του Νότη Μαριά
καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, τ. ευρωβουλευτής

902.gr, 17/3/2025

Το έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 6ης Μαρτίου 2025 άναψε το πράσινο φως για την εφαρμογή του πολεμοκάπηλου σχεδίου ReArm EUROPE ύψους 800 δισ. ευρώ για μια τετραετία, που εισηγήθηκε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Κομισιόν) Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Ένα σχέδιο το οποίο εντάσσεται στο πλαίσιο της «οικονομίας πολέμου» που ήδη εδώ και ένα χρόνο τουλάχιστον έχει διακηρύξει επίσημα η ΕΕ, όπως έχουμε ήδη αναλύσει (902.gr 21/9/2024).

Και όπως δε ήταν φυσιολογικό το κεντρικό ερώτημα το οποίο τέθηκε επί τάπητος αφορούσε τις πηγές χρηματοδότησης του ReArmEUROPE.

Μελετώντας κανείς προσεκτικά το περιεχόμενο της επιστολής που απέστειλε η φον ντερ Λάιεν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 4 Μαρτίου 2025 στην οποία περιλαμβάνονται οι πηγές χρηματοδότησης του επανεξοπλισμού της Ευρώπης, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ηγεσία της ΕΕ αποφάσισε να βάλει χέρι στα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων και στις τραπεζικές καταθέσεις των ευρωπαίων πολιτών προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι ευρωπαϊκές πολεμικές βιομηχανίες και όχι μόνο, όπως τόνισα και σε πρόσφατη τηλεοπτική εκπομπή (δείτε εδώ το video). 

Ειδικότερα στην από 4/3/2025 επιστολή της προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο η φον ντερ Λάιεν τονίζει ότι το σχέδιο ReArmEUROPE για την ενίσχυση της δήθεν Άμυνας της Ευρώπης, στην οποία με σύμφωνη γνώμη Αθήνας και Λευκωσίας θα συμμετάσχει και η Άγκυρα (www.notismarias.com 11/3/2025) θα στηρίζεται σε πέντε πυλώνες προκειμένου να βρεθούν τα 800 δισ. ευρώ για την χρηματοδότησή του.

Η Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων χρηματοδότης της «πολεμικής Ευρώπης»

Αναφερόμενη μάλιστα στον πέμπτο πυλώνα του σχεδίου που φέρει τον τίτλο «κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων» η φον ντερ Λάιεν επισήμανε το γεγονός ότι η ενίσχυση των δημοσίων επενδύσεων είναι απαραίτητη. Πλην όμως από μόνες τους αυτές δεν επαρκούν. Ως εκ τούτου, συνέχισε, πρέπει η ΕΕ να διασφαλίσει ότι οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες παραγωγής όπλων, θα έχουν την καλύτερη δυνατή πρόσβαση σε κεφάλαια για τη χρηματοδότησή τους προκειμένου να επιτύχουν τις λύσεις που απαιτούνται σε βιομηχανική κλίμακα διασφαλίζοντας βέλτιστη χρηματοδότηση καθ΄ όλη τη διαδικασία παραγωγής όπλων, ήτοι από την έρευνα και την ανάπτυξη (R&D) μέχρι την διανομή των οπλικών συστημάτων.

Και η πρόεδρος της Κομισιόν αφού επισήμανε ότι η ηγεσία της ΕΕ έχει ήδη συζητήσει το θέμα αυτό πολλές φορές τόνισε με νόημα: «Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι τα δισεκατομμύρια των καταθέσεων των ευρωπαίων θα επενδύονται σε αγορές εντός της ΕΕ. Για τον λόγο αυτόν η ολοκλήρωση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών (Capital Markets Union) είναι απολύτως πρωταρχικής σημασίας (https://ec.europa.eu/commission 4/3/2024).

Και αυτό γιατί «θα μπορούσε μόνη της να προσελκύσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια επενδύσεων ετησίως στην ευρωπαϊκή οικονομία ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα της». Και η φον ντερ Λάιεν κατέληξε με νόημα: «Τώρα είναι η ώρα να δράσουμε. Θα προωθήσουμε μια Ανακοίνωση για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (Savings and Investment Union). Υπολογίζω στην δική σας απαραίτητη υποστήριξη για ταχεία δράση».

