Σημείωση της Ξαστεριάς: Η μεγάλη, γερμανική εφημερίδα Welt am Sonntag (Κυριακάτικη Welt) κυκλοφόρησε αυτήν την Κυριακή, 7 Φεβρουαρίου, με μια είδηση πραγματική βόμβα: Κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας, το Υπουργείο Εσωτερικών της Γερμανίας συνέταξε ένα μυστικό έγγραφο που απεικόνιζε με τα μελανότερα χρώματα τον κίνδυνο του κορωνοϊού. Το ΥπΕσ επιστράτευσε ομάδα επιστημόνων, προκειμένου να στοιχειοθετήσουν με επιστημονικά στοιχεία την προειλημμένη απόφαση για παράταση των σκληρών περιοριστικών μέτρων στη χώρα. Η εφημερίδα, έχοντας εσωτερικά έγγραφα και email από τις σχετικές επαφές, έκανε μια σύντομη παρουσίαση του θέματος στην ηλεκτρονική της έκδοση (εδώ) και μια εκτενή παρουσίαση στο έντυπο φύλο της (φωτό).

Σας παραθέτουμε τα συγκλονιστικά emails.

“Δεν ξέρουμε κατά πόσον και για πόσο καιρό θα λειτουργούν αξιόπιστα τα δίκτυα, γι’ αυτό θα πρέπει να δώσουμε στον κ. Muler τις προσωπικές μας διευθύνσεις email και τα τηλέφωνά μας. Καλύτερα προνοητικοί, παρά να μετανιώσουμε.
Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων, μ’ όλη μου την καρδιά. Συνέκρινα την κατάσταση, με τον φίλο και γείτονά μου Lothar Wieler, με το Απόλλο 13. Πολύ δύσκολο εγχείρημα, αλλά με καλό αποτέλεσμα, με μέγιστη συνεργασία.”

“Πώς να εργαστούμε;
Χωρίς καθορισμένα πρότυπα. Μέγιστη διεπιστημονικότητα. Χωρίς γραφειοκρατία. Μέγιστο θάρρος.
Ο Soder διαισθητικά είναι σωστός: Η διάχυτη αίσθηση αδυναμίας πρέπει να ελεγχθεί, δίνοντας την εντύπωση ισχυρού κρατικού παρεμβατισμού.”

“Ευχαριστώ. Ενσωματώθηκαν χωρίς επιπλέον σχόλια. Δείτε στο συνημμένο τα μπλε γράμματα. Όμως έτσι, το RKI βγάζει λιγότερους θανάτους στο χειρότερο σενάριο. Οπότε θα πρέπει να δικαιολογήσουμε το μεγαλύτερο νούμερό μας, ακόμα κι αν καταλήξουμε στο ίδιο συμπέρασμα, που εγώ θα το έκανα με τα στοιχεία SHARP. Φαίνεται να υπάρχει διαφορά απόψεων ανάμεσα στο SHIELD και το RKI, την οποία εγώ δεν μπορώ να επιλύσω. Θα επιχειρηματολογούσα από τον στόχο, δηλαδή να δείξουμε “μεγάλη πίεση για δράση” και από την αρχή “καλύτερα χειρότερα, παρά υπερβολικά καλά”.”

Το πλήρες κείμενο της έντυπης Welt υπάρχει στα Γερμανικά εδώ και μεταφρασμένο στα Αγγλικά, εδώ.

Παρακάτω, η μετάφραση του άρθρου, από τα Αγγλικά.

“Maximale Kollaboration” (Μέγιστη Συνεργασία)

