Η υπόθεση της διαρροής του κορωνοϊού στο εργαστήριο. Α΄ μέρος

Α΄ Μέρος

Σημείωση Ξαστεριάς: Το ιδιαιτέρως ενδιαφέρον αυτό άρθρο του Nicholson Baker δημοσιεύθηκε στο New York Magazine στις 4 Ιανουαρίου 2021 και ασχολείται με την εμπλοκή του Fauci στην έρευνα για τις νυχτερίδες που πραγματοποιήθηκε στο εργαστήριο υψηλής ασφαλείας της Wuhan, έρευνα η οποία πιθανώς οδήγησε στο ξέσπασμα  της πανδημίας Corona (η λεγόμενη «υπόθεση της διαρροής από το εργαστήριο»). Ολοκληρώνεται σε δύο μέρη.
Το δεύτερο μέρος του άρθρου εδώ.

Η μετάφραση του άρθρου στα ελληνικά είναι από τον Hans Drager.

Εδώ και δεκαετίες, οι επιστήμονες ‘βραχυκυκλώνουν’ τους ιούς με την ελπίδα να αποτρέψουν μια πανδημία, όχι να την προκαλέσουν. Αλλά τι θα γινόταν αν…;

του Nicholson Baker

I.

Τέρατα από φιάλη εργαστηρίου

Αυτό που συνέβη ήταν αρκετά απλό, έχω καταλήξει να πιστεύω. Ήταν ένα ατύχημα. Ένας ιός παρέμεινε για κάποιο χρονικό διάστημα σε ένα εργαστήριο και τελικά βγήκε έξω. Ο ιός SARS-CoV-2, ο ιός που προκαλεί το COVID-19, ξεκίνησε την ύπαρξή του μέσα σε μια νυχτερίδα, στη συνέχεια έμαθε πώς να μολύνει τους ανθρώπους σε ένα κλειστοφοβικό φρεάτιο ορυχείου και στη συνέχεια έγινε πιο μολυσματικός σε ένα ή περισσότερα εργαστήρια, ίσως στο πλαίσιο της καλοπροαίρετης αλλά ριψοκίνδυνης προσπάθειας ενός επιστήμονα να δημιουργήσει ένα εμβόλιο ευρέος φάσματος. Το SARS-2 δεν σχεδιάστηκε ως βιολογικό όπλο. Όμως, νομίζω ότι σχεδιάστηκε. Πολλοί σκεπτόμενοι άνθρωποι απορρίπτουν αυτή την ιδέα, και μπορεί να έχουν δίκιο. Πιστεύουν ειλικρινά ότι ο κορωνοϊός προέκυψε φυσικά, “ζωονοτικά”, από τα ζώα, χωρίς να έχει προηγουμένως μελετηθεί, ή υβριδοποιηθεί, ή περάσει από κυτταρικές καλλιέργειες, ή να έχει δουλευτεί με άλλο τρόπο από εξειδικευμένους επαγγελματίες. Υποστηρίζουν ότι μια νυχτερίδα, που φέρει έναν κορωνοϊό, μόλυνε κάποιο άλλο πλάσμα, ίσως έναν παγκολίνο (είδος φολιδωτού μυρμηγκοφάγου, σ.τ.μ.), και ότι ο παγκολίνος μπορεί να είχε ήδη νοσήσει από μια διαφορετική ασθένεια κορωνοϊού, από τη σύνδεση δε και την ανάμειξη αυτών των δύο ασθενειών μέσα στον παγκολίνο, εξελίχθηκε μια νέα ασθένεια, εξαιρετικά μολυσματική για τον άνθρωπο. Ή υποθέτουν ότι δύο κορωνοϊοί ανασυνδυάστηκαν σε μια νυχτερίδα, και αυτός ο νέος ιός εξαπλώθηκε σε άλλες νυχτερίδες και στη συνέχεια οι νυχτερίδες μόλυναν άμεσα ένα άτομο – σε ένα αγροτικό περιβάλλον, ίσως – και ότι αυτό το άτομο προκάλεσε μια υποβόσκουσα μη ανιχνευμένη επιδημία αναπνευστικής νόσου, η οποία κατά τη διάρκεια μιας περιόδου μηνών ή ετών εξελίχθηκε ώστε να γίνει ιογενής και εξαιρετικά μεταδοτική, αλλά δεν έγινε αντιληπτή μέχρι που εμφανίστηκε στη Γουχάν.

