του Δημήτρη Καζάκη

Παρακολουθώντας τον κ. Ζαραλίκο να χαριεντίζεται επί σκηνής με τον κ. Βαρουφάκη σε μια από τις πιο ανούσιες συζητήσεις που έχω παρακολουθήσει ποτέ και γνωρίζοντας ότι ο εν λόγω καλλιτέχνης επέλεξε να αγνοήσει τη δική μας από την πρώτη στιγμή αποδοχή της πρόσκλησης που απεύθυνε – υποτίθεται – προς όλους για ανοιχτό διάλογο, μου ήρθε στο μυαλό η λέξη mammonart. Μια λέξη που δύσκολα μπορεί να μεταφραστεί στα ελληνικά.

Ξέρετε τι σημαίνει mammonart; Είναι ένας νεολογισμός που επινόησε ο πολυγραφότατος Αμερικανός συγγραφέας και παρ’ ολίγο κυβερνήτης της Καλιφόρνια στις πολιτειακές εκλογές του 1934, Άπτον Σίνκλαιρ, τον οποίο μετέτρεψε σε τίτλο ενός δημοφιλούς βιβλίου του: Mammonart. An Essay in Economic Interpretation. Published by the Author, Pasadena, California, 1924, 1925.

O Άπτον Σίνκλαιρ στο βιβλίο του σημείωνε ότι υπάρχουν 6 μεγάλα ψέματα για την τέχνη:

Πρώτο, «το ψέμα η Τέχνη για την Τέχνη. Η ιδέα ότι ο σκοπός της τέχνης βρίσκεται στο έργο τέχνης και ότι το μοναδικό καθήκον του καλλιτέχνη είναι η τελειότητα της φόρμας… η επικράτηση του σημαίνει εκφυλισμό, όχι μόνο για την τέχνη, αλλά και για την κοινωνία όπου εμφανίζεται μια τέτοια τέχνη.»

Δεύτερο, «το ψέμα του ακατάδεκτου της Τέχνης. Η αντίληψη ότι η τέχνη είναι κάτι απόκρυφο, για λίγους, μακριά από την αντίληψη των μαζών… [ενώ] με ελάχιστες εξαιρέσεις ειδικής φύσης, η μεγάλη τέχνη ήταν πάντα η λαϊκή τέχνη και οι μεγάλοι καλλιτέχνες έχουν επηρεάσει το λαό.»

Τρίτο, «το ψέμα της παράδοσης στην Τέχνη. Η ιδέα ότι οι νέοι καλλιτέχνες πρέπει να ακολουθούν παλιά μοντέλα και να μαθαίνουν από τους κλασικούς πώς να δουλεύουν… [ενώ είναι] ζωτικής σημασίας οι καλλιτέχνες να φτιάχνουν τη δική τους τεχνική. Κι αυτή η σημερινή τεχνική είναι πολύ ανώτερη από την τεχνική οποιασδήποτε καλλιτεχνικής περιόδου που προηγήθηκε.»

Τέταρτο, «το ψέμα του ερασιτεχνισμού στην Τέχνη. Η αντίληψη ότι σκοπός της τέχνης είναι η ψυχαγωγία και η εκτροπή, μια απόδραση από την πραγματικότητα… [ενώ] αυτό το ψέμα είναι προϊόν ψυχικής κατωτερότητας και ότι ο αληθινός σκοπός της τέχνης είναι να αλλάξει την πραγματικότητα.»

Πέμπτο, «το ψέμα της διεστραμμένης Τέχνης. Η αντίληψη ότι η τέχνη δεν έχει καμία σχέση με ηθικά ζητήματα… [ενώ] όλη η τέχνη ασχολείται με ηθικά ζητήματα, αφού δεν υπάρχουν άλλα.»

Έκτο, «το ψέμα του κεκτημένου συμφέροντος. Η αντίληψη ότι η τέχνη αποκλείει την προπαγάνδα και δεν έχει καμία σχέση με την ελευθερία και τη δικαιοσύνη.»

Ειδικά γι’ αυτό το τελευταίο ο Σίνκλαιρ δήλωνε ευθαρσώς: «Όλη η τέχνη είναι προπαγάνδα. Είναι καθολική και αναπόφευκτη προπαγάνδα. Μερικές φορές ασυνείδητη, αλλά συχνά εσκεμμένη, προπαγάνδα… Όταν οι καλλιτέχνες, ή οι κριτικοί τέχνης ισχυρίζονται ότι η τέχνη αποκλείει την προπαγάνδα, αυτό που λένε είναι ότι το δικό τους είδος προπαγάνδας είναι τέχνη ενώ τα άλλα είδη προπαγάνδας δεν είναι τέχνη. Η Ορθοδοξία είναι η δική μου δοξασία ενώ η ετεροδοξία είναι η δοξασία του άλλου.»

Αυτό το τελευταίο νομίζω ότι ταιριάζει γάντι και στον κ. Ζαραλίκο.

Ο Δημήτρης Καζάκης είναι Πρόεδρος του ΕΠΑΜ και επικεφαλής του πολιτικού ενωτικού σχήματος ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΑΝΑΤΡΟΠΗΣ.
Πρώτη δημοσίευση του άρθρου στο ιστολόγιο του Δ. Καζάκη dimitriskazakis.blogspot στις 5/5/2023.