Κείμενο των Anette Dowideit και Alexander Nabert

Στα μέσα Μαρτίου του περασμένου έτους, η Γερμανία βρισκόταν στο πρώτο lockdown. Τα σχολεία και τα καταστήματα έκλεισαν και ο εκνευρισμός στη χώρα ήταν μεγάλος. Αυτό ίσχυε επίσης και για τον ομοσπονδιακό υπουργό Εσωτερικών Horst Seehofer (CSU). Ο λόγος ήταν ότι ο ιολόγος Christian Drosten και ο Lothar Wieler, επικεφαλής του Ινστιτούτου Robert Koch (RKI), μόλις τον είχαν επισκεφθεί στο σπίτι του. Οι δυο τους μόλις είχαν προειδοποιήσει επειγόντως την ηγεσία του Υπουργείου Εσωτερικών: η Γερμανία απειλείται με δραματικές συνέπειες εάν η χώρα επιστρέψει στην καθημερινή ζωή πολύ γρήγορα. Ο Seehofer ανησυχούσε ότι το lockdown θα έληγε το Πάσχα όπως είχε προγραμματιστεί. Ο υπουργός ήταν σθεναρά εναντίον του ανοίγματος. Έτσι ενέπλεξε τον ΓΓ του Υπ. Εσωτερικών, Markus Kerber.

Ο Kerber είχε ένα σχέδιο: Ήθελε να συγκεντρώσει κορυφαίους επιστήμονες από διάφορα ερευνητικά ινστιτούτα και πανεπιστήμια. Μαζί, έπρεπε να συντάξουν ένα έγγραφο που θα χρησίμευε ως νομιμοποίηση της επέκτασης των σκληρών πολιτικών μέτρων για μετά το Πάσχα, και εξέδωσε ανάλογο κάλεσμα προς τους ερευνητές μέσω e-mail. Λίγες μέρες αργότερα,οι επιστήμονες είχαν εκπληρώσει το αίτημα του υπουργείου. Παρείχαν πληροφορίες για ένα διαβαθμισμένο έγγραφο από το Υπουργείο Εσωτερικών (BMI), το οποίο παρουσίαζε τον κίνδυνο που θέτει ο κορωνοϊός όσο το δυνατόν πιο δραματικά, και το οποίο διαδόθηκε γρήγορα μέσω των μέσων ενημέρωσης. Σε ένα «χείριστο σενάριο», περιέγραφαν: Εάν η Γερμανία δεν έκανε τίποτα, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι στη χώρα θα ήταν νεκροί μέχρι το τέλος της πανδημίας.

Η Κυριακάτικη Die Welt, έχει λάβει εκτενή αλληλογραφία που δείχνει ακριβώς τι συνέβη μεταξύ της ανώτερης διοίκησης του υπουργείου και των ερευνητών, κατά τη διάρκεια αυτών των κρίσιμων ημερών, τον Μάρτιο του 2020. Η αλληλογραφία αυτή δείχνει ότι η κίνηση του Υπουργού Seehofer είχε την πρόθεση να στρατολογήσει τους κατάλληλους επιστήμονες για τον πολιτικό σκοπό που είχε στο μυαλό – και ότι αυτοί ήταν ευτυχείς να υπακούσουν στο κάλεσμά του. Οι 200 ή περισσότερες σελίδες των ηλεκτρονικών μηνυμάτων αποδεικνύουν έτσι ότι, τουλάχιστον σε αυτήν την περίπτωση, οι ερευνητές δεν ενεργούσαν καθόλου ανεξάρτητα, ως όφειλαν ως επιστήμονες, και σε αντίθεση με όσα η ομοσπονδιακή κυβέρνηση τόνιζε συνεχώς από την αρχή της πανδημίας – αλλά εργάζονταν προς ένα προκαθορισμένο αποτέλεσμα, που υπαγόρευαν οι πολιτικοί.

Η αλληλογραφία προέρχεται από το RKI (Ινστιτούτο Robert Koch). Μια ομάδα δικηγόρων, εκπροσωπούμενη από τον Βερολινέζο δικηγόρο Niko Härting, την απέκτησε μετά από νομική διαμάχη με τις αρχές, διάρκειας ενός μηνός, και παραδόθηκε στη διάθεση των συντακτών. Τα έγγραφα είναι μαυρισμένα σε πολλά σημεία, αλλά αποκαλύπτουν πολλά για το πώς το Υπουργείο Εσωτερικών επηρέασε τους ερευνητές και πώς συνεργάστηκαν για να απεικονίσουν την κατάσταση όσο πιο απειλητικά γίνεται.

