του Γεώργιου Βλάχου,
ερευνητή

Στην εποχή που ζούμε και ιδιαίτερα τις τελευταίες τέσσερεις δεκαετίες, λόγω αυξημένης βιομηχανικής δραστηριότητας και μεγάλων πληθυσμών στις πόλεις, έχουμε να αντιμετωπίσουμε τέσσερα είδη ρύπων:

  • Τα στερεά απορρίμματα
  • Τα υγρά απόβλητα
  • Τα στερεά και υγρά, ραδιενεργά απόβλητα:
  • Τους αέριους ρύπους

Λόγω σοβαρότητας της κατάστασης, οφείλουμε να αναλύσουμε τον κάθε ρύπο χωριστά, σε τι κατάσταση βρισκόμαστε και πως πρέπει να τον αντιμετωπίσουμε:

1α)  ΤΑ ΣΤΕΡΑ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ (ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ) ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΗΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ

Οι υπηρεσίες καθαριότητας και ανακύκλωσης των Δήμων, έχουν αναλάβει την καθαριότητα και την ανακύκλωση στις κατοικημένες περιοχές (πόλεις και υπόλοιποι οικισμοί). Η διαχείρησή τους επικεντρώνεται στην αποκομιδή των σκουπιδιών, διαχωρίζοντας σε κοινά απορρίμματα και σε ανακυκλώσιμα απορρίμματα. Τα κοινά απορρίμματα οδηγούνται σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (Χ.Υ.Τ.Α.). Εκεί, συμπιέζονται και δεματοποιούνται συνεχώς. Μετά την πάροδο 30 ετών, ο χώρος αυτός, λόγω κορεσμού, κλείνει και σταματάει να λειτουργεί. Δημιουργείται καινούργιος χώρος υγειονομικής ταφής. Τα ανακυκλώσιμα απορρίμματα οδηγούνται σε μονάδες διαλογής, όπου διαχωρίζονται και αργότερα επαναχρησιμοποιούνται.

Όσον αφορά τη διαχείριση των στερεών απορριμμάτων, οι περισσότερες χώρες ανταποκρίνοται σωστά. Μόνο οι φτωχές χώρες κάνουν πλημμελή διαχείριση, με ότι αυτό συνεπάγεται στο περιβάλλον και την υγεία των κατοίκων τους.

Ποια προβλήματα υπάρχουν ακόμη, τα οποία οφείλουμε να λύσουμε:

  • η αυθαίρετη εναπόθεση και καύση σκουπιδιών, εκτός πόλεων και οικισμών
  • η πλημμελής ανακύκλωση

Τα δύο ανωτέρω προβλήματα παρατηρούνται κυρίως σε φτωχές χώρες.

1β)  ΤΑ  ΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ (ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ)  ΠΟΥ ΡΙΧΝΟΝΤΑΙ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

Εκτός από τα επικίνδυνα υγρά απόβλητα που χύνονται από βιομηχανίες στη θάλασσα, έχουμε και ασυνείδητα άτομα που ρίχνουν διάφορα σκουπίδια στη θάλασσα, κυρίως πλαστικά. Τα πλαστικά όπως είναι γνωστό δεν διασπώνται και αν δεν μαζευτούν, θα μείνουν για πολύ καιρό είτε στην επιφάνεια είτε στον πυθμένα. Είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα για τα ψάρια. Στην περίπτωση αυτή, ευτυχώς έχουμε κινητοποιήσεις από διάφορες περιβαλλοντικές οργανώσεις ή κρατικές υπηρεσίες οι οποίες τα μαζεύουν.

2)  ΤΑ ΥΓΡΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΠΟΥ ΧΥΝΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΠΟΤΑΜΙΑ, ΛΙΜΝΕΣ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

Όσον αφορά την προέλευση, τα υγρά αυτά απόβλητα, μπορούμε να τα κατατάξουμε σε δύο κατηγορίες:

  1. Υγρά απόβλητα των κατοικημένων περιοχών, τα οποία προέρχονται από τα νοικοκυριά και χύνονται στις αποχετεύσεις. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται κυρίως στις μεγάλες πόλεις, όπου μέσω ενός κεντρικού αποχετευτικού αγωγού, συλλέγονται σε μία μονάδα βιολογικού καθαρισμού  και υπόκεινται σε επεξεργασία.
  2. Υγρά επικίνδυνα απόβλητα που χύνονται σε ποτάμια, λίμνες ή στη θάλασσα από διάφορες βιομηχανίες. Επί χρόνια ακούμε στη χώρα μας για τη ρύπανση των υδάτων, αλλά ποτέ οι κυβερνήσεις μας δεν επέβαλλαν, υποχρεωτικά, εγκατάσταση μονάδων βιολογικού καθαρισμού σε όλες τις βιομηχανίες οι οποίες παράγουν επικίνδυνα υγρά απόβλητα.

