Πως θα σας φαινόταν αν όλα τα ιδιωτικά σας μηνύματα (chats) σε κινητά τηλέφωνα, τάμπλετ και υπολογιστές , σε όλες τις σχετικές εφαρμογές, παρακολουθούνταν διαρκώς και σαρώνονταν για ύποπτο περιεχόμενο; Και αν αυτή η παρακολούθηση ήταν απολύτως νόμιμη, μόνιμη και καθολική (για όλους τους χρήστες); Και αν, για να αποφευχθεί οποιαδήποτε παράκαμψη του συστήματος παρακολούθησης, η καταγραφή αυτών των μηνυμάτων γινόταν μέσω απευθείας πρόσβασης στο κινητό σας, σε πραγματικό χρόνο, πριν προλάβουν τα μηνύματα να κρυπτογραφηθούν από εφαρμογές που προσφέρουν κρυπτογράφηση για την προστασία της ιδιωτικότητας των χρηστών;
Νομίζω πως σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο αυτό θα φαινόταν σαν ένας σκοτεινός και τρομακτικός εφιάλτης. Και όμως, αυτή ακριβώς είναι η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στον κανονισμό της ΕΕ για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Σεξουαλικής Κακοποίησης Παιδιών (CSAR). Με βολικό πρόσχημα την προστασία των παιδιών, οι Βρυξέλλες θέλουν οι εφαρμογές μηνυμάτων να επιθεωρούν αυτόματα όλα τα κείμενα που στέλνουμε (με το μηχανισμό Chat Control), χωρίς δικαστικό ένταλμα, αναποδογυρίζοντας την βασική αρχή του δικαίου: όλοι είμαστε ένοχοι μέχρι να αποδειχτεί το αντίθετο.
Πρόκειται για τη δημιουργία ενός τερατώδους καθολικού μηχανισμού ψηφιακής επιτήρησης τον οποίο δεν θα μπορούσε καν να ονειρευτεί η περιβόητη Στάζι της Ανατολικής Γερμανίας. Το γεγονός ότι «μόνο ύποπτες εικόνες ή σύνδεσμοι θα επιθεωρούνται» δεν αλλάζει την ουσία: η απλή πράξη της παρακολούθησης και σάρωσης όλων των μηνυμάτων αποτελεί από μόνη της μία βάρβαρη παραβίαση της ιδιωτικότητας των χρηστών.
Φυσικά πολλοί γνωρίζουμε ή υποψιαζόμαστε ότι τέτοιες δυνατότητες ήδη υπάρχουν και προφανώς αξιοποιούνται, στον ένα ή τον άλλο βαθμό και για διάφορους λόγους, από τις μυστικές υπηρεσίες και τις εταιρείες που παρέχουν τις σχετικές εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων. Αυτό που ζητάει όμως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι όλες οι σχετικές εφαρμογές να μοιράζονται το περιεχόμενο των μηνυμάτων με ένα καινούριο ελεγκτικό μηχανισμό που θα τα σαρώνει πριν αυτά κρυπτογραφηθούν.
Το δικαίωμα στην κρυπτογράφηση
Ας ξεκινήσουμε από τα αυτονόητα. Το απόρρητο των επικοινωνιών μας είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, αναγνωρισμένο από την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και από όλα τα σύγχρονα ευρωπαϊκά συντάγματα. Κανείς δεν θα έπρεπε να έχει τη δύναμη να επιθεωρεί τις ιδιωτικές μας συνομιλίες χωρίς απόφαση της δικαιοσύνης.
Η κρυπτογράφηση των μηνυμάτων δεν είναι πολυτέλεια. Είναι η πρακτική διασφάλιση του απόρρητου των επικοινωνιών. Χωρίς αυτό, καμία επικοινωνία δεν μπορεί να είναι πραγματικά ιδιωτική, κανένας δημοσιογράφος δεν μπορεί να προστατεύσει τις πηγές του, κανένας ακτιβιστής δεν μπορεί να μιλήσει με ασφάλεια, κανένας πολίτης δεν μπορεί να εμπιστευτεί ότι η κυβέρνησή του (ή κάποιος άλλος) δεν ακούει.
Παρακάμπτοντας, νόμιμα και μόνιμα, την κρυπτογράφηση και σαρώνοντας όλα τα μηνύματα (και προφανώς αποθηκεύοντας τα) καταστρέφεται η ασφάλεια ολόκληρου του ψηφιακού οικοσυστήματος. Πολλοί επισημαίνουν, και απολύτως σωστά, ότι ο μηχανισμός Chat Control ισοδυναμεί με υποχρεωτική εγκατάσταση λογισμικού παρακολούθησης στις συσκευές μας. Κάτι σα να έχουμε όλοι, υποχρεωτικά, το Predator σε όλες τις επικοινωνίες μας. Ιατρικά, νομικά, επαγγελματικά και ερωτικά μηνύματα θα γίνουν αντικείμενα προς εκμετάλλευση από τον ελεγκτικό μηχανισμό και όσους θα τον καπηλεύονται. Και θα τον καπηλεύονται πολλοί και ασύστολα.