Δεν υπάρχουν άμεσες αποδείξεις για αυτές τις ζωονοσογόνες πιθανότητες, όπως δεν υπάρχουν και άμεσες ενδείξεις για ένα πειραματικό ατύχημα – καμία γραπτή ομολογία, κανένα ενοχοποιητικό σημειωματάριο, καμία επίσημη έκθεση ατυχήματος. Η βεβαιότητα επιζητά λεπτομέρειες, και οι λεπτομέρειες απαιτούν έρευνα. Έχει περάσει ένας ολόκληρος χρόνος, 80 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μολυνθεί και, παραδόξως, δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία δημόσια έρευνα. Εξακολουθούμε να γνωρίζουμε πολύ λίγα για την προέλευση αυτής της ασθένειας.

Παρ’ όλα αυτά, νομίζω ότι αξίζει να προσφέρουμε κάποιο ιστορικό πλαίσιο για τον ιατρικό εφιάλτη μας που διαρκεί ένα χρόνο. Πρέπει να ακούσουμε τους ανθρώπους που για χρόνια υποστήριζαν ότι ορισμένοι τύποι πειραματισμού με ιούς θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια καταστροφική πανδημία όπως αυτή. Και πρέπει να σταματήσουμε να κυνηγάμε νέες εξωτικές ασθένειες στην άγρια φύση, να τις στέλνουμε πίσω στα εργαστήρια και να τροποποιούμε εν θερμώ τα γονιδιώματά τους, για να αποδείξουμε πόσο επικίνδυνες για την ανθρώπινη ζωή μπορεί να γίνουν.

Τις τελευταίες δεκαετίες, οι επιστήμονες έχουν αναπτύξει έξυπνες μεθόδους εξελικτικής επιτάχυνσης και ανασυνδυασμού και έχουν μάθει πώς να ξεγελούν τους ιούς, ιδίως τους κορωνοϊούς, αυτές τις αγκαθωτές τριχομπαλίτσες πρωτεϊνών που γνωρίζουμε πλέον τόσο καλά, ώστε να μετακινούνται γρήγορα από ένα είδος ζώου σε ένα άλλο ή από ένα είδος κυτταρικής καλλιέργειας σε ένα άλλο. Έχουν φτιάξει μηχανές που αναμειγνύουν τον κώδικα του ιού για τις ασθένειες των νυχτερίδων με τον κώδικα για τις ανθρώπινες ασθένειες – ασθένειες όπως το SARS, το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο, για παράδειγμα, το οποίο εμφανίστηκε στην Κίνα το 2003, Ενώ το πρώτο καταγεγραμμένο κρούσμα του SARS ήταν τον Νοέμβριο του 2002, έγινε πανδημία το 2003, και ο ΠΟΥ εξέδωσε τον πρώτο του συναγερμό για τον ιό τον Μάρτιο του ίδιου έτους. Και το MERS, το αναπνευστικό σύνδρομο της Μέσης Ανατολής, το οποίο ξέσπασε μια δεκαετία αργότερα και έχει να κάνει με νυχτερίδες και καμήλες. Ορισμένα από τα πειράματα – πειράματα “κέρδους λειτουργίας” – είχαν ως στόχο τη δημιουργία νέων, πιο ιογενών ή πιο μολυσματικών στελεχών ασθενειών σε μια προσπάθεια πρόβλεψης και, επομένως, άμυνας έναντι απειλών που θα μπορούσαν ενδεχομένως να προκύψουν στη φύση. Ο όρος “κέρδος λειτουργίας” [“gain of function”] είναι από μόνος του ευφημισμός – ο Λευκός Οίκος της κυβέρνησης Ομπάμα περιέγραψε με μεγαλύτερη ακρίβεια το έργο αυτό ως “πειράματα που μπορεί εύλογα να αναμένεται να προσδώσουν χαρακτηριστικά στους ιούς της γρίπης, του MERS ή του SARS, έτσι ώστε ο ιός να έχει αυξημένη παθογένεια ή/και μεταδοτικότητα στα θηλαστικά μέσω της αναπνευστικής οδού”. Οι ιολόγοι που πραγματοποίησαν αυτά τα πειράματα έχουν επιτύχει εκπληκτικά κατορθώματα γενετικής μεταλλαγής, χωρίς αμφιβολία, και υπήρξαν πολύ λίγα ατυχήματα που δημοσιοποιήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια. Υπήρξαν όμως και μερικά.

