Οι Ισραηλινοί γιορτάζουν γενικά τις «νίκες» τους. Έχει σημασία αυτή η ευφορία για τις επιχειρηματικές ελίτ των ΗΠΑ;

του Alastair Crooke*
μετάφραση Φλώρα Παπαδέδε

Strategic – Culture
16/12/2024

Η Συρία εισήλθε στην άβυσσο – οι δαίμονες της Αλ Κάιντα, του ISIS και τα πιο αδιάλλακτα στοιχεία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας χυμάνε σαν κοράκια. Επικρατεί χάος, λεηλασίες, φόβος και το τρομερό πάθος που κάνει το αίμα να βράζει. Οι εκτελέσεις στο δρόμο πολλαπλασιάζονται.

Ίσως η Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ-Σαμ[1] (ΧΤΣ) και ο αρχηγός της, αλ-Τζολάνι, (ακολουθώντας τις τουρκικές οδηγίες), σκέφτηκαν πως μπορούσαν να ελέγξουν τα πράγματα. Αλλά η ΧΤΣ είναι ένας τίτλος-ομπρέλα όπως η Αλ Κάιντα, το ISIS[2] και η Αλ-Νούσρα[3] και οι φατρίες του έχουν ήδη εμπλακεί σε φατριακές μάχες. Το συριακό «κράτος» διαλύθηκε στη μέση της νύχτας. Η αστυνομία και ο στρατός πήγαν στα σπίτια τους, αφήνοντας ανοιχτές τις αποθήκες όπλων για να τις λεηλατήσουν οι Σεμπάμπ[4]. Οι πόρτες της φυλακής άνοιξαν (ή παραβιάστηκαν). Μερικοί, αναμφίβολα, ήταν πολιτικοί κρατούμενοι. Αλλά πολλοί δεν ήταν. Κάποιοι από τους πιο μοχθηρούς εγκληματίες κυκλοφορούν τώρα στους δρόμους.

Οι Ισραηλινοί –μέσα σε λίγες μέρες– κονιορτοποίησαν πλήρως την αμυντική υποδομή του κράτους σε περισσότερες από 450 αεροπορικές επιδρομές: πυραυλικές άμυνες, ελικόπτερα και αεροσκάφη της συριακής αεροπορίας, το ναυτικό και τα οπλοστάσια – όλα καταστράφηκαν στη «μεγαλύτερη αεροπορική επιχείρηση στην ιστορία του Ισραήλ».

Η Συρία δεν υπάρχει πλέον ως γεωπολιτική οντότητα. Στα ανατολικά, οι Κουρδικές δυνάμεις (με τη στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ) καταλαμβάνουν τους πετρελαϊκούς και γεωργικούς πόρους του πρώην κράτους. Οι δυνάμεις και οι πληρεξούσιοι του Ερντογάν εμπλέκονται σε μια προσπάθεια να συντρίψουν πλήρως τον Κουρδικό θύλακα (αν και οι ΗΠΑ μεσολαβούν τώρα για μια κατάπαυση του πυρός). Και στα νοτιοδυτικά, ισραηλινά τανκς κατέλαβαν τα υψώματα του Γκολάν και προσγειώθηκαν σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από τη Δαμασκό. Το 2015 το περιοδικό Economist έγραφε: «Μαύρος χρυσός κάτω από το Γκολάν: Οι γεωλόγοι στο Ισραήλ πιστεύουν ότι βρήκαν πετρέλαιο – σε πολύ ζόρικη περιοχή». Οι Ισραηλινοί και οι Αμερικανοί πετρελαιάδες πιστεύουν ότι έχουν ανακαλύψει χρυσωρυχείο σε αυτή την πιο άβολη τοποθεσία.

Και ένα μεγάλο εμπόδιο στις ενεργειακές φιλοδοξίες της Δύσης – η Συρία – μόλις εξαφανίστηκε.

