Η Μέση Ανατολή δεν είναι πλέον «συντηρητική». Αντίθετα, κυοφορείται ένα πολύ διαφορετικό «Ξύπνημα».

του Alastair Crooke*
μετάφραση Φλώρα Παπαδέδε

Strategic – Culture.su
2/12/2024

Ο μακρύς πόλεμος για την επιβεβαίωση της πρωτοκαθεδρίας της Δύσης και του Ισραήλ υφίσταται μια αλλαγή μορφής. Στο ένα μέτωπο, οι υπολογισμοί σε σχέση με τη Ρωσία και τον πόλεμο της Ουκρανίας έχουν αλλάξει. Αλλά και στη Μέση Ανατολή, οι συντεταγμένες και η μορφή του πολέμου αλλάζουν με έναν ξεχωριστό τρόπο.

Το περίφημο αντισοβιετικό δόγμα του Τζορτζ Κέναν[1] έχει αποτελέσει έκτοτε τη βάση της πολιτικής των ΗΠΑ, που κατευθύνθηκε πρώτα ενάντια στη Σοβιετική Ένωση και αργότερα ενάντια στη Ρωσία. Η θέση του Κέναν από το 1946 ήταν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έπρεπε να εργαστούν υπομονετικά και αποφασιστικά για να αποτρέψουν τη σοβιετική απειλή, να ενισχύσουν και να επιδεινώσουν τις εσωτερικές ρωγμές στο σοβιετικό σύστημα, έως ότου οι αντιφάσεις του να προκαλέσουν την κατάρρευση από τα μέσα.

Πιο πρόσφατα, το Ατλαντικό Συμβούλιο βασίστηκε στο δόγμα Κέναν και εισηγήθηκε ότι το γενικό του περίγραμμα θα πρέπει να χρησιμεύσει ως η βάση της πολιτικής των ΗΠΑ απέναντι στο Ιράν. «Η απειλή που θέτει το Ιράν στις ΗΠΑ μοιάζει με αυτή που έθετε η Σοβιετική Ένωση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Από αυτή την άποψη, η πολιτική που σκιαγράφησε ο Τζορτζ Κέναν για την αντιμετώπιση της Σοβιετικής Ένωσης έχει κάποιες εφαρμογές στο Ιράν», αναφέρει η έκθεση του Ατλαντικού Συμβουλίου.

Με τα χρόνια, αυτό το δόγμα έχει αποστεωθεί και παγιωθεί σε ένα ολόκληρο δίκτυο μυστικών συνεννοήσεων, βασισμένο στην αρχετυπική πεποίθηση ότι η Αμερική είναι ισχυρή και ότι η Ρωσία είναι αδύναμη. Η Ρωσία πρέπει να «το γνωρίζει αυτό» και έτσι, υποστηρίχθηκε, δεν θα ήταν λογικό για τους Ρώσους στρατηγούς να φανταστούν ότι είχαν άλλη επιλογή από το να υποταχθούν στην υπεροχή που αντιπροσωπεύει η συνδυασμένη στρατιωτική δύναμη του ΝΑΤΟ έναντι μιας «αδύναμης» Ρωσίας. Και αν οι Ρώσοι στρατηγοί επιμείνουν ανόητα στην αμφισβήτηση της Δύσης, ειπώθηκε, η εγγενής αντίφαση απλώς θα προκαλούσε τη διάσπαση της Ρωσίας.

Οι Αμερικανοί νεοσυντηρητικοί και οι δυτικές μυστικές υπηρεσίες δεν άκουσαν καμία άλλη άποψη, επειδή ήταν (και σε μεγάλο βαθμό εξακολουθούν να είναι) πεπεισμένοι από τον ορισμό του Κέναν. Τα στρώματα που βιοπορίζονται με την αμερικανική εξωτερική πολιτική απλά δεν μπορούν να δεχτούν την πιθανότητα ότι μια τέτοια βασική θέση είναι λάθος. Η όλη προσέγγιση αντικατοπτρίζει περισσότερο μια βαθιά ριζωμένη κουλτούρα, παρά οποιαδήποτε ορθολογική ανάλυση – ακόμα και όταν τα ορατά γεγονότα επί του πεδίου τούς δείχνουν μια διαφορετική πραγματικότητα.