Ποια είναι η μόνη λύση ενάντια στα επικίνδυνα υγρά απόβλητα που χύνονται από βιομηχανίες, σε ποτάμια, λίμνες και στη θάλασσα.

Η μόνη λύση είναι να εγκαταστήσουμε μονάδες βιολογικού καθαρισμού, δίπλα από κάθε εργοστάσιο το οποίο εκβάλλει επικίνδυνα υγρά απόβλητα. Αυτό πρέπει να το επιβάλλουν οι κυβερνήσεις σε όλα τα εργοστάσια που τα εκβάλλουν. Επειδή όμως τα έξοδα είναι δυσβάσταχτα για τις επιχειρήσεις, οι κυβερνήσεις πρέπει να αναλάβουν την επιχορήγηση των μονάδων βιολογικού καθαρισμού κατά 50%, επί του συνολικού κόστους (αγορά μηχανημάτων και εγκατάστασης). Τα ετήσια έξοδα συντήρησης των μονάδων, πρέπει επίσης να επιχορηγούνται κατά  50%.

3)  ΤΑ  ΣΤΕΡΕΑ ΚΑΙ ΥΓΡΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΑ  ΑΠΟΒΛΗΤΑ

Αναφορικά με την προέλευση, το είδος και τον τρόπο διαχείρισής τους, ήδη υπάρχουν ή αναμένεται να δημιουργηθούν στο μέλλον:

  • στερεά και υγρά ραδιενεργά απόβλητα που προέρχονται από τις προηγούμενες δραστηριότητες και τη λειτουργία του ερευνητικού αντιδραστήρα του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος». Ενδεικτικά, αναφέρονται ρητίνες, ιζήματα, ιστορικά κατάλοιπα, ενεργοποιημένα και ραδιορυπασμένα υλικά.
  • ραδιενεργά υλικά, όπως ενδεικτικά ραδιενεργά αλεξικέραυνα, πυρανιχνευτές, συσκευές με φθορίζοντα υλικά.
  • ραδιενεργά υλικά που θα προκύψουν από την αποξήλωση του ερευνητικού αντιδραστήρα του ΚΕΦΕ «Δημόκριτος» και άλλων εγκαταστάσεων (π.χ. κύκλοτρα για παραγωγή ισοτόπων).
  • βραχύβια ραδιενεργά απόβλητα που προέρχονται από  νοσηλευτικά ιδρύματα και ιατρικά κέντρα κατά την πραγματοποίηση διαγνωστικών εξετάσεων ή θεραπειών (π.χ. πυρηνικής ιατρικής) ή από ερευνητικά εργαστήρια.
  • ραδιενεργές πηγές εκτός χρήσης, ορφανές πηγές και ραδιενεργά υλικά τα οποία φυλάσσονται προσωρινά στις εγκαταστάσεις των κατόχων τους, συμπεριλαμβανομένης της Εγκατάστασης Διαχείρισης Ραδιενεργών Πηγών και Αποβλήτων του ΙΠΡΕΤΕΑ του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος». Τα ραδιενεργά απόβλητα, λόγω της επικινδυνότητάς τους για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον, χρειάζονται είτε άμεση/βραχυπρόθεσμη εγκεκριμένη διαχείριση απευθείας από τον παραγωγό τους, είτε μακροπρόθεσμη και οργανωμένη διαχείριση σε εγκεκριμένες από την Πολιτεία για τον σκοπό αυτό ειδικές εγκαταστάσεις.

Σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, η τελική διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων μπορεί να γίνει με δύο τρόπους:

  • με αποδέσμευση στο περιβάλλον, εφόσον πληρούνται τα θεσμοθετημένα επίπεδα αποδέσμευσης όπως περιγράφεται στους Κανονισμούς Ακτινοπροστασίας (Π.Δ. 101/2018).
  • με διάθεση (δηλαδή μόνιμη και οριστική εναπόθεση, χωρίς πρόθεση επανάκτησης) σε εγκεκριμένη εγκατάσταση διάθεσης ραδιενεργών αποβλήτων. Υπάρχουν διάφορα είδη εγκαταστάσεων διάθεσης ραδιενεργών αποβλήτων, όπως –ενδεικτικά- εναπόθεση σε έκταση, εναπόθεση σε επιφανειακή εγκατάσταση μικρού βάθους, εναπόθεση σε γεώτρηση κάποιων δεκάδων μέτρων, κλπ. Η επιλογή του είδους της εγκατάστασης διάθεσης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το είδος, η μορφή, η κατάσταση και η ποσότητα των ραδιενεργών αποβλήτων, η συσκευασία των ραδιενεργών απόβλήτων, οι υφιστάμενες και μελλοντικές περιβαλλοντικές συνθήκες (γεωλογικές, σεισμολογικές, υδρολογικές, κ.ο.κ), τα αναπτυξιακά σχέδια διαμόρφωσης περιοχών, οι υπάρχουσες και οι μελλοντικές υποδομές και διαθεσιμότητα χώρων, οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες, κλπ.