Ο στρατηγικός πολιτικός εξισορροπητής του Ισραήλ που ήταν η Συρία από το 1948, έχει εξαφανιστεί. Και η προηγούμενη «εκτόνωση των εντάσεων» μεταξύ της σουνιτικής σφαίρας και του Ιράν έχει διαταραχθεί από την ωμή επέμβαση των μετονομασιών του ISIS και από τον οθωμανικό ρεβανσισμό που συνεργάζεται με το Ισραήλ, μέσω Αμερικανών (και Βρετανών) ενδιάμεσων. Οι Τούρκοι ποτέ δεν συμβιβάστηκαν πραγματικά με τη Συνθήκη του 1923[5] που ολοκλήρωσε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με την οποία παραχώρησαν τη σημερινή βόρεια Συρία στο νέο κράτος της Συρίας.

Μέσα σε λίγες μέρες, η Συρία διαμελίστηκε, κομματιάστηκε και βαλκανιοποιήθηκε. Γιατί λοιπόν το Ισραήλ και η Τουρκία εξακολουθούν να βομβαρδίζουν; Ο βομβαρδισμός ξεκίνησε τη στιγμή που αναχώρησε ο Μπασσάρ Αλ Άσαντ – επειδή η Τουρκία και το Ισραήλ ανησυχούν ότι οι σημερινοί κατακτητές μπορεί να αποδειχθούν εφήμεροι και σύντομα να εκτοπιστούν και οι ίδιοι. Δεν χρειάζεται να κατέχετε ένα πράγμα για να το ελέγξετε. Ως ισχυρά κράτη στην περιοχή, το Ισραήλ και η Τουρκία επιθυμούν να ασκήσουν έλεγχο όχι μόνο στους πόρους, αλλά και στο ζωτικό περιφερειακό σταυροδρόμι και το διάδρομο που αποτελούσε η Συρία.

Αναπόφευκτα, ωστόσο, το «Μεγάλο Ισραήλ» κάποια στιγμή θα συγκρουστεί με τον οθωμανικό ρεβανσισμό του Ερντογάν. Ομοίως, το μέτωπο Σαουδικής Αραβίας-Αιγύπτου-ΗΑΕ δεν καλωσορίζει την επανεμφάνιση ούτε των μετονομασιών του ISIS, ούτε την τουρκικής έμπνευσης και Οθωμανικής νοοτροπίας, Αδελφότητα των Μουσουλμάνων. Η τελευταία αποτελεί άμεση απειλή για την Ιορδανία, που τώρα συνορεύει με τη νέα επαναστατική οντότητα.

Τέτοιες ανησυχίες μπορεί να ωθήσουν τα Κράτη του Κόλπου πιο κοντά στο Ιράν. Το Κατάρ, ως προμηθευτής όπλων και χρηματοδότης του καρτέλ ΧΤΣ, μπορεί και πάλι να εξοστρακιστεί από τους άλλους ηγέτες του Κόλπου.

Ο νέος γεωπολιτικός χάρτης θέτει πολλά και άμεσα ζητήματα για το Ιράν, τη Ρωσία, την Κίνα και τους BRICS. Η Ρωσία αντιμετώπισε μια πολύ δύσκολη και πολύπλοκη κατάσταση στη Μέση Ανατολή – από τη μια πλευρά, διεξάγοντας έναν κλιμακούμενο αμυντικό πόλεμο εναντίον των δυνάμεων του ΝΑΤΟ και διαχειριζόμενη βασικά ενεργειακά συμφέροντα. Ενώ, ταυτόχρονα, προσπαθούσε να μετριάσει τις επιχειρήσεις της Αντίστασης προς το Ισραήλ, προκειμένου να αποτρέψει την πλήρη επιδείνωση στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ. Η Μόσχα ελπίζει –χωρίς μεγάλη πεποίθηση– ότι μπορεί να προκύψει ένας διάλογος με τον επερχόμενο Πρόεδρο των ΗΠΑ, κάποια στιγμή στο μέλλον.

Η Μόσχα πιθανότατα θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι «συμφωνίες» για κατάπαυση του πυρός, όπως η Συμφωνία της Αστάνα για τον περιορισμό των τζιχαντιστών εντός των ορίων της αυτόνομης ζώνης του Ιντλίμπ στη Συρία, δεν αξίζουν ούτε το χαρτί στο οποίο γράφτηκαν. Η Τουρκία – εγγυήτρια της Αστάνα – μαχαίρωσε πισώπλατα τη Μόσχα. Πιθανότατα, αυτό θα καταστήσει τη ρωσική ηγεσία πιο σκληροπυρηνική στο θέμα της Ουκρανίας και σε οποιαδήποτε συζήτηση των δυτικών για κατάπαυση του πυρός.

Ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν μίλησε στις 11 Δεκεμβρίου: «Δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό που συνέβη στη Συρία σχεδιάστηκε στα επιτελεία των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ. Έχουμε αποδείξεις για αυτό. Μια από τις γειτονικές χώρες της Συρίας έπαιξε επίσης ρόλο, αλλά οι κύριοι σχεδιαστές είναι οι ΗΠΑ και το σιωνιστικό καθεστώς». Σε αυτό το πλαίσιο, ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ συνέτριψε τις εικασίες για οποιαδήποτε αποδυνάμωση της βούλησης για αντίσταση.

Ωστόσο, η νίκη της Τουρκίας στη Συρία μπορεί να αποδειχθεί Πύρρειος. Ο υπουργός Εξωτερικών του Ερντογάν, ο Χακάν Φιντάν, είπε ψέματα στη Ρωσία, στα κράτη του Κόλπου και στο Ιράν για τη φύση των όσων μαγειρεύονταν στη Συρία. Αλλά το χάος τώρα είναι πλέον στην ευθύνη του Ερντογάν. Αυτοί που πρόδωσε, κάποια στιγμή, θα του ανταποδώσουν την πληρωμή.

Το Ιράν, ως φαίνεται, θα επιστρέψει στην προηγούμενη στάση του: να συγκεντρώνει τα διάφορα νήματα της περιφερειακής αντίστασης για την καταπολέμηση της μετενσάρκωσης της Αλ Κάιντα. Δεν θα γυρίσει την πλάτη στην Κίνα, ούτε στην προοπτική των BRICS. Το Ιράκ – ανακαλώντας τις θηριωδίες του ISIS στον εμφύλιο του πόλεμο – θα ενωθεί με το Ιράν, όπως και η Υεμένη. Το Ιράν γνωρίζει ότι οι εναπομείναντες κόμβοι του πρώην Συριακού Στρατού μπορούν κάλλιστα, κάποια στιγμή, να εμπλακούν στον αγώνα ενάντια στο καρτέλ ΧΤΣ. Ο Μαχέρ Αλ Άσαντ[6] πήρε μαζί του ολόκληρη την τεθωρακισμένη μεραρχία του στην εξορία στο Ιράκ, τη νύχτα της αναχώρησης του Μπασσάρ Αλ Άσαντ.

Η Κίνα δεν είναι ευχαριστημένη με τα γεγονότα στη Συρία. Οι Ουιγούροι[7] έπαιξαν εξέχοντα ρόλο στην εξέγερση της Συρίας (υπολογίζεται ότι υπήρχαν 30.000 Ουιγούροι στο Ιντλίμπ, υπό τουρκική εκπαίδευση – καθώς η Τουρκία θεωρεί τους Ουιγούρους ως το αρχικό συστατικό του τουρκικού έθνους. Η Κίνα επίσης, πιθανότατα θα θεωρήσει την ανατροπή της Συρίας ως ενίσχυση των δυτικών απειλών για τις δικές της γραμμές ενεργειακής ασφάλειας που διασχίζουν το Ιράν, τη Σαουδική Αραβία και το Ιράκ.

Τέλος, τα δυτικά συμφέροντα μάχονται για τους πόρους της Μέσης Ανατολής εδώ και αιώνες – και τελικά αυτό βρίσκεται πίσω από τον σημερινό πόλεμο.

Είναι ή δεν είναι υπέρ του πολέμου, ρωτούν οι άνθρωποι για τον Τραμπ, αφού έχει ήδη σηματοδοτήσει ότι η ενεργειακή κυριαρχία θα αποτελέσει βασική στρατηγική για την κυβέρνησή του.

