© Sputnik/Sergei Bobylev

του Ιβάν Τιμοφέεφ*
μετάφραση Φλώρα Παπαδέδε

Valdai Club.com
26/11/2024

Η Ρωσία και η Δύση διανύουν ένα ακόμη στάδιο στρατιωτικής-πολιτικής κλιμάκωσης. Η άμεση ένδειξη ήταν η χρήση αμερικανικών και βρετανικών πυραυλικών συστημάτων από την Ουκρανία για να χτυπηθεί ρωσικό έδαφος, η ανάδυση του νέου πυρηνικού δόγματος της Μόσχας, η επακόλουθη καταστροφή του ουκρανικού εργοστασίου Γιουζμάς από πύραυλο μεσαίου βεληνεκούς, καθώς και νέα πλήγματα στη Ρωσία. Η κλιμάκωση δεν έχει ακόμη οδηγήσει σε μια επανάληψη της κουβανικής κρίσης πυραύλων του 1962 εν μέσω νέων συνθηκών. Η σύγκρουση παραμένει σε μια κατάσταση «έρπουσας κλιμάκωσης». Ωστόσο, το βάθεμα της αντιπαράθεσης στην Ευρώπη συνεχίζεται, αυξάνοντας την πιθανότητα ενός ριζοσπαστικού σεναρίου. Ποιο είναι αυτό το σενάριο, υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις και ποιο δρόμο θα ακολουθήσει η κατάσταση;

Τα γεγονότα που έλαβαν χώρα μπορούν να χαρακτηριστούν ως «έρπουσα κλιμάκωση». Τα [εμπόλεμα] μέρη απέφυγαν τις απότομες και απρόβλεπτες ενέργειες. Ωστόσο, σιγά σιγά σπρώχνουν προς τα πίσω τις κόκκινες γραμμές, επεκτείνοντας περαιτέρω το βεληνεκές των όπλων που χρησιμοποιούνται, τις περιοχές υβριδικής αντιπαράθεσης και τη ζώνη επιχειρήσεων μάχης.

Πριν την ανταλλαγή πυραυλικών χτυπημάτων προηγήθηκαν μια σειρά βημάτων κλιμάκωσης. Αυτά περιλαμβάνουν τον εφοδιασμό της Ουκρανίας με δυτικής κατασκευής συστήματα πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς και την επακόλουθη χρήση τους, επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο ρωσικό έδαφος και την εισβολή των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων στην περιοχή του Κουρσκ. Από τη ρωσική πλευρά, συνεχίζεται η επίθεση στο Ντονμπάς και σε άλλες περιοχές, τα νέα χτυπήματα σε βιομηχανικές υποδομές και ενεργειακές εγκαταστάσεις στην Ουκρανία και η αυξημένη συνεργασία με τους αντιπάλους των ΗΠΑ, κυρίως τη Βόρεια Κορέα. Η χρήση πυραύλων δυτικής κατασκευής για να χτυπηθεί το ρωσικό έδαφος δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί ως συμβάν «μαύρος κύκνος»[1]. Αυτή η επιλογή συζητιόταν εδώ και καιρό και το Κίεβο άσκησε ενεργά πιέσεις υπέρ της. Από τη ρωσική πλευρά, οι προειδοποιήσεις για μια πιθανή απάντηση ήταν επίσης διαφανείς και σαφείς, συμπεριλαμβανομένων των συμβατικών πυραύλων και των πυρηνικών επιλογών. Η αλλαγή του πυρηνικού δόγματος προς την επέκταση των συνθηκών για τη χρήση πυρηνικών όπλων επίσης συζητιόταν εδώ και πολύ καιρό.

Το νέο στάδιο δεν άλλαξε την κατάσταση στο πεδίο της μάχης, αλλά άνοιξε το δρόμο για τη μετάβαση σε νέα στάδια κλιμάκωσης με ελάχιστα κίνητρα για μείωσή της.