Για όσους έχουν έστω και μία μικρή αμφιβολία, ή για ρομαντικούς που ελπίζουν σε ευρωπαϊκές δικλείδες ασφαλείας, υπενθυμίζω ότι η ελληνική οικονομία καταστράφηκε συθέμελα από κάτι τύπους σαν το Σόιμπλε και τον Ντάισεμπλουμ, χωρίς καν να κρατιούνται πρακτικά στις σχετικές συζητήσεις των υπουργών οικονομικών στο Eurogroup. Η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία έχει δικλείδες ασφαλείας, όπως το να μην κρατούνται πρακτικά, μόνο για τον εαυτό της. Και το ίδιο ακριβώς κάνει και με το μηχανισμό Chat Control: οι επαγγελματίες γραφειοκράτες και οι πολιτικοί της ΕΕ εξαιρούν τους εαυτούς τους από αυτή την επιτήρηση με τη δικαιολογία του «επαγγελματικού απορρήτου».
Το σύστημα θα αποτύχει – η παρακολούθηση θα μείνει
Πολλοί εκτιμούν ότι το σύστημα θα αποτύχει να επιτύχει τους δηλωμένους στόχους του. Περισσότεροι από 650 ειδικοί έχουν ήδη υπογράψει ανοιχτή επιστολή εξηγώντας ότι τα μέτρα είναι ανεφάρμοστα σε μεγάλη κλίμακα. Είναι αναπόφευκτο να έχουμε σημαντικά ποσοστά σφαλμάτων και από τις δύο πλευρές. Αθώες συνομιλίες θα θεωρούνται επικίνδυνες, ενώ πραγματικά ύποπτες συνομιλίες θα περνάνε ως αθώες.
Οι άνθρωποι που επιδιώκουν να κρύψουν τις επικοινωνίες τους δεν χρησιμοποιούν κοινά κανάλια ή τυποποιημένη κρυπτογράφηση – προσαρμόζονται, δημιουργούν τα δικά τους συστήματα, αναπτύσσουν εργαλεία που τους κρατούν κάτω από τα ραντάρ. Η προσπάθεια να σταματήσει το ψηφιακό έγκλημα με επιθεώρηση μηνυμάτων από όλο τον κόσμο είναι σαν να προσπαθείς να σταματήσεις την εμπορία ναρκωτικών ανοίγοντας και ψάχνοντας κάθε δέμα που στέλνεται μέσω των ταχυδρομείων στην Ευρώπη.
Γνωρίζουμε ωστόσο από την κοινωνική και ιστορική εμπειρία ότι αυτό το είδος εργαλείων επιτήρησης καταλήγει πάντα να χρησιμοποιείται για άλλους σκοπούς. Σήμερα είναι η μάχη κατά της κακοποίησης παιδιών, αύριο θα είναι η αποφυγή τρομοκρατικών πράξεων, μεθαύριο ο εντοπισμός κινήσεων που εξυπηρετούν ξένα συμφέροντα, παραμεθαύριο η προστασία του μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη από διαδηλώσεις και η πρόληψη καταλήψεων στα πανεπιστήμια κ.ο.κ.
Μόλις εγκατασταθεί μία τέτοια υποδομή επιτήρησης, η χρήση της δεν εξαρτάται πλέον από τις προθέσεις, αλλά από το ποιος βρίσκεται στην εξουσία. Και κάπως έτσι ένα κράτος ή ένας υπερεθνικός οργανισμός, αλλάζοντας τον ορισμό της τρομοκρατίας, εμπλουτίζοντας το τι θεωρείται ξένο συμφέρον, ράβοντας κοστούμι για το τι είναι «εθνικά ορθό», και πολλαπλασιάζοντας τις κάθε λογής απαγορεύσεις, προσπαθεί να δημιουργήσει έναν Λεβιάθαν επιτήρησης που θα ισοπεδώνει κάθε αντίσταση πριν καν αυτή εκδηλωθεί.
Πολύ συχνά ακούγεται ότι η ΕΕ πάσχει από έλλειψη δημοκρατίας, ότι έχει ένα μεγάλο δημοκρατικό έλλειμμα. Η πρόταση για τη δημιουργία του μηχανισμού Chat Control αποκαλύπτει ότι τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα. Έχουμε να κάνουμε με μία θεμελιωδώς αυταρχική ευρωπαϊκή γραφειοκρατία που θυσιάζει θεμελιώδη δικαιώματα στο βωμό μίας υποτιθέμενης ασφάλειας, δημιουργώντας ένα σύστημα μαζικής επιτήρησης που θα ζήλευε ακόμη και η Στάζι. Πρόκειται για μια «τεχνοκρατική» αντίληψη της εξουσίας που θα έπρεπε να ανησυχεί οποιονδήποτε εκτιμά την ελευθερία και το θεμελιώδες δικαίωμα στην ιδιωτικότητα. Η «ψηφιακή κυριαρχία» των Βρυξελλών δεν αφορά την προστασία των πολιτών, αλλά τη διατήρηση του ελέγχου σε ένα περιβάλλον όπου οι παραδοσιακές μορφές εξουσίας αμφισβητούνται από την τεχνολογική αλλαγή.