Στη χώρα μας δεν υπάρχει εγκατάσταση διάθεσης ραδιενεργών αποβλήτων. Επιπλέον, δεν υφίστανται εγκαταστάσεις ανακύκλωσης ραδιενεργών υλικών και ως εκ τούτου, η τελική διαχείρισή τους προϋποθέτει την εξαγωγή τους από τη χώρα σε εγκεκριμένη εγκατάσταση ανακύκλωσης ραδιενεργών υλικών του εξωτερικού. Πρέπει να επισημάνουμε κάτι πολύ σημαντικό για την εξαγωγή των πυρηνικών αποβλήτων σε άλλες χώρες. Χώρες που έχουν εργοστάσια με πυρηνική ενέργεια, επειδή αποφεύγουν να τα αποθηκεύουν, τα εξάγουν και τα πωλούν σε υπανάπτυκτες χώρες για να τα απόθηκεύουν αυτές. ΄Όμως, πολλές φορές οι χώροι αποθήκευσης δεν ελέγχονται και συμβαίνουν διαρροές, επικίνδυνες για το έδαφος και την περιοχή.

4)   ΟΙ ΑΕΡΙΟΙ ΡΥΠΟΙ ΠΟΥ ΕΚΛΥΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ

Είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε ότι, το διοξείδιο του άνθρακα και άλλοι αέριοι ρύποι δεν εκλύονται μόνο από τα εργοστάσια αλλά και από: ηφαιστειακές εκρήξεις, πυρκαγιές δασών, μέσα μεταφοράς και κεντρικές θερμάνσεις.

Όλοι οι αέριοι ρύποι προκαλούν: προβλήματα στην υγεία του ανθρώπου, φωτοχημικά νέφη, ρύπανση στα κτίρια και τα μνημεία, όξινη βροχή και προβλήματα στα φυτά (βιοχημικές μεταβολές, μάρανση, νέκρωση).

Με βάση το Πρωτόκολλο του Κιότο, οι βιομηχανικές χώρες  δεσμεύτηκαν να περιορίσουν τις εκπομπές αέριων ρύπων:

Σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του Πρωτοκόλλου του Κιότο, οι βιομηχανικές χώρες συνολικά, υποχρεούνται να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου. Το Πρωτόκολλο του Κιότο περιλαμβάνει τα Παραρτήματα Α΄ και Β΄, με διάφορα σημαντικά στοιχεία που αφορούν τη λειτουργία των μηχανισμών που προβλέπονται από αυτό, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ‘’κλιματική αλλαγή’’.

Στο Παράρτημα Α΄ περιλαμβάνονται: τα αέρια που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και συμμετέχουν στους μηχανισμούς του Κιότο, όπως και οι τομείς και οι κατηγορίες πηγών που είναι υπεύθυνοι για τα αέρια αυτά, τα οποία συμμετέχουν στους μηχανισμούς του Κιότο.

Τα αέρια που πραγματεύτηκε το Πρωτόκολλο του Κιότο είναι τα ακόλουθα έξι: διοξείδιο του άνθρακα CO2 (που αποτελεί το σημαντικότερο αέριο), μεθάνιο CH4, υποξείδιο του αζώτου N2O, υδροφθοράνθρακες HFC, πλήρως φθοριωμένοι υδρογονάνθρακες ή υπερφθοράνθρακες PFC και εξαφθοριούχο θείο  SF6.

Ποια είναι η μόνη λύση ενάντια στους αέριους ρύπους που εκλύουν τα εργοστάσια.

Η μόνη λύση είναι να εγκαταστήσουμε ειδικά φίλτρα, τα οποία απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα και τους άλλους αέριους ρύπους που εκλύουν τα εργοστάσια, κατά 90%. Αυτό πρέπει να το επιβάλλουν οι κυβερνήσεις σε όλα τα εργοστάσια που εκλύουν τους επιβλαβείς αέριους ρύπους. Επειδή τα έξοδα είναι δυσβάσταχτα για τις επιχειρήσεις, οι κυβερνήσεις πρέπει να αναλάβουν την επιχορήγηση των ειδικών φίλτρων, κατά 50%, επί του συνολικού κόστους (αγορά μηχανημάτων και εγκατάστασης). Τα ετήσια έξοδα συντήρησης των φίλτρων, πρέπει επίσης να επιχορηγούνται κατά  50%.