Η συνεργασία ξεκίνησε με το κάλεσμα του ΓΓ Εσωτερικών στις 19 Μαρτίου. «Αγαπητοί Καθηγητές», έγραψε ο Kerber στον επικεφαλής του RKI, Wieler, καθώς και σε ερευνητές του Ινστιτούτου Οικονομικής Έρευνας του Leibniz (συντομογραφία RWI, επειδή ονομαζόταν Ινστιτούτο Rhenish-Westphalian για την οικονομική έρευνα), το Ινστιτούτο Γερμανικών Επιχειρήσεων (IW), το Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Θεμάτων και Ασφάλειας (SWP) και πολλά πανεπιστήμια. Το υπουργείο ήθελε να δημιουργήσει μια «ad hoc ερευνητική πλατφόρμα» μεταξύ εκείνου και των ινστιτούτων, με άμεσο αποτέλεσμα. Χρειαζόταν ένα υπολογιστικό μοντέλο για να «προηγηθεί» της κατάστασης «θεωρητικά, αλλά και όσον αφορά τον σχεδιασμό». Θα έπρεπε επίσης να τους βοηθά να σχεδιάσουν περαιτέρω «μέτρα προληπτικής και κατασταλτικής φύσης». Ο ΓΓ Εσωτερικών ζωγράφισε μια δυστοπική εικόνα: Ήταν θέμα «διατήρησης της εσωτερικής ασφάλειας και της σταθερότητας της δημόσιας τάξης στη Γερμανία».

Ο Κέρμπερ ζήτησε μυστικότητα: Ό,τι συζητηθεί σε αυτούς τους κύκλους τις επόμενες μέρες θα πρέπει να παραμείνει εμπιστευτικό «μακρυά από τα λειτουργικώς ενεργά ιδρύματα διαχείρισης κρίσεων». «Χωρίς γραφειοκρατία. Μέγιστο θάρρος», έγραψε ο Kerber – και αύξησε τη δραματική φύση του τόνου του στο τέλος του e-mail: Δεδομένου ότι δεν είναι γνωστό «εάν και πόσο καιρό τα δίκτυα θα συνεχίσουν να λειτουργούν αξιόπιστα», οι συμμετέχοντες έπρεπε να διαβιβάσουν τους αριθμούς τηλεφώνου και τις ιδιωτικές διευθύνσεις τους. Συνέκρινε την κατάσταση «με το Apollo 13» στον «φίλο του Lothar Wieler»: «Πολύ δύσκολο έργο, αλλά με ευχάριστο τέλος, λόγω της μέγιστης συνεργασίας.»

Με αυτόν τον τρόπο, έθεσε τον τόνο για την προσέγγιση που ο Υπουργός Εσωτερικών περίμενε προφανώς από τους επιστήμονες με τους οποίους είχε επικοινωνήσει: μια παρουσίαση της κατάστασης που θα ήταν όσο το δυνατόν πιο απειλητική. Το αποτέλεσμα ήταν διαθέσιμο μόλις τέσσερις ημέρες αργότερα: Αυτό ήταν το μυστικό έγγραφο, με σφραγίδα «VS – Μόνο για επίσημη χρήση», που διέγραφε την προοπτική να φτάσουν οι νεκροί έως και ένα εκατομμύριο. Ανέφερε επίσης τον τρόπο για να επιτευχθεί το «επιθυμητό σοκ» στην κοινωνία, προκειμένου να αποφευχθεί αυτό το χείριστο αποδεκτό σενάριο. Έλεγε ότι ήταν απαραίτητο να δημιουργηθούν τέτοιες εικόνες στον νου των ανθρώπων, σαν και αυτές: «Πολλοί σοβαρά άρρωστοι άνθρωποι μεταφέρονται στο νοσοκομείο από τους συγγενείς τους, αλλά απομακρύνονται και πεθαίνουν αγωνιωδώς στο σπίτι, παλεύοντας να ανασάνουν.» Έτσι, αναμενόταν να καταστεί αποδεκτός και κατανοητός από τους πολίτες, μεταξύ άλλων, ένας «απότομος αλλά σύντομος περιορισμός των εξόδων».