Όλα τα λεφτά λοιπόν είναι η αναφορά στην περίφημη Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων που θα αναλύσουμε παρακάτω.

Τη σημασία δε της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων τόνισε η ίδια η πρόεδρος της Κομισιόν στη συνέντευξη που παραχώρησε αμέσως μετά την αποστολή και δημοσιοποίηση της ως άνω επιστολής της τονίζοντας ότι οι δύο τελευταίοι τομείς δράσης του σχεδίου ReArmEUROPE «στοχεύουν στην κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων με την επιτάχυνση της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων και μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων» (https://ec.europa.eu/commission 4/3/2025).

Ακολούθως το έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 6ης Μαρτίου 2025 στην παράγραφο 6 των Συμπερασμάτων του σημείωσε: «Υπό το φως της πρόσφατης επιστολής της προέδρου της Επιτροπής, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τονίζει την ανάγκη να συνεχιστεί η σημαντική αύξηση των δαπανών για την ασφάλεια και την άμυνα της Ευρώπης». Και αφού παρέθεσε τους τέσσερις πρώτους πυλώνες του σχεδίου ReArm EUROPE σε σχέση με τον πέμπτο πυλώνα δήλωσε: «Yπογραμμίζει τη σημασία της κινητοποίησης ιδιωτικής χρηματοδότησης για την αμυντική βιομηχανία και καλεί την Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο λήψης μέτρων στο πλαίσιο αυτό, μεταξύ άλλων επισημαίνοντας στους ιδιώτες επενδυτές τη σημασία της αμυντικής βιομηχανίας για την Ευρώπη στο σύνολό της» (www.consilium.europa.eu 6/3/2025).

Στο στόχαστρο τα τρισεκατομμύρια των καταθέσεων και των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων

Μετά ταύτα η φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι ενόψει του νέου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που θα συνέλθει στις 20-21 Μαρτίου 2025 προτίθεται να παρουσιάσει την Ανακοίνωση για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (SIU) στις 19 Μαρτίου 2025.

H ανάγκη να επιταχυνθεί το έργο της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων τονίστηκε τόσο από το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ στις αρχές του 2024 όσο και στις συστάσεις των εκθέσεων Letta και Draghi. Στη συνέχεια με την εκλογή της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής η φον ντερ Λάιεν ανέθεσε το χαρτοφυλάκιο της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων στην Επίτροπο MariaLuisAlbuquerque η οποία να τονιστεί είναι στέλεχος του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Πορτογαλίας. Μάλιστα στη σχετική επιστολή ανάθεσης καθηκόντων η φον ντερ Λάιεν ζήτησε από την Albuquerque να αναπτύξει «μια Ευρωπαϊκή Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένων των τραπεζών και των κεφαλαιαγορών, για να αξιοποιήσει τον τεράστιο πλούτο των ιδιωτικών καταθέσεων για την υποστήριξη των ευρύτερων στόχων μας». Και αφού την κάλεσε να συμβάλλει στην υποστήριξη των ανθρώπων για καλύτερη αποταμίευση και προώθηση των κεφαλαίων τους στην καινοτομία, μπαίνοντας στο ψητό η φον ντερ Λάιεν επισήμανε στην Albuquerque ότι θα πρέπει επίσης να ασχοληθεί με «τις δυνατότητες των ιδιωτικών και επαγγελματικών συντάξεων να βοηθήσουν τους πολίτες της ΕΕ με τη συνταξιοδότησή τους και να διοχετεύσουν τις αποταμιεύσεις τους στην οικονομία» (https://commission.europa.eu 17/9/2024).

Εμπλέκοντας ακόμη πιο πολύ την χρησιμοποίηση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων στα γρανάζια της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων η φον ντερ Λάιεν συγκρότησε στις αρχές Ιανουαρίου 2025 επιτροπή εργασίας για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων αντικείμενο της οποίας είναι τόσο η αξιοποίηση των καταθέσεων των ιδιωτών που λιμνάζουν στις τράπεζες όσο βεβαίως και η αξιοποίηση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων.