Το βασικό σενάριο για το εγγύς μέλλον είναι η συνέχιση της «έρπουσας κλιμάκωσης». Θα πρέπει να περιμένουμε περαιτέρω επιθέσεις σε ρωσικό έδαφος με χρήση δυτικών όπλων. Ωστόσο, πιθανότατα θα είναι επιθέσεις ακριβείας, ισορροπώντας στα όρια των συνθηκών που περιγράφονται στο νέο πυρηνικό δόγμα της Ρωσίας. Ο ρωσικός στρατός έχει μεγαλύτερο πλεονέκτημα σε ένα τέτοιο σενάριο.

Πρώτον, τα δοκιμαστικά πλήγματα με τους νέους πυραύλους μεσαίου βεληνεκούς μπορεί να συνεχιστούν. Είναι απίθανο να γίνουν πολλά τέτοια χτυπήματα, αλλά η ψυχολογική επίδραση και η χρήση του νέου συστήματος σε συνθήκες μάχης έχουν σημασία.

Δεύτερον, η Ρωσία θα συνεχίσει τις συνήθεις επιθέσεις της με πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη, όπως κάνει εδώ και πολύ καιρό με τρόπο που το Κίεβο δεν μπορεί να ανταποκριθεί. Οι υλικές απώλειες της Ουκρανίας από τέτοια χτυπήματα είναι απτές.

Τρίτον, ο ρωσικός στρατός προελαύνει αργά, καταστρέφοντας τον εχθρό. Στο σενάριο της «έρπουσας κλιμάκωσης», η Ρωσία έχει το πλεονέκτημα και την ικανότητα να προκαλέσει πολύ μεγαλύτερη ζημιά στην Ουκρανία, από ό,τι το Κίεβο και η Δύση στη Ρωσία. Οι απώλειες της ουκρανικής υποδομής και του βιομηχανικού δυναμικού της θα αυξηθούν, όπως και οι απώλειες εδάφους, στρατιωτικού εξοπλισμού και προσωπικού των ενόπλων δυνάμεων. Επιπλέον, η Ρωσία εξακολουθεί να έχει καλύτερη δυνατότητα έναντι της Δύσης να επηρεάσει την κατάσταση σε άλλα μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Μέσης Ανατολής.

Ένα ριζοσπαστικό σενάριο θα μπορούσε να προκληθεί από την προσπάθεια της Ουκρανίας να ξεφύγει από τον αλγόριθμο ήττας της «έρπουσας κλιμάκωσης». Η συσσώρευση πυραυλικών επιθέσεων σε συνδυασμό με τη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών είναι μια προσπάθεια να εξισορροπηθούν οι ρωσικές ενέργειες, να καταδειχθεί η ανάπτυξη της ικανότητας πρόκλησης ζημιών και ταυτόχρονα να εμπλακούν βαθύτερα οι δυτικοί εταίροι στη σύγκρουση. Οι δυτικοί σύμμαχοι του Κιέβου δεν έχουν ακόμη παγιώσει την επιθυμία να εμπλακούν σε τέτοιες πρωτοβουλίες. Για παράδειγμα, η Γερμανία αποφεύγει τις παραδόσεις των πυραύλων κρουζ της για επιθέσεις σε ρωσικό έδαφος. Αλλά η «έρπουσα κλιμάκωση» είναι επίσης αποδεκτή και για τη Δύση ως κάποιο βαθμό. Επιτρέπει τον περιορισμό του ρωσικού δυναμικού στην Ουκρανία, φθείροντας τους πόρους της Μόσχας και δοκιμάζοντας τα όπλα και τα συστήματα πληροφοριών της σε συνθήκες μάχης. Η Ουκρανία εξαρτάται όλο και περισσότερο από τη Δύση, χάνοντας ουσιαστικά την κυριαρχία της. Η ικανότητά της να διεξάγει στρατιωτικές επιχειρήσεις είναι ήδη άμεσα συνδεδεμένη με τη δυτική υποστήριξη και η μεταπολεμική ανοικοδόμηση χωρίς αυτήν είναι απλώς αδιανόητη.