Και έχουμε προειδοποιηθεί, επανειλημμένα. Η εσκεμμένη δημιουργία νέων μικροβίων που συνδυάζουν την ιογένεια με την αυξημένη μεταδοτικότητα “ενέχει εξαιρετικούς κινδύνους για το κοινό”, έγραψαν οι ειδικοί σε θέματα λοιμωδών νοσημάτων Marc Lipsitch και Thomas Inglesby το 2014. “Δεν έχει ακόμη καθιερωθεί μια αυστηρή και διαφανής διαδικασία αξιολόγησης του κινδύνου για το έργο αυτό”. Αυτό ισχύει ακόμη και σήμερα. Το 2012, στο Bulletin of the Atomic Scientists, η Lynn Klotz προειδοποίησε ότι υπήρχε 80% πιθανότητα, δεδομένου του τρόπου με τον οποίο πολλά εργαστήρια χειρίζονταν τότε ιογενείς ιο-παραλλαγές, να υπάρξει διαρροή ενός δυνητικού παθογόνου παράγοντα πανδημίας κάποια στιγμή μέσα στα επόμενα 12 χρόνια.

Ένα εργαστηριακό ατύχημα – μια φιάλη που έπεσε, ένα τσίμπημα με βελόνα, ένα δάγκωμα ποντικιού, ένα μπουκάλι με δυσανάγνωστη ετικέτα – είναι απολιτικό. Η πρόταση ότι κάτι ατυχές συνέβη κατά τη διάρκεια ενός επιστημονικού πειράματος στη Γουχάν -όπου διαγνώστηκε για πρώτη φορά το COVID-19 και όπου υπάρχουν τρία εργαστήρια ιολογίας υψηλής ασφάλειας, ένα από τα οποία διατηρούσε στους καταψύκτες του την πιο ολοκληρωμένη απογραφή των δειγματοληπτικών ιών των νυχτερίδων στον κόσμο- δεν είναι θεωρία συνωμοσίας. Είναι απλώς μια θεωρία. Αξίζει προσοχή, πιστεύω, μαζί με άλλες αιτιολογημένες προσπάθειες εξήγησης της πηγής της σημερινής μας καταστροφής.

II.

“Μια λογική πιθανότητα”

Από τις αρχές του 2020, ο κόσμος προβληματιζόταν για την προέλευση του COVID-19. O κόσμος διάβαζε ερευνητικές εργασίες, συζητούσε για το τι είδους ζωντανά ζώα πωλούνταν ή όχι στην αγορά θαλασσινών της Γουχάν – αναρωτιόταν από πού είχε προέλθει ο νέος ιός.