Έτσι, η Αμερική έχει συσσωρεύει την πίεση ενάντια στη Ρωσία μέσω της σταδιακής παράδοσης πρόσθετων οπλικών συστημάτων στην Ουκρανία, μέσω της τοποθέτησης πυραύλων μέσου βεληνεκούς με πυρηνική ικανότητα όλο και πιο κοντά στα σύνορα της Ρωσίας και πιο πρόσφατα, εξαπολύοντας πυραύλους ATACMS στην «παλιά Ρωσία».

Στόχος ήταν η πίεση προς τη Ρωσία να την οδηγήσει σε μια κατάσταση όπου θα ένιωθε υποχρεωμένη να κάνει παραχωρήσεις στην Ουκρανία, όπως να δεχτεί το πάγωμα της σύγκρουσης και να υποχρεωθεί σε συνομιλίες αναγνωρίζοντας διαπραγματευτικούς «άσους» της Ουκρανίας, που επινοήθηκαν για να προσφέρουν μια αποδεκτή στις ΗΠΑ λύση. Ή, εναλλακτικά, η Ρωσία να στριμωχτεί στην «πυρηνική γωνία».

Η αμερικανική στρατηγική στηρίζεται τελικά στην πεποίθηση ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να εμπλακούν σε έναν πυρηνικό πόλεμο με τη Ρωσία – και να επικρατήσουν. Ότι η Ρωσία αντιλαμβάνεται πως αν κάνει χρήση πυρηνικών, θα «χάσει την υποστήριξη από όλο τον κόσμο». Είτε πως, υπό την πίεση του ΝΑΤΟ, αν ο Πούτιν έκανε σημαντικές παραχωρήσεις στην Ουκρανία, η οργή μεταξύ των Ρώσων πιθανότατα θα τον έριχνε από την εξουσία. Από την προοπτική των ΗΠΑ, ήταν ένα αποτέλεσμα «win-win».

Ωστόσο, εμφανίστηκε απροσδόκητα στη σκηνή ένα νέο όπλο που αποδεσμεύει τον Πρόεδρο Πούτιν ακριβώς από την επιλογή «όλα ή τίποτα». Δηλαδή, είτε να πρέπει να παραχωρήσει ένα διαπραγματευτικό «χαρτί» στην Ουκρανία ή να καταφύγει στην πυρηνική αποτροπή. Αντί αυτών, ο πόλεμος μπορεί να διευθετηθεί με τα δεδομένα επί του πεδίου. Ουσιαστικά, η «παγίδα» του Τζορτζ Κέναν κατέρρευσε.

Ο πύραυλος Ορέσνικ (που χρησιμοποιήθηκε για την επίθεση στο συγκρότημα Γιουζμάς στο Ντνιεπροπετρόφσκ) εφοδιάζει τη Ρωσία με ένα όπλο, τέτοιο που δεν έχουμε ξαναδεί: Ένα σύστημα πυραύλων μεσαίου βεληνεκούς που ματαιώνει αποτελεσματικά τη δυτική πυρηνική απειλή.

Η Ρωσία μπορεί τώρα να διαχειριστεί τη δυτική κλιμάκωση με μια αξιόπιστη απειλή αντιποίνων που είναι και εξαιρετικά καταστροφική – αλλά και συμβατική. Αντιστρέφει πλήρως το τοπίο. Είναι η κλιμάκωση της Δύσης τώρα που είτε πρέπει να φτάσει στη χρήση πυρηνικών, είτε να περιοριστεί στην παροχή στην Ουκρανία όπλων όπως οι πύραυλοι ATACMS ή Storm Shadow που δεν θα αλλάξουν την πορεία του πολέμου. Εάν το ΝΑΤΟ κλιμακώσει περισσότερο, κινδυνεύει από ένα χτύπημα με Ορέσνικ ως αντίποινα, είτε στην Ουκρανία είτε σε κάποιον στόχο στην Ευρώπη, αφήνοντας τη Δύση πλέον με το δίλημμα τι να κάνει στη συνέχεια.

Ο Πούτιν προειδοποίησε: «Αν χτυπήσετε ξανά τη Ρωσία, θα απαντήσουμε με ένα χτύπημα Ορέσνικ σε στρατιωτική εγκατάσταση σε άλλη χώρα. Θα παρέχουμε προειδοποίηση, ώστε οι άμαχοι να μπορούν να απομακρυνθούν. Δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα για να αποτρέψετε αυτό το χτύπημα. Δεν διαθέτετε αντιπυραυλικό σύστημα που να μπορεί να σταματήσει μια επίθεση που έρχεται με ταχύτητα 10 Μαχ.»

Ο συσχετισμός ανατρέπεται.