Τι θα συμβεί εάν, παρ’ όλ’ αυτά, η Ουκρανία εφοδιαστεί με μια παρτίδα πυραύλων επαρκή για μαζική χρήση εναντίον του ρωσικού εδάφους και αυτή η παρτίδα χρησιμοποιηθεί πέρα ​​από τους όρους του ρωσικού πυρηνικού δόγματος; Ένα τέτοιο χτύπημα θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί με την προσδοκία ότι η Μόσχα δεν θα τολμήσει να επιτεθεί σε στόχους στο έδαφος των χωρών του ΝΑΤΟ, πόσο μάλλον να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα. Ωστόσο, θα ήταν απερίσκεπτο να ελπίζουμε ότι η ρωσική ηγεσία θα κατάπινε μια τέτοια επίθεση, ειδικά εάν προκαλέσει σημαντικές ζημιές και θύματα.

Πράγματι, η καταστροφή στόχων στο έδαφος των χωρών του ΝΑΤΟ είναι γεμάτη πιθανότητες άμεσης στρατιωτικής σύγκρουση με τη Συμμαχία. Ωστόσο, ένα πυρηνικό χτύπημα στο έδαφος της Ουκρανίας υπό τέτοιες συνθήκες γίνεται ήδη ένα πολύ πιο ρεαλιστικό σενάριο σε σύγκριση με το πρόσφατο παρελθόν. Το πιθανότερο είναι ότι δεν θα είναι εκτεταμένο. Είναι πιο λογικό να περιμένουμε μια επιδεικτική χρήση μιας τακτικής ρίψης μακριά από κατοικημένες περιοχές. Αλλά μια τέτοια επίδειξη θα μπορούσε να είναι κάτι παραπάνω από πειστική.

Από μόνη της, θα δημιουργήσει μια κατάσταση που δεν θα μοιάζει τόσο με την κρίση των πυραύλων της Κούβας, όσο με τα αμερικανικά πλήγματα στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι.

Εκείνη την εποχή, οι ΗΠΑ κατέστρεψαν δύο μεγάλες πόλεις. Σε λίγες μέρες έβαλαν τέλος στον πόλεμο με την Ιαπωνία. Η Μόσχα μπορεί να έχει παρόμοιους υπολογισμούς, αν και η καταστροφή πόλεων προφανώς δεν αποτελεί μέρος των σχεδίων της.

Το 1945, οι ΗΠΑ ήταν η μόνη πυρηνική δύναμη και είχαν τεράστιες δυνατότητες στον τομέα των συμβατικών όπλων. Το έδαφός τους δεν είχε πληγεί, ενώ η Ιαπωνία είχε μείνει χωρίς βιώσιμους συμμάχους και βρισκόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Η Ουκρανία είναι επίσης εξαντλημένη από τον πόλεμο, αλλά οι σύμμαχοί της έχουν κολοσσιαία δύναμη και, αν συγκεντρώσουν την πολιτική βούληση, είναι ικανοί για πιο επιθετικές ενέργειες. Επιπλέον, άλλα κέντρα ισχύος, όπως η Κίνα και η Ινδία, δεν ενδιαφέρονται για την πυρηνική κλιμάκωση. Η Μόσχα δύσκολα μπορεί να βασιστεί στην υποστήριξή τους σε ένα τέτοιο σενάριο.

