του Δημήτρη Καζάκη

Η ομίχλη γύρω από το τι συνέβη στ’ αλήθεια με το ναυάγιο ανοικτά της Πύλου ολοένα και πυκνώνει. Με αντιφατικές πληροφορίες και λογής-λογής ανοησίες βομβαρδίζεται το φιλοθεάμων κοινό με σκοπό να βαρεθεί και να ξεχάσει το όλο θέμα. Το ίδιο έγινε, αν θυμάστε, και με τα Τέμπη.

«Εργαλειοποίηση της τραγωδίας», ήταν η γραμμή των επώνυμων της κακόφημης δημοσιογραφίας χθες στα ευαγή ιδρύματα της τηλεοπτικής παραπληροφόρησης. Έστω κι αν δεν πρόκειται για μια απλή τραγωδία, αλλά για οργανωμένο έγκλημα εκ προμελέτης με εκατόμβη θυμάτων και αγνοουμένων. Γιατί κρύβουν άραγε το γεγονός ότι πρόκειται για οργανωμένο έγκλημα;

Θα κάνουμε κάτι γι’ αυτό; Θα έπρεπε να είχαν κάνει κάτι οι ελληνικές αρχές; Όχι βέβαια. Απλά πρόκειται για ένα ατυχές συμβάν και δεν θα μπορούσε να γίνει τίποτε καλύτερο. Και νά σου, επιστρατεύονται και οι «ειδικοί» για να το επιβεβαιώσουν προς τέρψη των χαζών και αδιάφορων: «Το σκάφος ήταν τόσο φορτωμένο που δεν υπήρχε δυνατότητα μετακίνησης. Βάσει του διεθνούς δικαίου το Λιμενικό δεν μπορούσε να παρέμβει.»

Μπούρδες και μάλιστα ολκής. Το συγκεκριμένο σκάφος ξεκινώντας φορτωμένο από το Τομπρούκ, μπόρεσε να διασχίσει το Λιβυκό πέλαγος, να πλεύσει ανοικτά των δυτικών ακτών της Κρήτης και στη συνέχεια 47 μίλια ανοικτά της Πύλου στην είσοδο του Ιουνίου, μπατάρισε και βούλιαξε. Με μπουνάτσα.

Και μόνο το γεγονός αυτό εγείρει εύλογα ερωτήματα για τη βύθισή του όχι λόγω υπερφόρτωσης, αλλά από δολιοφθορά. Προκειμένου – ίσως – να χαθούν πειστήρια, αλλά και πιθανά φορτία ναρκωτικών και όπλων, που συνήθως συνοδεύουν τη διακίνηση παράνομων μεταναστών. Ο διακινητής ανθρώπων – ειδικά στο ελληνικό δίκαιο – δεν σχετίζεται ποινικά με το οργανωμένο έγκλημα και επομένως «πέφτει» σχετικά στα μαλακά. Θα εκτίσει τη μικρή ποινή του και ύστερα θα γυρίσει ξανά στη δουλειά του. Κάτι που δεν συμβαίνει με την εμπορία όπλων και ναρκωτικών.

Είχε το Λιμενικό δικαίωμα να επέμβει; Όχι απλά είχε δικαίωμα, είχε υποχρέωση. Ακόμη κι αν το δουλεμπορικό σκάφος δεν βρισκόταν στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) της Ελλάδας, αλλά σε διεθνή ύδατα, όπως ισχυρίστηκαν ορισμένοι.

Σύμφωνα με το άρθρο 73 παράγραφος 1 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), το παράκτιο κράτος ασκεί εκτελεστική και κανονιστική δικαιοδοσία, ανεξάρτητα από την εθνικότητα προσώπων, ή σκαφών, πράγμα που σημαίνει ότι τα μέτρα που προβλέπονται στο παρόν άρθρο μπορούν να εφαρμοστούν σε ξένα σκάφη στην ΑΟΖ. Το άρθρο αυτό ορίζει ότι: Το παράκτιο κράτος δύναται, κατά την άσκηση των κυριαρχικών του δικαιωμάτων να εξερευνά, να εκμεταλλεύεται, να διατηρεί και να διαχειρίζεται τους έμβιους πόρους στην αποκλειστική οικονομική ζώνη, να λαμβάνει τέτοια μέτρα, συμπεριλαμβανομένων επιβίβασης, επιθεώρησης, σύλληψης και δικαστικών διαδικασιών, όπως είναι απαραίτητο, για να διασφαλίσει συμμόρφωση με τους νόμους και τους κανονισμούς που έχει θεσπίσει σύμφωνα με την παρούσα Σύμβαση.

Ενώ, κατ’ αρχήν, ο γενικός κανόνας είναι ότι τα κράτη σημαίας απολαμβάνουν αποκλειστικής εξουσίας να ρυθμίζουν τα πλοία τους στην ανοιχτή θάλασσα (διεθνή ύδατα), τα παράκτια κράτη μπορούν να ασκήσουν το «δικαίωμα επίσκεψης» και το «δικαίωμα της εντατικής καταδίωξης» όταν τα πλοία εμπλέκονται σε πειρατεία, δουλεμπόριο, ή μη εξουσιοδοτημένη ράδιο εκπομπή. Τα παράκτια κράτη έχουν επίσης σημαντικά περιθώρια για να αναχαιτίσουν στη θάλασσα πλοία μεταναστών που δεν φέρουν σημαία και είναι, ουσιαστικά, ανιθαγενή.