Κατά τη διάρκεια αυτών των τεσσάρων ημερών, ο Kerber και άλλοι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι του υπουργείου παρακολουθούσαν σχολαστικά το έργο των ερευνητών και υπαγόρευαν την πορεία της δράσης: Η αλληλογραφία δείχνει ότι υπήρχαν κλήσεις διασκέψεων μεταξύ του BMI και των ερευνητών σε σύντομα διαστήματα, ενώ εργάζονταν στο μοντέλο τους και στις προτεινόμενες συστάσεις. Τα e-mail των ερευνητών σχετικά με την πρόοδο της εργασίας τους πήγαιναν όχι μόνο στον ΓΓ Εσωτερικών, αλλά και σε αρκετούς προϊσταμένους τμημάτων και μονάδων του BMI. Το υπουργείο παρείχε ακόμη και τον σκελετό του εγγράφου, μέσω email στη λίστα διανομής.

Οι ερευνητές δεν αυτοπεριορίστηκαν στην παροχή στοιχείων και αριθμών, αλλά επίσης έκαναν συγκεκριμένες προτάσεις για το πώς να καταφέρουν «ο φόβος και η εγρήγορση να περάσουν στον πληθυσμό», για παράδειγμα, και υπέβαλαν συστάσεις πολιτικής. «Ο Söder είναι διαισθητικά σωστός», έγραψε κάποιος, του οποίου το όνομα έχει διαγραφεί. «Μεσω ισχυρού κρατικού παρεμβατισμού, πρέπει πιθανώς να περιοριστεί η εξαπλούμενη εντύπωση αδυναμίας αντιμετώπισης της κατάστασης.»

Τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου δείχνουν και κάτι άλλο, ίσως πολύ πιο σοβαρό: Οι επιστήμονες δεν συμφωνούσαν για την επιστημονική αξιολόγηση της κατάστασης. Συζητούσαν μεταξύ τους, για παράδειγμα, ποια στοιχεία πρέπει να χρησιμοποιήσουν ως βάση για τον υπολογισμό των επιθυμητών σεναρίων. Για παράδειγμα, την Κυριακή, μετά την πρόσκληση του Υπ. Εσωτερικών, οι υπεύθυνοι επιστήμονες του Ινστιτούτου Robert Koch και εκείνοι του RWI αντάλλαξαν απόψεις σχετικά με αυτό. Το ερώτημα ήταν: Ποια υπόθεση πρέπει να γίνει για το ποσοστό των μολυσμένων ατόμων στη Γερμανία που θα πεθάνουν από τον ιό; Αυτή η τιμή δεν ήταν εύκολο να ποσοτικοποιηθεί, υπήρχε μικρή εμπειρία με τον ιό. Το RKI είχε μόλις δημοσιεύσει το δικό του μοντέλο. Σύμφωνα με αυτό, το 0,56% των μολυσμένων ατόμων στη Γερμανία αναμενόταν να πεθάνει από τον ιό. Το RWI, ωστόσο, υποστήριξε θνησιμότητα του 1,2%. Ο αρμόδιος ερευνητής του RWI έγραψε ότι αυτό που θα υποστηρίζει το τελικό κείμενο θα πρέπει να είναι «από τον στόχο», δηλαδή «να δείξει υψηλή πίεση για δράση» και από το δόγμα «καλύτερα σκληρότερα και πιο αποτελεσματικά μέτρα από ό,τι χρειάζεται, παρα χαλαρότερα». Ο ΓΓ Εσωτερικών Kerber συμφώνησε με όλα αυτά.

Είναι καταφανές ότι και τα δύο νούμερα εμφανίζονται στο έγγραφο που τελικά ετοίμασε το υπουργείο. Εκεί λέει: «Σε ένα πολύ μέτριο σενάριο, το RKI υποθέτει επί του παρόντος μια θνησιμότητα 0,56 τοις εκατό. Η περαιτέρω μοντελοποίηση χρησιμοποιεί θνησιμότητα στα κρούσματα 1,2 τοις εκατό.» Με άλλα λόγια, το Υπουργείο αποφάσισε ρητά να μην χρησιμοποιήσει μόνο την περιορισμένη τιμή του RKI για τους υπολογισμούς του – παρόλο που η υπηρεσία του Wieler (Koch) είναι, τελικά, αυτή που είναι υπεύθυνη ακριβώς γι’ αυτό στη Γερμανία: να παρέχει τα στοιχεία βάσει των οποίων διαβουλεύεται η κυβέρνηση όταν σχεδιάζει τα μέτρα αντιμετώπισης.