Μάλιστα μιλώντας στο Νταβός στις 21 Ιανουαρίου 2025 η φον ντερ Λάιεν επισήμανε με νόημα ότι στην Ευρώπη σύμφωνα με εκτιμήσεις τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά διαθέτουν ετήσιες τραπεζικές καταθέσεις που ανέρχονται σε 1.4 τρισεκατομμύρια ευρώ, έναντι 800 δισ. ευρώ που διαθέτουν οι καταθέτες στις ΗΠΑ. Πλην όμως περίπου 300 δισ. ευρώ των ευρωπαϊκών αποταμιεύσεων εισρέουν ετησίως σε αγορές εκτός ΕΕ. Και συνέχισε: «Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θα δημιουργήσουμε μια Ευρωπαϊκή Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων με νέα ευρωπαϊκά αποταμιευτικά και επενδυτικά προϊόντα, νέα κίνητρα για επιχειρηματικά κεφάλαια και μια νέα ώθηση για να διασφαλίσουμε την απρόσκοπτη ροή των επενδύσεων σε ολόκληρη την Ένωσή μας» (δείτε εδώ το video). 

Επιπλέον θα πρέπει να επισημανθεί ότι τα συνταξιοδοτικά ταμεία είναι σημαντικοί διασυνοριακοί «επενδυτές». Είναι δε χαρακτηριστικό ότι στον ΕΟΧ τα Ιδρύματα Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών στο τέλος του τρίτου τριμήνου 2023 είχαν ενεργητικό που ανερχόταν σε 2.45 τρισεκατομμύρια ευρώ (https://pensionseurope2024.eu February 2024).

Απ’ όλα τα παραπάνω λοιπόν προκύπτει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η φον ντερ Λάιεν επιχειρεί να εγκλωβίσει στα γρανάζια της περίφημης Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων τα τρισεκατομμύρια ευρώ των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων αλλά και των τραπεζικών καταθέσεων των ευρωπαϊκών νοικοκυριών προκειμένου να βρει κεφάλαια για τη χρηματοδότηση του πολεμοκάπηλου σχεδίου ReArmEUROPE που μόνο για την επόμενη τετραετία αναζητά εναγωνίως 800 δισ. ευρώ ενώ έπεται και συνέχεια στο πλαίσιο της πολεμικής οικονομίας της Ευρώπης.

Τα συνταξιοδοτικά προγράμματα των ισπανικών ασφαλιστικών εταιρειών βασικός χρηματοδότης της ισπανικής πολεμικής βιομηχανίας

Θα πρέπει βέβαια να τονιστεί ότι τα αποθεματικά των ασφαλιστικών εταιρειών αλλά και των διάφορων ασφαλιστικών ταμείων έχουν ήδη αξιοποιηθεί για τη χρηματοδότηση της πολεμικής βιομηχανίας με αφορμή την ποσοτική χαλάρωση του Ντράγκι η οποία καθώς οδήγησε σε χαμηλά επιτόκια έσπρωξε τις ασφαλιστικές εταιρίες και τα συνταξιοδοτικά ταμεία στην αγκαλιά των πολυεθνικών του στρατιωτικο-βιομηχανικού κατεστημένου.

Ήδη από τις πρώτες μέρες της ποσοτικής χαλάρωσης οι ασφαλιστικές εταιρίες και τα συνταξιοδοτικά ταμεία εξεγέρθηκαν κατά του Ιταλού γιατί με το φτηνό χρήμα και την καθήλωση των επιτοκίων οι ασφαλιστικές και τα συνταξιοδοτικά ταμεία μπήκαν σε περιπέτεια αφού είχαν επενδύσει τα κεφάλαια τους σε κρατικά ομόλογα που  άρχισαν να χάνουν σε απόδοση όπως και οι αποταμιεύσεις τους. Αυτό έγινε έκδηλο και στην Ευρωβουλή με τους Γερμανούς ευρωβουλευτές κυρίως της Μέρκελ να διαμαρτύρονται μιας και το εκλογικό τους κοινό, συνταξιούχοι και άλλοι αποταμιευτές και εισοδηματίες του τόκου στη Γερμανία, έχαναν χρήματα. Διαμαρτυρίες που συνεχίστηκαν έκτοτε καθώς ο Ντράγκι συνέχισε μέχρι την αποχώρησή του από την ΕΚΤ στα τέλη Οκτωβρίου 2019 την ποσοτική χαλάρωση, με την Bild να παρομοιάζει τον Ιταλό ως κόμη Δράκουλα που ρουφάει τις καταθέσεις (www.iefimerida.gr 13/9/2019).