Όμως, δεν είναι μόνο η UNCLOS, που δίνει τη δυνατότητα στο ελληνικό λιμενικό να παρέμβει. Υπάρχουν και μια σειρά συμβάσεις, όπως επί παραδείγματι το «Πρωτόκολλο κατά της Λαθρείας Μεταναστών από Ξηρά, Θάλασσα και Αέρα, Συμπλήρωση της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών κατά του Υπερεθνικού Οργανωμένου Εγκλήματος» του 2000. Το συγκεκριμένο πρωτόκολλο υπεγράφη από την Ελλάδα στις 13 Δεκεμβρίου 2000 και κυρώθηκε από την ελληνική βουλή στις 11 Ιανουαρίου 2011.

Στα πλαίσια αυτού του Πρωτοκόλλου βασίστηκε και ο Κανονισμός της ΕΕ αριθ. 656/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 15ης Μαΐου 2014, για τη θέσπιση κανόνων για την επιτήρηση των εξωτερικών θαλάσσιων συνόρων, στο πλαίσιο της επιχειρησιακής συνεργασίας που συντονίζει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα εξωτερικά σύνορα των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με βάση αυτό τον κανονισμό, και μόνο η υποψία λαθρείας μεταναστών αρκεί για τις αρχές κράτους μέλους της ΕΕ να αναχαιτίσει σκάφος ακόμη και στα διεθνή ύδατα. Η μόνη υποχρέωσή του είναι να ενημερώσει σχετικά το κράτος σημαίας του ύποπτου σκάφους.

Είχε λόγους το ελληνικό λιμενικό να «υποπτεύεται» λαθρεμπορία μεταναστών στο συγκεκριμένο σκάφος; Και βέβαια. Επομένως είχε κάθε δικαίωμα και υποχρέωση να επέμβει, να αναχαιτίσει με τον πιο πρόσφορο τρόπο και να δεσμεύσει το σκάφος, όπου μετέβαιναν οι λαθραίοι μετανάστες. Χωρίς να χρειάζεται να πάρει έγκριση ούτε από τον καπετάνιο του σκάφους, ούτε βέβαια από το κράτος σημαίας. Αν θεωρήσουμε ότι το σκάφος τελούσε υπό σημαία κράτους.

Πόσο μάλλον από τη στιγμή που η υπερφόρτωση του σκάφους έθετε σε άμεσο κίνδυνο τη ζωή των επιβαινόντων. Κι επομένως το λιμενικό όφειλε να επέμβει με κάθε δυνατό τρόπο σύμφωνα με τις υποχρεώσεις της Συνθήκης SOLACE του 1974 για την ασφάλεια στη Θάλασσα, αλλά και της SOAR του 1979. Όφειλε να ζητήσει την άμεση συνδρομή του πολεμικού ναυτικού, των παραπλεόντων πλοίων, των ρυμουλκών, που έχουμε διαπιστώσει ιδίοις όμμασι ότι βρίσκονται ελλιμενισμένα στην Πύλο, την Καλαμάτα και το Γύθειο. Όπως και των σκαφών μεταφοράς επιβατών, προκειμένου να μεταφορτωθούν οι επιβαίνοντες του σκάφους και να αποφευχθεί η εκατόμβη θυμάτων. Και η Πύλος διαθέτει αρκετά, κυρίως περιηγητικού χαρακτήρα.

Τα έκανε όλα αυτά το λιμενικό; Απ’ ότι φαίνεται όχι. Όχι πριν δει το λαθρεμπορικό σκάφος να γέρνει και να βυθίζεται. Κι αυτό το λέμε με κάθε επιφύλαξη, γιατί το συνάγουμε από την πρεμούρα να δικαιολογηθεί από ηγεσία και «ειδικούς» η αδυναμία προληπτικής παρέμβασης του λιμενικού.

Γιατί λοιπόν υπήρξε αυτή η τρομακτική ολιγωρία; Πρόκειται για ένα ακόμη απτό δείγμα εσωτερικής κατάρρευσης μιας χώρας υπό καθεστώς κατοχής και γενικευμένης εκποίησης; Είτε πρόκειται για πάγια πολιτική εντολή μη έγκαιρης επέμβασης προκειμένου να μην εμπλακούν οι λιμενικές αρχές με το οργανωμένο έγκλημα της λαθρεμπορίας μεταναστών;