Αντ’ αυτού, το υπουργείο χρησιμοποίησε τη «χειρότερη περίπτωση» – πόσοι θα πεθάνουν εάν η ζωή συνεχιστεί εντελώς όπως πριν από τον κορωνοιό; – τους πιο δραματικούς αριθμούς. Αυτό ακολουθεί τη λογική του Υπουργείου Εσωτερικών: Επειδή το Υπουργείο του Seehofer είναι υπεύθυνο για την εσωτερική ασφάλεια της χώρας, θέλουν πάντα να είναι προετοιμασμένοι για το χειρότερο σενάριο. Εκ των υστέρων, οι εμπλεκόμενοι ερευνητές δεν έκαναν πολύ λάθος με το ποσοστό θνησιμότητας 1,2%. Το ποσοστό των ατόμων που πεθαίνουν από τη μόλυνση COVID-19 δεν μπορεί να προσδιοριστεί με σαφήνεια, εν μέρει επειδή ο πραγματικός αριθμός των μολυσμένων ατόμων δεν είναι ποτέ γνωστός. Ωστόσο, οι περισσότεροι επιστήμονες υποθέτουν ότι περίπου το ένα τοις εκατό των μολυσμένων ατόμων στη Γερμανία πεθαίνουν από τον κοροναϊό*.

Εκ των υστέρων, ο ΓΓ Εσωτερικών Kerber εξήγησε τη δημιουργία του εγγράφου στην Κυριακάτικη WELT ως εξής: «Δεν χρειαζόμασταν μια συνολική θεωρητική πραγματεία. Είχαμε συγκεκριμένα προβλήματα στο μυαλό μας και αντιμετωπίσαμε το έργο της πρόληψης του χείριστου σεναρίου.»

Το RKI δεν σχολιάζει τη συμμετοχή του – επειδή ήταν «έγγραφο εσωτερικής συζήτησης». Και το ερευνητικό ινστιτούτο RWI γράφει ότι δεν υπήρχε πολιτική καθοδήγηση για τα ευρήματα της έρευνας.

Από την άποψη του Υπουργείου Εσωτερικών, οπωσδήποτε, το έργο ήταν επιτυχές. Ο υπουργός Εξωτερικών Kerber δήλωσε στις 23 Μαρτίου: «Το κείμενό μας […] έγινε πολύ ευπρόσδεκτο και τώρα βρίσκεται στο υπουργικό συμβούλιο διαχείρισης κρίσης της ομοσπονδιακής κυβέρνησης λόγω της υψηλής ποιότητας και της σύνεσής του.»

 

*Σημείωση της Ξαστεριάς: Το ποσοστό θνητότητας 1% που αναφέρει εδώ η Welt δεν είναι σαφές από πού προκύπτει. Η ίδια η εφημερίδα που το αναφέρει δεν έχει να το στηρίξει κάπου, γι’ αυτό και μιλά γενικά, λέγοντας ότι “οι περισσότεροι επιστήμονες υποθέτουν…”, ενώ έχει ήδη φροντίσει να κάνει σαφές ότι “δεν μπορεί να προσδιοριστεί με σαφήνεια”. Έως τώρα, η εγκυρότερη μελέτη υπολογισμού της θνητότητας της πανδημίας COVID-19, είναι αυτή του Δρ. Γ. Ιωαννίδη, η οποία δημοσιεύθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (δείτε εδώ) και υπολογίζει αυτό το ποσοστό περίπου στο 0,2%.

 

Εύλογα μπορούμε να υποθέσουμε ότι σ’ αυτό το σημείο η Welt επιχειρεί να κάνει μια “διαχείριση της ζημιάς” που προκαλεί η αποκάλυψή της. Με τον τρόπο αυτό, ναι μεν δημιουργείται αμφισβήτηση για τους χειρισμούς της κυβέρνησης, αλλά επουδενί δεν πρέπει να τεθεί υπό αμφισβήτηση η επικινδυνότητα της πανδημίας.