Εν τω μεταξύ, τα πράγματα γίνονταν περίεργα σε όλο τον κόσμο. Η κινεζική κυβέρνηση έκλεισε τις δημόσιες συγκοινωνίες και έχτισε νοσοκομεία με μεγάλη ταχύτητα. Υπήρχαν βίντεο κλιπ με ανθρώπους που είχαν πέσει ξαφνικά αναίσθητοι στο δρόμο. Ένας γιατρός στο YouTube μας είπε πώς έπρεπε να ξεπλένουμε τα προϊόντα μας όταν επιστρέφαμε από το σούπερ μάρκετ. Μια επιστήμονας ονόματι Shi Zhengli του Ινστιτούτου Ιολογίας της Γουχάν δημοσίευσε μια εργασία που έλεγε ότι ο νέος κορωνοϊός ήταν κατά 96% πανομοιότυπος με έναν ιό νυχτερίδας, τον RaTG13, που βρέθηκε στην επαρχία Γιουνάν (Yunnan) στη νότια Κίνα. Στις 13 Μαρτίου έγραψα στο ημερολόγιό μου ότι φαινόταν να υπάρχει κάτι περίεργα τεχνητό σχετικά με την ασθένεια: “Είναι πολύ αερομεταφερόμενος – πολύ κολλητικός – είναι κάτι που έχει επιλεγεί για μολυσματικότητα. Αυτό υποψιάζομαι. Δεν υπάρχει τρόπος να το ξέρω, οπότε δεν υπάρχει λόγος να σπαταλάω χρόνο για να το σκέφτομαι”.

Αυτό ήταν απλώς μια σημείωση προς τον εαυτό μου – εκείνη την εποχή, δεν είχα πάρει συνέντευξη από επιστήμονες σχετικά με τον SARS-2 ούτε είχα διαβάσει τις ερευνητικές τους εργασίες. Ήξερα όμως κάτι για τους παθογόνους μικροοργανισμούς και τα εργαστηριακά ατυχήματα – δημοσίευσα πέρυσι ένα βιβλίο, το Baseless, που μιλάει για μερικά από αυτά. Το βιβλίο πήρε το όνομά του από ένα πρόγραμμα του Πενταγώνου, το Project Baseless, στόχος του οποίου, από το 1951, ήταν να επιτευχθεί “το ταχύτερο δυνατό μια πολεμική ικανότητα της Πολεμικής Αεροπορίας σε επίπεδο βιολογικού και χημικού πολέμου”.

Ένας τεράστιος θησαυρός ξοδεύτηκε από τις ΗΠΑ για την ενίσχυση και την εναέρια διάδοση ασθενειών – κάποιες γνωστές, άλλες αφανείς και κρυφές. Το πρόγραμμα βιολογικών όπλων της Αμερικής στη δεκαετία του ’50 είχε καθεστώς προτεραιότητας Α1, τόσο υψηλό όσο και τα πυρηνικά όπλα. Προετοιμαζόμενοι για έναν ολοκληρωτικό πόλεμο με έναν αριθμητικά ανώτερο κομμουνιστικό εχθρό, οι επιστήμονες εξέθρεψαν μικρόβια ώστε να είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά και σε άλλες φαρμακευτικές θεραπείες και μόλυναν πειραματόζωα με αυτά, χρησιμοποιώντας μια τεχνική που ονομάζεται “σειριακό πέρασμα” [“serial passaging”], προκειμένου να κάνουν τα μικρόβια πιο μολυσματικά και πιο κολλητικά.

Και στην πορεία υπήρξαν εργαστηριακά ατυχήματα. Μέχρι το 1960, εκατοντάδες Αμερικανοί επιστήμονες και τεχνικοί είχαν νοσηλευτεί, θύματα των ασθενειών που προσπαθούσαν να μετατρέψουν σε όπλα. Ο Charles Armstrong, των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας (National Institutes of Health – NIH), ένας από τους συμβούλους-ιδρυτές του αμερικανικού προγράμματος μικροβιακού πολέμου, διερεύνησε τον πυρετό Q τρεις φορές, και τις τρεις φορές, επιστήμονες και υπάλληλοι αρρώστησαν. Στο πιλοτικό εργοστάσιο παραγωγής άνθρακα στο Camp Detrick του Maryland, το 1951, ένας μικροβιολόγος που προσπαθούσε να τελειοποιήσει τη “διαδικασία αφρισμού” της παραγωγής μεγάλου όγκου, ανέπτυξε πυρετό και πέθανε. Το 1964, ο κτηνίατρος Άλμπερτ Νίκελ αρρώστησε μετά από δάγκωμα από εργαστηριακό ζώο. Η σύζυγός του δεν ενημερώθηκε ότι είχε τον ιό Machupo, ή αιμορραγικός πυρετός της Βολιβίας. “Τον έβλεπα να πεθαίνει μέσα από ένα μικρό παράθυρο στο δωμάτιο καραντίνας του στο ιατρείο του Detrick”, είπε.