Η κίνηση αυτή εντάσσεται στο ευρύτερο φαινόμενο του «ψηφιακού αυταρχισμού» που διαπερνά τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Όπως καταγράφει πρόσφατη μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι ψηφιακές τεχνολογίες ως μέσο καταστολής και κοινωνικού ελέγχου έχουν επεκτείνει σημαντικά τις δυνατότητες των κρατών για καταστολή και κοινωνικό έλεγχο. Πρόσφατες επιστημονικές έρευνες μιλάνε ανοικτά για τον «τεχνο-αυταρχισμό» ως αναδυόμενη τάση που υπονομεύει τη δημοκρατία και τις λειτουργίες της σε όλη τη Δύση. Πρόκειται για τη διαρκώς αυξανόμενη τάση χρήσης ψηφιακών εφαρμογών με υποστήριξη από τεχνητή νοημοσύνη για κοινωνική – πολιτική επιτήρηση και άμεση καταστολή.
#FightChatControl
Η αντίσταση στο Chat Control δημιουργεί και σοβαρές αντιδράσεις. Περισσότεροι από 470 ερευνητές από 34 χώρες προειδοποιούν ότι η πρόταση θα δημιουργήσει «πρωτοφανείς δυνατότητες για επιτήρηση, έλεγχο και λογοκρισία και έχει εγγενή κίνδυνο επέκτασης λειτουργιών και κατάχρησης». Ένα ψηφιακού τύπου κίνημα με το όνομα #FightChatControl έχει καταφέρει να κινητοποιήσει εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες σε όλη την Ευρώπη.
Οργανισμοί που ασχολούνται με τα ανθρώπινα δικαιώματα στον ψηφιακό κόσμο, όπως το EDRi, προειδοποιούν ανοικτά για τον κίνδυνο καθολικής επιτήρησης και παρακολούθησης, σε περίπτωση που γίνει αποδεκτός ο μηχανισμός. Σύμφωνα με τη νομική υπηρεσία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αν γίνει αποδεκτή η σχετική πρόταση θα παραβιάζονταν τα άρθρα 7 και 8 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με όσο κύρος του απομένει, κάλεσε να αποσυρθούν τα πιο ακραία μέτρα και να διατηρηθεί η πλήρης κρυπτογράφηση των μηνυμάτων.
Περισσότερες από 40 ευρωπαϊκές εταιρείες δημοσίευσαν ανοιχτή επιστολή προειδοποιώντας ότι το Chat Control θα καταστρέψει την ιδιωτικότητα, θα αποδυναμώσει την κρυπτογράφηση και θα βλάψει σοβαρά την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. Η Meredith Whittaker, CEO του Signal, προειδοποίησε ότι η εταιρεία της θα αποχωρήσει από την ευρωπαϊκή αγορά εάν περάσει η πρόταση.
Η γερμανική κυβέρνηση δήλωσε ότι δεν θα εφαρμόσει το μηχανισμό Chat Control, επισημαίνοντας ότι η πρόταση είναι αντισυνταγματική. Ο Jens Spahn, πρόεδρος της συντηρητικής κοινοβουλευτικής ομάδας CDU/CSU στη Bundestag, δήλωσε ότι «Είμαστε αντίθετοι στην αδικαιολόγητη παρακολούθηση των chats. Αυτό θα ήταν σαν να ανοίγεις όλα τα γράμματα προληπτικά για να δεις αν υπάρχει κάτι παράνομο μέσα. Αυτό δεν είναι αποδεκτό και δεν θα το επιτρέψουμε».
Η ιδιωτικότητα των επικοινωνιών μας δεν είναι πολυτέλεια ή παραχώρηση. Είναι βασική προϋπόθεση για ατομικές και συλλογικές ελευθερίες, για τη δυνατότητα αμφισβήτησης και καλλιέργειας της κριτικής σκέψης, για την επιβίωση της διαφωνίας και της πολιτικής διαπάλης για μία καλύτερη κοινωνία. Η απόρριψή του μηχανισμού Chat Control δεν είναι τεχνικό ζήτημα, είναι βαθιά κοινωνικό και πολιτικό. Η προληπτική επιτήρηση όλων των πολιτών είναι ασύμβατη με τη δημοκρατία. Και αν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν θέλουν να το καταλάβουν, είναι δική μας ευθύνη να τους το υπενθυμίσουμε πριν η ιδιωτικότητα των επικοινωνιών γίνει άλλο ένα λείψανο στο νεκροταφείο ανθρώπινων δικαιωμάτων που βιώνουμε.
* Ο Αντώνης Μαυρόπουλος είναι σύμβουλος κυκλικής οικονομίας και συγγραφέας του βιβλίου «Τεχνητή Νοημοσύνη – Άνθρωπος, Φύση, Μηχανές», εκδόσεις Τόπος.
Πηγή: Dnews.gr
Αφήστε ένα σχόλιο