Νωρίτερα, τον Νοέμβριο 2020, ο Matthias Schrabbe (αιματολόγος, ογκολόγος/παθολόγος, γαστρεντερολόγος που διδάσκει στο πανεπιστήμια της Κολωνίας, του Μάρμπουργκ, του Λουξεμβούργου και  του Τρίερ.), σε συνέντευξή του στο γερμανικό κανάλι ZDF, ασκώντας κριτική στο Robert Koch Institut, λέει ότι στους αριθμούς που δίνει το Ινστιτούτο υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός “σκοτεινών” στοιχείων (μπορείτε να δείτε το βίντεο της συνέντευξης εδώ).

Δημοσιογράφος: Γιατί δεν το κάνει αυτό το RK Institut; Mηπως είναι υπερφορτωμένο λόγω της καθημερινής ενασχόλησης με το θέμα;

Schrappe: Αυτή τη ερώτηση την ακούω πολλές φορές καθημερινά. Δεν μπορώ να σας πω. Το RK INSTITUT είναι πολιτικά κατευθυνόμενο.

Δημοσ.: Από ποιόν;

Schrappe:… και είναι κάτω από την εποπτεία του ομοσπονδιακού υπουργείου υγείας. Έτσι θα πρέπει εσείς να δείτε τι θα κάνετε με την ερώτηση σας.

Δημοσ.: Δηλαδή λέτε ότι το RK Institut δεν δουλεύει ουδέτερα επιστημονικά;

Schrappe: Αυτό που λέω απλά είναι ότι χρειάζονται αριθμοί και όχι υποθέσεις. Θεμελιώδη συνταγματικά δικαιώματα περιορίζονται με βάση ελλειπή στοιχεία. Και λέω ανοιχτά ως επιστήμονας αλλά και ως απλός πολίτης ότι χρειάζεται αλλαγή στην διαχείριση του θέματος.

Παρά την έλλειψη ύπαρξης μιας βάσης αξιόπιστων δεδομένων ασκούνται τέτοιοι περιορισμοί.

Και προπάντων όταν γνωρίζει ο κάθε ένας που εργάζεται στον τομέα της λοιμοξιολογίας και επιδημιολογίας και έχει ασχοληθεί με τις δοκιμασμένες / τεσταρισμενες μεθόδους συλλογής στοιχείων πώς γίνεται αυτό σωστά. Έτσι η ομάδα μας (ερευνητών/συγγραφέων) καλώς ρωτάει και ζητάει τα δεδομένα.

Δημοσ.: Ναι, αλλά δίνονται συνεχώς στοιχεία, όπως για τον αριθμό των μολυσμένων, τα R Werte (τιμές R), πόσες ελεύθερες κλίνες σε ΜΕΘ υπάρχουν καθημερινά. Δηλαδή δε βαδίζουμε σε “τοπίο στην ομίχλη”.

Schrappe: Και όμως, θα πρέπει να διαφωνήσω. Με αυτούς τους αριθμούς βρισκομαστε σε θολό τοπίο (ομίχλης).

Τεστάρουμε κάθε εβδομάδα 1,5 εκατομμύρια ανθρώπους και έχουμε περίπου 120.000 θετικούς. Αλλά αν τεστάρουμε 2,5 εκατομμύρια ανθρώπους, πόσους θετικούς θα έχουμε;

Δεν υπάρχει βάση.

Το τονίζουμε σαφώς: Αυτοί οι αριθμοί δεν αξίζουν ούτε το χαρτί που είναι πάνω γραμμένοι. Και αυτοί οι αριθμοί χρησιμοποιούνται μάλιστα για την άσκηση κατευθυνόμενης πολιτικής. Αυτοί οι αριθμοί εξάγονται και εφαρμόζονται στο σύνολο του πληθυσμού χωρίς να καταγράφεται για παράδειγμα ο αριθμός των επιπλέον θετικών.

Αυτοί οι αριθμοί δεν αξίζουν τίποτα.