Το 1977, ξεκίνησε μια παγκόσμια επιδημία γρίπης Α στη Ρωσία και την Κίνα – τελικά εντοπίστηκε σε δείγμα ενός αμερικανικού στελέχους γρίπης που διατηρούνταν σε εργαστηριακό καταψύκτη από το 1950. Το 1978, ένα υβριδικό στέλεχος ευλογιάς σκότωσε έναν ιατρικό φωτογράφο σε εργαστήριο στο Μπέρμιγχαμ της Αγγλίας· το 2007, ζωντανός αφθώδης πυρετός διέρρευσε από ελαττωματικό σωλήνα αποχέτευσης στο Ινστιτούτο για την Υγεία των Ζώων στο Σάρεϊ της Αγγλίας. Στις ΗΠΑ, “περισσότερα από 1.100 εργαστηριακά περιστατικά που αφορούσαν βακτήρια, ιούς και τοξίνες που ενέχουν σημαντικούς ή βιοτρομοκρατικούς κινδύνους για τον άνθρωπο και τη γεωργία αναφέρθηκαν στις ομοσπονδιακές ρυθμιστικές αρχές κατά τη διάρκεια της περιόδου 2008-2012”, ανέφερε η USA Today σε αποκαλυπτικό άρθρο που δημοσιεύθηκε το 2014.

Το 2015, το υπουργείο Άμυνας ανακάλυψε ότι οι εργαζόμενοι σε ένα κέντρο δοκιμών μικροβιακού πολέμου στη Γιούτα (Utah) είχαν στείλει κατά λάθος σχεδόν 200 αποστολές ζωντανού άνθρακα σε εργαστήρια σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και στην Αυστραλία, τη Γερμανία, την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα και αρκετές άλλες χώρες τα τελευταία 12 χρόνια. Το 2019, τα εργαστήρια στο Φορτ Ντέτρικ -όπου η “αμυντική” έρευνα περιλαμβάνει τη δημιουργία πιθανών παθογόνων μικροοργανισμών με σκοπό την άμυνα εναντίον τους- έκλεισαν για αρκετούς μήνες από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (Center for Disease Control and Prevention – CDC) για “παραβιάσεις του περιορισμού”. Άνοιξαν εκ νέου τον Δεκέμβριο του 2019.

Στα εργαστήρια υψηλού περιορισμού (“high-containment laboratory”) ψιθυρίζεται για ένα ιστορικό παρ’ ολίγον ατυχημάτων. Οι επιστήμονες είναι άνθρωποι, και οι άνθρωποι έχουν αδέξιες στιγμές και τρυπάνε τον εαυτό τους και δαγκώνονται από τα εξαγριωμένα ζώα που προσπαθούν να εμβολιάσουν ρινικά. Τα μηχανήματα μπορούν να δημιουργήσουν αόρατα αερολύματα και τα διαλύματα κυττάρων μπορούν να μολυνθούν. Τα συστήματα αποβλήτων δεν λειτουργούν πάντα σωστά. Τα πράγματα μπορεί να πάνε στραβά με εκατό διαφορετικούς τρόπους.