Λοιπόν, οι δυτικές χώρες είναι βαθιά χρεωμένες. Το δημοσιονομικό τους περιθώριο ελιγμών συρρικνώνεται γρήγορα και οι κάτοχοι ομολόγων αρχίζουν να σηκώνουν ανταρσία. Γίνεται ένας αγώνας δρόμου για την εύρεση μιας νέας εγγύησης για τα fiat[8] νομίσματα. Κάποτε ήταν ο χρυσός. Από τη δεκαετία του 1970 ήταν το πετρέλαιο, αλλά το πετροδολάριο παραπαίει. Οι Αγγλοαμερικανοί θα ήθελαν να έχουν ξανά το πετρέλαιο του Ιράν –όπως έκαναν μέχρι τη δεκαετία του 1970– για να υποστηρίξουν και να οικοδομήσουν ένα νέο χρηματικό σύστημα συνδεδεμένο με την πραγματική αξία που είναι εγγενής στα υλικά αγαθά.

Αλλά ο Τραμπ λέει ότι θέλει να «τερματίσει τους πολέμους» και όχι να τους ξεκινήσει. Η επανασχεδίαση του γεωπολιτικού χάρτη καθιστά περισσότερο ή λιγότερο πιθανή κάποια παγκόσμια συνεννόηση μεταξύ Ανατολής και Δύσης;

Παρ’ όλες τις συζητήσεις για πιθανές «συμφωνίες» του Τραμπ με το Ιράν και τη Ρωσία, είναι πιθανότατα πολύ νωρίς για να εκτιμήσουμε αν θα υλοποιηθούν –ή αν μπορούν να υλοποιηθούν.

Ως φαίνεται, ο Τραμπ πρέπει πρώτα να εξασφαλίσει την εσωτερική «συμφωνία», προτού εκτιμήσει αν έχει το περιθώριο για συμφωνίες εξωτερικής πολιτικής.

Φαίνεται ότι οι Κυβερνητικές Δομές (ιδίως η ομάδα «Ποτέ Τραμπ» στη Γερουσία) θα επιτρέψουν στον Τραμπ σημαντικό περιθώριο στις βασικές υποψηφιότητες για εσωτερικά Υπουργεία και Οργανισμούς που διαχειρίζονται τις πολιτικές και οικονομικές υποθέσεις των ΗΠΑ (που αποτελεί το βασικό μέλημα του Τραμπ). Και θα επιτρέψουν επίσης, μια ορισμένη ‘διακριτική ευχέρεια’, ας πούμε, για τα Υπουργεία «πολέμου» που έθεσαν τον Τραμπ στο στόχαστρο τα τελευταία χρόνια, όπως το FBI και το Υπουργείο Δικαιοσύνης.

Η υποτιθέμενη «συμφωνία» μοιάζει να συνίσταται στο ότι οι υποψηφιότητές του θα πρέπει και πάλι να υποβληθούν για έγκριση από τη Γερουσία και πρέπει σε γενικές γραμμές, να βρίσκονται «στην ίδια πλευρά» με την δια-κυβερνητική εξωτερική πολιτική (ιδίως για το Ισραήλ).

Ωστόσο, οι δια-κυβερνητικοί άρχοντες, σύμφωνα με πληροφορίες, επιμένουν στο βέτο τους για υποψηφιότητες που επηρεάζουν τις βαθύτερες δομές της εξωτερικής πολιτικής. Και εκεί βρίσκεται η ουσία των πραγμάτων.

Οι Ισραηλινοί γιορτάζουν γενικά τις «νίκες» τους. Έχει σημασία αυτή η ευφορία για τις επιχειρηματικές ελίτ των ΗΠΑ; Η Χεζμπολάχ περιορίζεται, η Συρία είναι αποστρατιωτικοποιημένη και το Ιράν δεν βρίσκεται στα σύνορα του Ισραήλ. Η απειλή για το Ισραήλ σήμερα είναι ποιοτικά χαμηλότερης τάξης. Είναι αυτό από μόνο του αρκετό για να επιτρέψει την εκτόνωση των εντάσεων ή για να προκύψουν κάποιες ευρύτερες κατανοήσεις; Πολλά θα εξαρτηθούν από τις πολιτικές συνθήκες που αντιμετωπίζει ο ίδιος ο Νετανιάχου. Εάν ο Πρωθυπουργός βγει από τη διαδικασία του ποινικού δικαστηρίου σχετικά αλώβητος, θα χρειαστεί να αναλάβει το μεγάλο «στοίχημα» της στρατιωτικής δράσης κατά του Ιράν, όταν ο γεωπολιτικός χάρτης έχει αλλάξει τόσο ξαφνικά;