Φυσικά, υπάρχουν και άλλοι λόγοι πέρα ​​από την επιθυμία των μόνιμων στελεχών των μυστικών υπηρεσιών να εξαναγκάσουν τον Τραμπ να συνεχίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία, προκειμένου να τον χρεώσουν με έναν πόλεμο που υποσχέθηκε ότι θα τερματίσει αμέσως.

Ιδιαίτερα οι Βρετανοί, αλλά και άλλοι στην Ευρώπη, θέλουν να συνεχιστεί ο πόλεμος, επειδή αλλιώς θα βρεθούν χρηματοοικονομικά υπόλογοι καθώς έχουν στην κατοχή τους ουκρανικά ομόλογα περίπου 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων που βρίσκονται σχεδόν σε «κατάσταση αθέτησης πληρωμών» και είναι εγγυητές προς το ΔΝΤ για δάνεια στην Ουκρανία. Η Ευρώπη απλά δεν μπορεί να αντέξει το κόστος μιας πλήρους χρεοκοπίας. Ούτε αντέχει οικονομικά να σηκώσει εκείνη το βάρος, αν η κυβέρνηση Τραμπ εγκαταλείψει την οικονομική υποστήριξη της Ουκρανίας. Έτσι, συνωμοτούν με τις διυπηρεσιακές μυστικές δομές των ΗΠΑ για να θωρακίσουν τη συνέχιση του πολέμου ενάντια σε μια αντιστροφή της πολιτικής από τον Τραμπ: η Ευρώπη από οικονομικά κίνητρα και το Βαθύ Κράτος επειδή θέλει να εμποδίσει τον Τραμπ και την εσωτερική του ατζέντα.

Η άλλη πτέρυγα στον «παγκόσμιο πόλεμο» αντανακλά μια αντεστραμμένη εικόνα: «το Ισραήλ είναι ισχυρό και το Ιράν είναι αδύναμο». Το κεντρικό σημείο δεν είναι μόνο το πολιτιστικό υπόβαθρο αυτής της αφήγησης, αλλά ότι ολόκληρος ο ισραηλινός και ο αμερικανικός κρατικός μηχανισμός είναι συμβαλλόμενο μέρος στην αφήγηση ότι το Ιράν είναι μια αδύναμη και τεχνικά καθυστερημένη χώρα.

Η πιο σημαντική πτυχή είναι η πολυετής αποτυχία σε ότι αφορά παράγοντες όπως η ικανότητα κατανόησης στρατηγικών και αναγνώρισης αλλαγών στις ικανότητες, τις απόψεις και τις αντιλήψεις των άλλων πλευρών.

Η Ρωσία φαίνεται να έχει λύσει μερικά από τα γενικά προβλήματα φυσικής των αντικειμένων που πετούν με υπερηχητική ταχύτητα. Η χρήση νέων σύνθετων υλικών επέτρεψε στην ομάδα αυτοκινούμενων  πυραύλων ολίσθησης να πραγματοποιήσει μια καθοδηγούμενη πτήση μεγάλης απόστασης πρακτικά σε συνθήκες σχηματισμού πλάσματος. Πέφτει στο στόχο της σαν μετεωρίτης, σαν μια μπάλα φωτιάς. Η θερμοκρασία στην επιφάνειά της φτάνει τους 1.600–2.000 βαθμούς Κελσίου αλλά η πυραυλική ομάδα καθοδηγείται αξιόπιστα.

Και το Ιράν φαίνεται να έχει λύσει τα προβλήματα που σχετίζονται με έναν αντίπαλο που απολαμβάνει κυριαρχία στον αέρα. Το Ιράν έχει δημιουργήσει μια μέθοδο αποτροπής που διαμορφώθηκε από την εξέλιξη φθηνών σμηνών drones συνδυασμένων με βαλλιστικούς πυραύλους που φέρουν υπερηχητικές κεφαλές ακριβείας. Θέτει drones αξίας 1.000 δολαρίων και φθηνούς πυραύλους ακριβείας ενάντια σε πανάκριβα αεροσκάφη με πιλότο. Μια αντιστροφή του πολέμου που προετοιμαζόταν είκοσι χρόνια.

Ωστόσο, ο πόλεμος του Ισραήλ μεταμορφώνεται και με άλλους τρόπους. Ο πόλεμος στη Γάζα και τον Λίβανο έχει καταπονήσει το ισραηλινό ανθρώπινο δυναμικό. Οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις έχουν υποστεί μεγάλες απώλειες. Τα στρατεύματά τους έχουν εξαντληθεί και οι έφεδροι χάνουν την πίστη τους στους πολέμους του Ισραήλ και αποτυγχάνουν να παρουσιαστούν στο καθήκον τους.