Έχετε στο νου σας αυτή την ανθρώπινη αστοχία. Και στη συνέχεια σκεφτείτε τα προσεκτικά λόγια της Alina Chan, μιας επιστήμονα που εργάζεται στο Ινστιτούτο Broad του ΜΙΤ και του Χάρβαρντ: “Υπάρχει μια λογική πιθανότητα αυτό που αντιμετωπίζουμε να είναι αποτέλεσμα εργαστηριακού ατυχήματος”, μου είπε η Chan τον Ιούλιο του περασμένου έτους. Υπήρχε επίσης, πρόσθεσε, μια λογική πιθανότητα η ασθένεια να έχει εξελιχθεί φυσικά – και οι δύο είναι επιστημονικές πιθανότητες. “Δεν ξέρω αν θα βρούμε ποτέ αδιάσειστα στοιχεία, ειδικά αν επρόκειτο για εργαστηριακό ατύχημα. Το διακύβευμα είναι τόσο υψηλό τώρα. Θα ήταν τρομακτικό να κατηγορηθούμε για εκατομμύρια κρούσματα του COVID-19 και ενδεχομένως για έως και ένα εκατομμύριο θανάτους μέχρι το τέλος του έτους, αν η πανδημία συνεχίσει να αναπτύσσεται ανεξέλεγκτα. Η κινεζική κυβέρνηση έχει επίσης περιορίσει τους δικούς της μελετητές και επιστήμονες από το να εξετάσουν την προέλευση του SARS-CoV-2. Με αυτούς τους ρυθμούς, η προέλευση του SARS-CoV-2 μπορεί απλώς να θαφτεί από το πέρασμα του χρόνου”.

Ρώτησα τον Jonathan A. King, μοριακό βιολόγο και υπέρμαχο της βιοασφάλειας από το MIT, αν είχε σκεφτεί το εργαστηριακό ατύχημα όταν άκουσε για πρώτη φορά για την επιδημία. “Απολύτως, απολύτως”, απάντησε ο King. Άλλοι επιστήμονες που γνώριζε ανησυχούσαν επίσης. Αλλά οι επιστήμονες, είπε, γενικά ήταν επιφυλακτικοί στο να μιλήσουν. Υπήρχαν “πολύ έντονες, πολύ λεπτές πιέσεις” προς αυτούς να μην πιέζουν για θέματα εργαστηριακών βιολογικών κινδύνων. Η συλλογή πολλών ιών νυχτερίδων και η επανειλημμένη διέλευση αυτών των ιών μέσω κυτταροκαλλιεργειών και η δημιουργία υβριδίων ιών νυχτερίδας-ανθρώπου, πιστεύει ο King, “δημιουργεί νέες απειλές και πρέπει απεγνωσμένα να περιοριστεί”.

“Όλα τα ενδεχόμενα θα πρέπει να είναι στο τραπέζι, συμπεριλαμβανομένης της διαρροής από το εργαστήριο”, μου έγραψε πρόσφατα ένας επιστήμονας από το NIH, ο Philip Murphy – επικεφαλής του Εργαστηρίου Μοριακής Ανοσολογίας. Ο Nikolai Petrovsky, καθηγητής ενδοκρινολογίας στο Flinders University College of Medicine στην Αδελαΐδα της Αυστραλίας, δήλωσε σε ένα ηλεκτρονικό μήνυμα: “Υπάρχουν πράγματι πολλά ανεξήγητα χαρακτηριστικά αυτού του ιού που είναι δύσκολο αν όχι αδύνατο να εξηγηθούν με βάση μια εντελώς φυσική προέλευση”. Ο Richard Ebright, μοριακός βιολόγος στο Πανεπιστήμιο Rutgers, έγραψε ότι ανησυχούσε εδώ και μερικά χρόνια για το εργαστήριο της Γουχάν και για τις εργασίες που γίνονται εκεί για τη δημιουργία “χιμαιρικών” (δηλαδή υβριδικών) κορωνοϊών νυχτερίδας που σχετίζονται με τον SARS “με αυξημένη ανθρώπινη μολυσματικότητα”. Ο Ebright δήλωσε: “Σε αυτό το πλαίσιο, η είδηση για έναν νέο κορωνοϊό στο Γουχάν κραυγάζει διαρροή από το εργαστήριο”.

ΙΙΙ.

“Δεν υπάρχουν αξιόπιστα αποδεικτικά στοιχεία”

Η νέα ασθένεια, μόλις εμφανίστηκε, αναχαιτίστηκε – κλάπηκε και πολιτικοποιήθηκε από ανθρώπους με απώτερα κίνητρα. Το βασικό και εξαιρετικά ενδιαφέρον επιστημονικό ερώτημα του τι συνέβη απορροφήθηκε από ένα ιδεολογικό “sharknado” [καρχαροστρόβιλος, τίτλος μιας χολιγουντιανής ταινίας, σημείωση του μεταφραστή].