Τι ισχύει; Μάλλον και τα δύο. Γι’ αυτό και το όλο θέμα θα κλείσει γρήγορα και ανώδυνα για όλους. Αρκεί που 9 από τους διασωθέντες θα καθίσουν στο εδώλιο με την κατηγορία της απλής διακίνησης μεταναστών, ώστε να πάμε όλοι μας να κοιμηθούμε ήσυχα τον «ύπνο του δικαίου», αφήνοντας το οργανωμένο έγκλημα να αλωνίζει ήσυχο στο θεάρεστο έργο του υπό πολιτική προστασία.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι μια ανάλογη ανατροπή πλοίου λαθρεμπορίου μεταναστών στις 3 Οκτωβρίου 2013 είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο τουλάχιστον 366 ανθρώπων. Αυτό που ακολούθησε όμως έχει μεγάλη σημασία. Με αφορμή αυτό το γεγονός ξεκίνησε μια περίπλοκη έρευνα από τις ιταλικές εισαγγελικές αρχές, που οδήγησε σε πολλές καταδίκες και στην εξάρθρωση ενός ολόκληρου δικτύου διακινητών μεταναστών που δρούσε σε Ερυθραία, Αιθιοπία και Λιβύη, καθώς και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, και το οποίο ήταν υπεύθυνο για τη λαθραία διακίνηση τουλάχιστον 5.377 ατόμων.

Βέβαια, μετά από αυτό η ΕΕ με πρωτεργάτες τα γνωστά δίκτυα ΜΚΟ, ξεκίνησαν ολόκληρο πόλεμο εναντίον της Ιταλικής δικαιοσύνης προκειμένου να μην επαναληφθεί ανάλογη έρευνα. Οι Ιταλικές κυβερνήσεις συμμορφώθηκαν πλήρως και συνεχίζουν με την κ. Μελόνι να έχει απαγορεύσει ουσιαστικά στις διωκτικές ακτές της χώρας της να ερευνούν σε βάθος ανάλογα περιστατικά.

Θα δούμε κάτι ανάλογο με το προηγούμενο της Ιταλίας να συμβαίνει και στη χώρα μας; Γιατί έχω την εντύπωση ότι δεν θα συμβεί ούτε κατά διάνοια; Όχι μόνο γιατί οι ανευθυνοϋπεύθυνοι έχουν όλες ήδη της «απαντήσεις» προκειμένου να μην ανοίξει κανενός είδους ανάλογη δικαστική έρευνα στο κύκλωμα, αλλά και γιατί δεν ενδιαφέρεται κανείς από τους τόσο ανθρωπιστές της αντιπολίτευσης.

Δείτε επί παραδείγματι τη δήλωση χθες του εκλαμπρότατου κ. Βαρουφάκη: «Η χυδαιότητα της Δεξιάς & των φερέφωνων άρχισε να φαίνεται μέσα από το αφήγημα “τραγωδία ήταν αλλά τι να κάνουμε, οι Φράχτες και τα pushback είναι αναγκαία για την εθνική ασφάλεια”.»

Ειλικρινά, ίσως να ζούμε σε διαφορετική χώρα, αλλά το φοβερό ναυάγιο της Πύλου οφείλεται στα pushback και το φράκτη, ή στην αδυναμία(;) των λιμενικών αρχών να ασκήσουν τις υποχρεώσεις τους όπως προκύπτουν από την άσκηση της εθνικής κυριαρχίας της Ελλάδας στην ΑΟΖ, αλλά και από τις διεθνείς συμβάσεις για την καταπολέμηση του υπερεθνικά οργανωμένου εγκλήματος, ειδικά της λαθρείας μεταναστών;

Γιατί τόσο ο κ. Βαρουφάκης, όσο και ο κ. Τσίπρας δεν βγάζουν κουβέντα για τη δράση του οργανωμένου εγκλήματος ειδικά με τη διακίνηση λαθραίων μεταναστών; Με τη συμμετοχή μάλιστα πολλών ΜΚΟ, που λειτουργούν ως νομιμοποιητική βιτρίνα των κυκλωμάτων διακίνησης.

Ίσως τελικά να έχει δίκιο – μέσα στον απίστευτο κυνισμό του – ο καθηγητής Σ. Σέρμπος, οποίος μιλώντας στη ναυαρχίδα του νεοφιλελεύθερου ολοκληρωτισμού, το Σκάι, χθες 15/6, δήλωσε για την απόφαση της Ε.Ε.: «Δεν θέλουμε να τους σώσουμε όλους, γιατί θα έρθουν όλοι…» Ο εν λόγω καθηγητής έκανε λόγο για άβολες, σκληρές αλήθειες αναπτύσσοντας ένα σκεπτικό για τους λόγους που η ΕΕ θέλει νεκρούς στις θάλασσές της.

Να γιατί η Ε.Ε. με πρώτη και καλύτερη την επίσημη Ελλάδα, όχι μόνο δεν κυνηγά το υπερεθνικό κύκλωμα της λαθραίας διακίνησης μεταναστών, αλλά του επιτρέπει να δρα ουσιαστικά ανεξέλεγκτα. Με το αζημίωτο πάντα για το τραπεζικό καρτέλ και κατά προέκταση για τα κομματικά ταμεία.

Ο Δημήτρης Καζάκης είναι Πρόεδρος του ΕΠΑΜ και Επικεφαλής της Συμμαχίας Ανατροπής. Πρώτη δημοσίευση του άρθρου στο ιστολόγιο του Δ. Καζάκη στις 16/6/2023.