Το Ισραήλ έχει αγγίξει τα όρια της ικανότητάς του να αναπτύσσει στρατεύματα (χωρίς να στρατολογήσει τους Ορθόδοξους σπουδαστές Χαρέντι Γιεσιβά – μια πράξη που θα μπορούσε να καταρρίψει τον κυβερνητικό Συνασπισμό του Νετανιάχου).

Εν ολίγοις, το επίπεδο ικανότητας του ισραηλινού στρατού έχει πέσει κάτω από τους στρατιωτικούς στόχους που διατάχθηκε να επιτύχει. Η οικονομία καταρρέει και οι εσωτερικές διαιρέσεις είναι ωμές και βίαιες. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα λόγω της ανισότητας μεταξύ των κοσμικών Ισραηλινών που πεθαίνουν, και των άλλων που μένουν απαλλαγμένοι από τη στρατιωτική θητεία – μια μοίρα που προορίζεται για κάποιους, αλλά όχι για άλλους.

Αυτή η ένταση έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόφαση του Νετανιάχου να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός στον Λίβανο. Η αυξανόμενη εχθρότητα για την εξαίρεση των Ορθοδόξων Χαρέντι κινδύνευε να ρίξει τον Συνασπισμό.

Υπάρχουν τώρα –μεταφορικά μιλώντας–δύο Ισραήλ: Το Βασίλειο της Ιουδαίας εναντίον του Κράτους του Ισραήλ. Μπροστά σε τέτοιους βαθιούς ανταγωνισμούς, πολλοί Ισραηλινοί βλέπουν τώρα τον πόλεμο με το Ιράν ως την κάθαρση που θα ενώσει ξανά έναν διχασμένο λαό και –αν είναι νικηφόρος– θα τερματίσει όλους τους πολέμους του Ισραήλ.

Παραπέρα, ο πόλεμος διευρύνεται και αλλάζει σχήμα: Στον Λίβανο, προς το παρόν, σιγοκαίει, αλλά η Τουρκία έχει πυροδοτήσει μια μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση (σύμφωνα με πληροφορίες περίπου 15.000 ατόμων) με μια επίθεση στο Χαλέπι, χρησιμοποιώντας εκπαιδευμένους από τις ΗΠΑ και την Τουρκία τζιχαντιστές και άτακτους από την Ιντλίμπ. Η Τουρκική Υπηρεσία Πληροφοριών έχει αναμφίβολα τους δικούς της ξεχωριστούς στόχους, αλλά οι ΗΠΑ και το Ισραήλ έχουν ιδιαίτερο συμφέρον να διακόψουν τις οδούς προμήθειας όπλων προς τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο.

Η ισραηλινή αχαλίνωτη επίθεση σε αμάχους, γυναίκες και παιδιά – και η σαφής εθνοκάθαρση του παλαιστινιακού πληθυσμού – έχει αφήσει την περιοχή (και τον παγκόσμιο Νότο) να βράζει από την οργή και να ριζοσπαστικοποιείται. Το Ισραήλ με τις πράξεις του διαταράσσει το παλιό ήθος. Η περιοχή δεν είναι πλέον «συντηρητική». Αντίθετα, κυοφορείται ένα πολύ διαφορετικό «Ξύπνημα».

[1] Ο George Frost Kennan (1904 – 2005) ήταν Αμερικανός διπλωμάτης και ιστορικός. Ήταν περισσότερο γνωστός ως υποστηρικτής μιας πολιτικής περιορισμού της σοβιετικής ένωσης κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Έδωσε πολλές διαλέξεις και έγραψε ιστορίες για τις σχέσεις μεταξύ ΕΣΣΔ και Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Kennan έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη καθοριστικών προγραμμάτων και θεσμών του Ψυχρού Πολέμου, ιδίως του Σχεδίου Μάρσαλ. (Σ.τ.Μ.).

* Ο Alastair Crooke είναι πρώην Βρετανός διπλωμάτης, ιδρυτής και διευθυντής του Φόρουμ για τις Συγκρούσεις (Conflicts Forum) με έδρα τη Βηρυτό.

Πηγή της αγγλόφωνης δημοσίευσης του άρθρου: Strategic – Culture.su