του Δημήτρη Καζάκη

Αυτή την παλιά παροιμία του σοφού λαού θυμήθηκα καθώς διάβασα για την επίσκεψη του φερόμενου ως πρωθυπουργού στην φερόμενη ως Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Θαυμάστε τι διημείφθη:

Ο πέλεκυς της Δικαιοσύνης θα είναι αμείλικτος, δήλωσε δίχως αιδώ χθες ο Κυριάκος Μητσοτάκης κατά την καθιερωμένη επίσκεψή του στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας Kατερίνα Σακελλαροπούλου, όπου το θέμα των πυρκαγιών και της κλιματικής κρίσης μονοπώλησε, όπως ήταν αναμενόμενο, τη συζήτηση. Ο κ. Μητσοτάκης εξέφρασε την πεποίθηση πως οι φωτιές μπαίνουν κατά κανόνα από ανθρώπινο χέρι, κάτι που φέρει ιδιαίτερη βαρύτητα από τη στιγμή που εκ της θέσεώς του έχει και την ανάλογη πληροφόρηση, με βάση και τα στοιχεία που προκύπτουν από τις έρευνες των αρμοδίων υπηρεσιών. Άλλωστε, σε πολλές από τις πυρκαγιές που εκδηλώθηκαν τις τελευταίες ημέρες υπήρχαν καταγγελίες για ταυτόχρονη εκδήλωση φωτιάς σε πολλά μέτωπα, που δυσκόλευε σημαντικά το έργο της πυρόσβεσης.

«Η ψευτοπολιτικὴ κάνει τὸν ἄνθρωπο χωρὶς ντροπή.»- Σαφεστάτη, καθόσον αὕτη διδάσκουσα τὸ ψεῦδος, τὸν δόλον, τὴν ἀπάτην κλπ., εἶναι καὶ νόμισμα δυνάμενον νὰ πλουτίζῃ οὐχὶ τὸν δεχόμενον ἀλλὰ τὸν δαπανῶντα αὐτό.[1]

Η κλιματική κρίση μπορεί να είναι μια πραγματικότητα – συνέχισε ακάθεκτος ο κ. Μητσοτάκης – αλλά δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι, κυρία Πρόεδρε, σημείωσε, αποκαλύπτοντας πως η χώρα μας πρέπει να κάνει ακόμη περισσότερα βήματα από αυτά τα οποία ενδεχομένως είχε σχεδιάσει, προκειμένου να είναι έτοιμη να μετριάσει, όσο αυτό είναι εφικτό, τις επιπτώσεις από μια πραγματικότητα την οποία ήδη αισθανόμαστε όλοι. Στο πλαίσιο αυτό προανήγγειλε αναπροσαρμογή του σχεδιασμού για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει το κράτος ότι ήταν απόν. Υπήρχαν πυροσβέστες, εναέρια μέσα σε όλες τις μεγάλες πυρκαγιές, αλλά είναι βέβαιο ότι πρέπει να γίνουμε καλύτεροι, σημείωσε. Στο ίδιο μήκος κύματος ανέφερε πως υπάρχουν σημαντικοί χρηματοδοτικοί πόροι οι οποίοι μπορούν να κατευθυνθούν σε αυτή την προσπάθεια, με έμφαση πλέον στην πρόληψη, που είναι και η πιο σημαντική.

«Όταν βρέχῃ καὶ βροντᾷ, ἔχει ὁ κλέφτης τὴν χαρά,» έλεγε ο λαός μας και είχε δίκιο. Και συμπλήρωνε: «Δεῖξέ μου τὸν ψεύτη, νὰ σοῦ δείξω τὸν κλέφτη!»

Ο δε Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, οποίος άριστα πληροί την παλιά δημώδη παροιμία «Ἐμαζεύτηκαν τὰ ὄρνια, κ’ ἔκαμαν τὸν μποῦφο πρῶτο!», προειδοποίησε χθες ότι η περίοδος της υπερθέρμανσης του πλανήτη έχει τελειώσει και «η εποχή του παγκόσμιου κοχλασμού έχει φτάσει», καθώς επιστήμονες δήλωσαν ότι ο φετινός Ιούλιος ήταν ο πιο ζεστός μήνας στον κόσμο που έχει καταγραφεί ποτέ. Ο πιο χυδαίος επιστημονισμός – πάντα επί μισθώσει – στις χειρότερες εκδηλώσεις του.

«Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ. Είναι τρομακτικό. Και αυτό είναι μόνο η αρχή,» τόνισε χθες ο μπούφος, συγνώμη ο κ. Γκουτέρες σε δημοσιογράφους.

«Είναι ακόμα εφικτό να περιοριστεί η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας σε 1,5 βαθμό Κελσίου και να αποφευχθεί το χειρότερο της κλιματικής αλλαγής. Αλλά μόνο με δραματική, άμεση δράση για το κλίμα».