Εάν εξελιχθεί το ριζοσπαστικό σενάριο, θα προκύψει μια κατάσταση πιθανά πιο επικίνδυνη από την κουβανική κρίση πυραύλων. Το 1962, η ΕΣΣΔ και οι ΗΠΑ ισορροπούσαν στα πρόθυρα ενός πυρηνικού πολέμου σε καιρό ειρήνης. Σήμερα αυτό εξελίσσεται εν μέσω μιας μεγάλης σύγκρουσης στην Ευρώπη. Θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να σταματήσει η κλιμάκωση της κρίσης σε τέτοιες συνθήκες. Το ερώτημα είναι αν θα εξελιχθεί σε μεγάλο πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ. Η αποφασιστικότητα της Δύσης να διεξαγάγει πόλεμο δεν είναι καθόλου προφανής, επομένως μια άμεση στρατιωτική απάντηση είναι απίθανη. Ωστόσο, θα είναι πιο εύκολο για τη Δύση να απομονώσει τη Ρωσία. Θα προκύψει ένα ισχυρό κίνητρο για την κινητοποίηση νέων πόρων για την υποστήριξη της Ουκρανίας και την επιτάχυνση της στρατιωτικοποίησης της ίδιας της Δύσης. Η Ουκρανία θα επιστρέψει στην ατζέντα των παγκόσμιων ΜΜΕ. Θα ανοίξει ο δρόμος για νέα στάδια κλιμάκωσης. Για παράδειγμα, το Κίεβο θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μια βρώμικη ατομική βόμβα[2] εναντίον της Ρωσίας, κάτι που θα προκαλούσε αντίποινα από τη Μόσχα. Ένα ριζοσπαστικό σενάριο θα φέρει στα όριά τους όλες εκείνες τις αδυναμίες στη δομή της ευρωπαϊκής και διεθνούς ασφάλειας που συσσωρεύονται εδώ και μεγάλο χρονικό διάστημα. Σε αυτή την περίπτωση, η παγκόσμια τάξη κινδυνεύει πραγματικά να καταρρεύσει με ένα κλασικό τρόπο στην ιστορία των διεθνών σχέσεων – μέσω μιας ένοπλης αντιπαράθεσης μεταξύ μεγάλων δυνάμεων. Το μεγάλο ερώτημα είναι τι ακριβώς θα προκύψει από τα ερείπια. Και σε βάρος ποιου θα δημιουργηθεί η νέα τάξη.

Η εναλλακτική λύση είναι να αποφευχθεί μια κατάσταση όπου η Μόσχα θα προσπαθήσει να θέσει ένα εντυπωσιακό τέλος στη σύγκρουση χρησιμοποιώντας πυρηνικά όπλα κατά της Ουκρανίας.

Οι επιθέσεις με πυραύλους κρουζ και βαλλιστικούς στο ρωσικό έδαφος δεν θα κλονίσουν τη βούληση της ρωσικής ηγεσίας. Ακριβώς το αντίθετο. Θα αυξήσουν το κίνητρο να τις τερματίσουν με πολύ πιο αποφασιστικά και γρήγορα βήματα. Στο σενάριο της «έρπουσας κλιμάκωσης», η Ουκρανία θα αντιμετωπίσει επίσης μια αυξανόμενη κρίση. Αυστηρά μιλώντας, το Κίεβο είναι το πιο ευάλωτο μέρος σε οποιαδήποτε εξέλιξη της κατάστασης – τόσο στη ριζοσπαστική, όσο και στη βασική. Η Ουκρανία θα υποστεί αναπόφευκτα απώλειες ακόμη και σε περίπτωση ειρηνικής λύσης. Το ερώτημα για όλους τους συμμετέχοντες είναι το τίμημα. Η Ουκρανία θα πληρώσει το υψηλότερο τίμημα.

Σημειώσεις της μεταφράστριας

[1] Συμβάν μαύρου κύκνου: η φράση, που χρησιμοποιείται συνήθως στον κόσμο των οικονομικών, σημαίνει ένα εξαιρετικά αρνητικό γεγονός ή συμβάν που είναι απίστευτα δύσκολο να προβλεφθεί. Με άλλα λόγια, τα συμβάντα μαύρου κύκνου είναι γεγονότα που είναι απροσδόκητα και άγνωστα, αν και εκ των υστέρων αποδεικνύεται ότι ήταν αναπόφευκτα.

[2] Η «βρώμικη βόμβα» αποτελεί τρομοκρατικό όπλο. Δεν είναι «ατομική» βόμβα. Η βρώμικη βόμβα είναι ένα συμβατικό όπλο που χρησιμοποιεί συμβατικά εκρηκτικά (όπως δυναμίτη ή TNT) για τη διασπορά ή/και τη διάδοση ραδιενεργού υλικού σε ακτίνα κάποιων μιλίων από το σημείο της έκρηξης.

* O Ιβάν Τιμοφέεφ είναι ο Διευθυντής Προγράμματος της Λέσχης Συζητήσεων Βαλντάι από το 2015. Από το 2023 διατελεί Γενικός Διευθυντής του Συμβουλίου Διεθνών Υποθέσεων της Ρωσίας. Κατέχει την έδρα του αναπληρωτή καθηγητή στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Διεθνών Σχέσεων της Ρωσίας.

Πηγή της αγγλόφωνης δημοσίευσης του άρθρου: valdaiclub.com