Κάποιοι Αμερικανοί μποϊκοτάρισαν κινέζικα εστιατόρια – άλλοι εκφόβισαν και παρενόχλησαν αμερικανούς ασιατικής καταγωγής. Ο Στιβ Μπάνον, εκπέμποντας από το σαλόνι του, σε μια σειρά στο YouTube με τίτλο War Room, είπε ότι το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα είχε κατασκευάσει ένα βιολογικό όπλο και το απελευθέρωσε σκόπιμα. Το ονόμασε “ιό του ΚΚΚ”. Και ο δισεκατομμυριούχος φίλος και χρηματοδότης του, Miles Guo, αφοσιωμένος υποστηρικτής του Τραμπ, δήλωσε σε έναν δεξιό ιστότοπο ότι ο στόχος των κομμουνιστών ήταν “να χρησιμοποιήσουν τον ιό για να μολύνουν επιλεκτικά τους ανθρώπους στο Χονγκ Κονγκ, ώστε το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα να το χρησιμοποιήσει ως δικαιολογία για να επιβάλει στρατιωτικό νόμο εκεί και τελικά να συντρίψει το φιλοδημοκρατικό κίνημα του Χονγκ Κονγκ. Αλλά αυτό γύρισε τρομερά μπούμερανγκ”.

Στο The Lancet, τον Φεβρουάριο του 2020, εμφανίστηκε μια ισχυρή αντιδήλωση, υπογεγραμμένη από 27 επιστήμονες. “Στεκόμαστε μαζί για να καταδικάσουμε έντονα τις θεωρίες συνωμοσίας που υποδηλώνουν ότι το COVID-19 δεν έχει φυσική προέλευση”, ανέφερε η δήλωση. “Επιστήμονες από πολλές χώρες έχουν δημοσιεύσει και αναλύσει τα γονιδιώματα του αιτιολογικού παράγοντα, του κορωνοϊού του σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου 2 (SARS-CoV-2), και καταλήγουν με συντριπτική πλειοψηφία στο συμπέρασμα ότι αυτός ο κορωνοϊός προήλθε από την άγρια φύση, όπως και τόσοι άλλοι αναδυόμενοι παθογόνοι μικροοργανισμοί”.

Ο παρασκηνιακός διοργανωτής αυτής της δήλωσης του Lancet, ο Peter Daszak, είναι ένας ζωολόγος και συλλέκτης δειγμάτων ιών νυχτερίδων και επικεφαλής μιας μη κερδοσκοπικής οργάνωσης της Νέας Υόρκης που ονομάζεται EcoHealth Alliance – μια ομάδα που (όπως εξήγησε αργότερα στο Newsweek ο βετεράνος επιστημονικός δημοσιογράφος Fred Guterl) έχει διοχετεύσει χρήματα από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (ΝΙΗ) στο εργαστήριο της Shi Zhengli στη Wuhan, επιτρέποντας στο εργαστήριο να διεξάγει ανασυνδυασμένη έρευνα για ασθένειες νυχτερίδων και ανθρώπων. “Έχουμε την επιλογή να σηκώσουμε το ανάστημά μας και να υποστηρίξουμε συναδέλφους που δέχονται καθημερινά επιθέσεις και απειλές από θεωρητικούς συνωμοσίας ή να κάνουμε απλώς τα στραβά μάτια”, δήλωσε ο Daszak τον Φεβρουάριο στο περιοδικό Science.

Ο Vincent Racaniello, καθηγητής στο Κολούμπια και συν-διοργανωτής του podcast This Week in Virology, δήλωσε στις 9 Φεβρουαρίου ότι η ιδέα ενός ατυχήματος στη Γουχάν ήταν “πλήρης ανοησία”. Ο κορωνοϊός ήταν κατά 96% παρόμοιος με έναν ιό νυχτερίδας που βρέθηκε το 2013, δήλωσε ο Racaniello. “Δεν πρόκειται για ιό που δημιουργήθηκε από τον άνθρωπο. Δεν απελευθερώθηκε από εργαστήριο”.