Βέβαια, αυτό που ξέχασε, ως μπούφος, είναι να υπενθυμίσει αυτό που οι ίδιες οι υπηρεσίες του ΟΗΕ τονίζουν εδώ και χρόνια. Ότι η κλιματική αστάθεια οφείλεται πρωτίστως στη γενικευμένη αποδασοποίηση και ερημοποίηση της γης. Η ερημοποίηση και η υποβάθμιση της γης είναι «η μεγαλύτερη περιβαλλοντική πρόκληση της εποχής μας» και «απειλή για την παγκόσμια ευημερία», σύμφωνα με τον κορυφαίο αξιωματούχο του ΟΗΕ για τις ξηρές περιοχές, Luc Gnacadja… «Τα κορυφαία 20 εκατοστά του εδάφους είναι το μόνο που βρίσκεται ανάμεσα μας και την εξαφάνιση», δήλωνε στον Guardian πριν 13 χρόνια.[2]

Το 2010 ο πληθυσμός σε αστικά κέντρα ανερχόταν σε 52% του παγκόσμιου συνόλου. Από 43% το 1990 και 47% το 2000. Το 2022 το ποσοστό του αστικού πληθυσμού ανερχόταν στο 57% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Η παγκόσμια αστικοποίηση αναπτύσσεται σε βάρος των παραδοσιακών αγροτικών κοινωνιών, όπου τεράστιες μάζες αγροτών ξεριζώνονται από τη γη τους για να οδηγηθούν στη μετανάστευση στο εσωτερικό, είτε στο εξωτερικό. Ταυτόχρονα, η δασική κάλυψη μειώθηκε από 31,9% της συνολικής έκτασης το 2000 σε 31,2% το 2020. Η αγροτική επέκταση προκαλεί σχεδόν το 90% της παγκόσμιας αποψίλωσης των δασών, συμπεριλαμβανομένου του 49,6% από την επέκταση για καλλιεργήσιμες εκτάσεις και το 38,5% για τη βοσκή ζώων. Σύμφωνα πάντα με τον ΟΗΕ.

Πώς γίνεται αυτό; Πώς γίνεται να εντατικοποιείται η αγροτική καλλιέργεια και κτηνοτροφία παγκόσμια, την ίδια ώρα που δεκάδες εκατομμύρια πρώην γεωργικός, κτηνοτροφικός και αλιευτικός πληθυσμός να ξεριζώνεται από το βιός του;

Οι λόγοι που συμβαίνουν όλα αυτά οφείλονται πρώτα και κύρια: (1) Στην χρηματιστικοποίηση της γης σε παγκόσμια κλίμακα. (2) Τον όλο και μεγαλύτερο έλεγχο της παγκόσμιας αγροτικής οικονομίας από τα καρτέλ επενδυτών στις agribusiness. (3) Τον έλεγχο σε παγκόσμιο επίπεδο της παραγωγής, εμπορίας και διάθεσης τροφίμων από τις περίφημες εφοδιαστικές αλυσίδες.

Κι επομένως η αντιμετώπιση της «της μεγαλύτερης περιβαλλοντικής πρόκλησης της εποχής μας» δεν αφορά τη όποια μείωση ρύπων, ή της θερμοκρασίας του πλανήτη, αλλά την αντιστροφή των όρων αποδασοποίησης και ερημοποίησης της γης. Μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο όσο κυριαρχούν οι δυνάμεις των «ανοιχτών συνόρων», όσο τα κράτη και οι λαοί δεν ασκούν εθνική κυριαρχία, όσο οι οικονομίες εξαρτώνται από τα παγκόσμια χρηματιστήρια εμπορευμάτων και χρήματος, αλλά και από τις υπερεθνικές εφοδιαστικές αλυσίδες;

Ούτε κατά διάνοια. Για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις αυτές χρειάζονται κυρίαρχες εθνικές πολιτικές, που δεν θα στηρίζονται σε ιδιώτες και ιδιωτικά συμφέροντα, αλλά σε ένα χωροταξικά καθορισμένο εθνικό σχέδιο ολοκληρωμένης περιβαλλοντικής πολιτικής, το οποίο θα θεμελιώνεται στην κοινωνική αναβίωση της υπαίθρου, της μικρής και μεσαίας αγροτικής μονάδας με όρους διαφύλαξης της εγχώριας βιοποικιλότητας και προστασίας της εγχώριας πανίδας και χλωρίδας.

Διαφορετικά, «τοῦ κλέφτου καὶ τοῦ δανειστοῦ, καθένας πάντα θα τοῦ χρωστάει», όπως έλεγε κι ο λαός μας.

[1] Παροιμίαι Δημώδεις Συλλεγείσαι και Ερμηνευθείσαι υπό Ι. Βενιζέλου Δικηγόρου εν Ερμουπόλει. Εκ του Τυπογραφείου της Πατρίδος, 1867, 112.

[2] The Guardian 16/12/2010.

Ο Δημήτρης Καζάκης είναι Πρόεδρος του ΕΠΑΜ. Πρώτη δημοσίευση του άρθρου στο ιστολόγιο του Δ. Καζάκη στις 28/7/2023.