Και παρότι η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων είχε έγκαιρα προειδοποιήσει για τις δυσμενείς συνέπειες που θα είχε το QΕ για τις ασφαλιστικές εταιρίες (www.reuters.com 1/6/2015) εντούτοις η ΕΚΤ δεν έβαλε νερό στο κρασί της.

Έτσι οι ασφαλιστικές προκειμένου να μην «βαρέσουν κανόνι» βρήκαν ένα κατ΄ εξοχήν μη-ηθικό  πλην όμως πρόσφορο τρόπο να επενδύσουν τα κεφάλαιά τους και τα αποθεματικά τους τα οποία υποχρεωτικά πρέπει να διατηρούν. Στράφηκαν λοιπόν προς τη βιομηχανία παραγωγής όπλων όπου οι αποδόσεις ήταν συμφέρουσες. Το ίδιο έπραξαν και τα συνταξιοδοτικά ταμεία πλην εξαιρέσεων όπως της Νορβηγίας,  και επένδυσαν τα αποθεματικά τους επίσης στη βιομηχανία παραγωγής όπλων.

Μάλιστα για την Ισπανία ειδική μελέτη κατέδειξε ότι οι ισπανικές τράπεζες, στο διάστημα της βασιλείας του Ντράγκι, με το φτηνό χρήμα που πήραν από την ΕΚΤ διέθεσαν 11,9 δισ. ευρώ για τη χρηματοδότηση της βιομηχανίας όπλων της Ισπανίας (www.notismarias.com 21/12/2020). Κυριότερες τράπεζες ήταν η BBVA και η Santander Bank.  Επιπλέον η SEPI, δηλαδή ένα είδους ισπανικού ΤΑΥΠΕΔ όπου ανήκουν τα ναυπηγεία της Navantia και άλλες κρατικές εταιρίες, μαζί με BBVA και Santander Bank χορήγησαν το 86% των κεφαλαίων που κατευθύνθηκαν στην  ισπανική βιομηχανία όπλων.

Επιπλέον μεγάλο μέρος από τα αποθεματικά των ισπανικών ασφαλιστικών εταιριών και των συνταξιοδοτικών Προγραμμάτων του ισπανικού λαού πήγαν επίσης στη χρηματοδότηση της ισπανικής πολεμικής βιομηχανίας η οποία πούλησε όπλα σε Τουρκία, Σαουδική Αραβία κλπ.

Έτσι 26 ισπανικές ασφαλιστικές χρηματοδότησαν με πάνω από 19,7 δισ. ευρώ την ισπανική βιομηχανία όπλων, ενώ 16 ισπανικά συνταξιοδοτικά Προγράμματα χρηματοδότησαν την ισπανική βιομηχανία όπλων με 30,3 δισ. ευρώ.

Επιπλέον οι ισπανικές ασφαλιστικές και τα ισπανικά συνταξιοδοτικά προγράμματα των τραπεζών είτε άμεσα είτε μέσω τραπεζών ή αμοιβαίων κεφαλαίων και άλλων χρηματιστικών εργαλείων αγόρασαν επίσης κρατικά τουρκικά ομόλογα από τα οποία χρηματοδοτούνται οι εξοπλισμοί του τουρκικού στρατού και η τουρκική πολεμική βιομηχανία.

Παλιά τους τέχνη κόσκινο λοιπόν σε σχέση με την αξιοποίηση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων για τη χρηματοδότηση της πολεμικής βιομηχανίας.

Η συνέχεια λοιπόν προσεχώς εκ μέρους της Κομισιόν με την Ανακοίνωση των μέτρων για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων.

Πηγή 902.gr