το προϊόν της και να δημιουργήσει μια μεγαλύτερη πελατειακής βάση, αφού έχει αποδείξει την ιδέα της και έχει επιτύχει κάποια προσέλκυση στην αγορά. Σε αυτό το στάδιο, η εταιρεία διαθέτει ένα επιχειρηματικό σχέδιο, ένα λειτουργικό προϊόν και μια αποδεδειγμένη ροή εσόδων για να προσελκύσει επαγγελματίες επενδυτές που διεξάγουν έλεγχο με «δέουσα επιμέλεια» (due diligence) και θέτουν μια επίσημη αποτίμηση της εταιρείας.

[11] Η DJI (Da-Jiang Innovations), είναι μια κινεζική εταιρεία τεχνολογίας με έδρα τη Σεντζέν της Γκουανγκντόνγκ, με εγκαταστάσεις παραγωγής σε όλο τον κόσμο. Κατασκευάζει τα εμπορικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη Mavic για αεροφωτογράφηση και βιντεοσκόπηση.

Αρθρογράφοι:

* Ο Βιτάλι Γκοντσαρούκ είναι Αμερικανός επιχειρηματίας με ουκρανικές ρίζες, γνωστός για το έργο του στην αυτόνομη πλοήγηση και την Τεχνητή Νοημοσύνη. Αποφοίτησε το 2000 από το Κρατικό Πανεπιστήμιο της Οδησσού όπου σπούδασε εφαρμοσμένα μαθηματικά και διοίκηση επιχειρήσεων. Κατοικεί μόνιμα στην Ουάσινγκτον και από το 2023 σπουδάζει Management στο Χάρβαρντ. Το 2022, η startup εταιρεία του Augmented Pixels εξαγοράστηκε από την Qualcomm, την αμερικανική πολυεθνική που παράγει ημιαγωγούς και λογισμικό για ασύρματα δίκτυα (Snapdragon).
Από το 2019 έως το 2023, διετέλεσε πρόεδρος της Επιτροπής Τεχνητής Νοημοσύνης της Ουκρανίας, συμμετείχε στο Συμβούλιο Εξωτερικής Καινοτομίας της UkrOboronProm (που μετονομάστηκε σε Ουκρανικά Αμυντικά Συστήματα) και διετέλεσε σύμβουλος του Αλέξι Ρέζνικοφ, Αντιπρόεδρου της Ουκρανικής Κυβέρνησης για τα Προσωρινά Κατεχόμενα Εδάφη, ο οποίος αργότερα έγινε Υπουργός Άμυνας.

** Η Κατερίνα Χοντούνοβα είναι Συντάκτρια Ειδήσεων στην Kyiv Independent. Προηγουμένως εργάστηκε ως αθλητική δημοσιογράφος σε διάφορα ουκρανικά μέσα ενημέρωσης και ήταν αναπληρώτρια αρχισυντάκτρια στο Suspilne Sport.

Πηγές:

Βιτάλι Γκοντσαρούκ:  warontherocks.com

Η Μαύρη Αγορά των Drones: Events in Ukraine

Kateryna Hodunova: kyivindependent.com

“Τα ρωσικά drones είναι…”: United24 Μedia