Σημειώσεις της μεταφράστριας

[1] Hayat Tahrir Al-Sham: Η σημερινή μετονομασία πρώην δυνάμεων της Αλ-Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) που έχουν καταλάβει τη Συρία. Κυριολεκτικά σημαίνει Επιτροπή για την απελευθέρωση του Λεβάντε (Σαμ=Λεβάντες). Ο όρος Λεβάντες (Ανατολή) έχει προέλθει από τους μεσαιωνικούς Γενουάτες και Βενετούς εμπόρους. Διοίκηση των Κρατών του Λεβάντε (Συρία-Λίβανος) ονομαζόταν η Γαλλική αποικιοκρατική κατοχή ως το 1946. Ο όρος Λεβάντες χρησιμοποιείται συχνά για την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.

[2] Ισλαμικό Κράτος.

[3] Το Μέτωπο Αλ Νούσρα, γνωστό και ως Μέτωπο για την Κατάκτηση του Λεβάντε, ήταν μια σουνιτική τζιχαντιστική οργάνωση που πολεμούσε ενάντια στις συριακές κυβερνητικές δυνάμεις στον συριακό εμφύλιο πόλεμο. Στόχος της ήταν η ανατροπή του προέδρου Μπασσάρ αλ Άσαντ και η εγκαθίδρυση στη Συρία ενός ισλαμικού κράτους που θα διοικείται από το νόμο της Σαρία.

[4] Χαρακάτ αλ-Σαμπάαμπ αλ-Μουτζαχεντίν (Ḥarakat ash-Shabāb al-Mujāhidīn, κυριολεκτικά ‘Κίνημα Μουτζαχεντίν της Νεολαίας’), κοινώς γνωστό ως al-Shabaab είναι μια υπερεθνική Σαλαφική Τζιχαντιστική στρατιωτική και πολιτική οργάνωση με έδρα τη Σομαλία που δραστηριοποιείται και στην Ανατολική Αφρική. Συμμετέχει ενεργά στον συνεχιζόμενο εμφύλιο πόλεμο της Σομαλίας. Πιστή στη μαχητική πανισλαμιστική οργάνωση Αλ Κάιντα από το 2012, έχει επίσης σφυρηλατήσει δεσμούς με την Αλ Κάιντα στο Ισλαμικό Μαγκρέμπ και την Αλ Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο.

[5] Η Συνθήκη της Λωζάνης (24/7/1923), αντικατέστησε στα θέματα που αφορούσαν στην πρώην επικράτεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τη Συνθήκη των Σεβρών (1920) μετά την νίκη των Τούρκων στον Μικρασιατικό Πόλεμο το 1922. Καθόρισε τα σύνορα της σύγχρονης Τουρκίας.

[6] Ο υποστράτηγος Maher Hafez al-Assad είναι ο διοικητής της επίλεκτης 4ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας του Συριακού Στρατού. Είναι ο μικρότερος αδελφός (57 ετών) του Μπασσάρ αλ Άσαντ.

[7] Οι Ουιγούροι είναι μια τουρκική εθνότητα που προέρχεται και συνδέεται πολιτιστικά με τη γενικότερη περιοχή της Κεντρικής και της Ανατολικής Ασίας. Οι Ουιγούροι αναγνωρίζονται ως εθνότητα της Αυτόνομης Περιφέρειας των Ουιγούρων, στο Σινγιάνγκ (Xinjiang) στη βορειοδυτική Κίνα. Είναι μία από τις 55 επίσημα αναγνωρισμένες εθνοτικές μειονότητες της Κίνας.

[8] Το fiat χρήμα είναι ένας τύπος νομίσματος που κηρύσσεται νόμιμο χρήμα από μια κυβέρνηση, αλλά δεν έχει εγγενή ή σταθερή αξία και δεν υποστηρίζεται από κανένα υλικό περιουσιακό στοιχείο, όπως ο χρυσός ή το ασήμι.

* Ο Alastair Crooke είναι πρώην Βρετανός διπλωμάτης, ιδρυτής και διευθυντής του Φόρουμ για τις Συγκρούσεις (Conflicts Forum) με έδρα τη Βηρυτό.

Πηγή της αρχικής δημοσίευσης του άρθρου: Strategic – Culture