Η απόρριψη του Racaniello υποστηρίχθηκε από μια ομάδα επιστημόνων από το Ohio State, το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια και το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, οι οποίοι δημοσίευσαν μια εργασία στο Emerging Microbes and Infections για να ηρεμήσουν τις “εικασίες, τις φήμες και τις θεωρίες συνωμοσίας ότι ο SARS-CoV-2 είναι εργαστηριακής προέλευσης”. Δεν υπάρχει “επί του παρόντος καμία αξιόπιστη απόδειξη” ότι ο SARS-2 διέρρευσε από εργαστήριο, δήλωσαν οι επιστήμονες αυτοί, χρησιμοποιώντας ένα κάπως διαφορετικό επιχείρημα από αυτό του Racaniello. “Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι ο ανθρώπινος SARS-CoV-2 διέρρευσε απευθείας από ένα εργαστήριο στο Γουχάν, όπου πρόσφατα αναφέρθηκε ένας CoV νυχτερίδας (RaTG13)”, είπαν. Αλλά ο RaTG13 δεν θα μπορούσε να είναι η πηγή, επειδή διέφερε από τον ανθρώπινο ιό SARS-2 κατά περισσότερα από χίλια νουκλεοτίδια. Μία από τις συγγραφείς της εργασίας, η Susan Weiss, δήλωσε στην εφημερίδα News & Observer με έδρα το Ράλεϊ της Βόρειας Καρολίνας: “Η θεωρία συνωμοσίας είναι γελοία”.

Η εργασία περί φυσικής προέλευσης με την μεγαλύτερη επιρροή με τίτλο “The Proximal Origin of SARS-CoV-2”, από μια ομάδα βιολόγων στην οποία συμμετείχε ο Kristian Andersen του Scripps Research, εμφανίστηκε στο διαδίκτυο σε προκαταρκτική έκδοση στα μέσα Φεβρουαρίου.

“Δεν πιστεύουμε ότι οποιοδήποτε είδος σεναρίου που βασίζεται σε εργαστήριο είναι αληθοφανές”, δήλωσαν οι επιστήμονες. Γιατί; Επειδή το λογισμικό μοριακής μοντελοποίησης προέβλεψε ότι αν θέλατε να βελτιστοποιήσετε έναν υπάρχοντα ιό νυχτερίδας έτσι ώστε να πολλαπλασιάζεται καλά σε ανθρώπινα κύτταρα, θα τακτοποιούσατε τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο από τον τρόπο με τον οποίο το κάνει στην πραγματικότητα ο ιός SARS-2 – παρόλο που ο ιός SARS-2 κάνει εξαιρετικά καλή δουλειά στο να πολλαπλασιάζεται σε ανθρώπινα κύτταρα. Το εργαστηριακό σενάριο ήταν απίθανο, αναφέρεται στο έγγραφο, διότι, αν και ήταν αλήθεια ότι ο ιός θα μπορούσε ενδεχομένως να έχει αναπτύξει τα ασυνήθιστα γενετικά χαρακτηριστικά του σε ένα εργαστήριο, μια ισχυρότερη και “πιο φειδωλή” εξήγηση ήταν ότι τα χαρακτηριστικά προέκυψαν μέσω κάποιου είδους φυσικής μετάλλαξης ή ανασυνδυασμού. “Αυτό που πιστεύουμε”, εξήγησε ένας από τους συγγραφείς, ο Robert F. Garry του Πανεπιστημίου Tulane, στο YouTube, “είναι ότι αυτός ο ιός είναι ένας ανασυνδυασμός. Πιθανώς προήλθε από έναν ιό νυχτερίδας, συν ίσως έναν από αυτούς τους ιούς από τους παγκολίνους”. Οι δημοσιογράφοι, ως επί το πλείστον, επανέλαβαν τις επιβλητικές δηλώσεις των Daszak, Racaniello, Weiss, Andersen και άλλων επιφανών υποστηρικτών της φυσικής προέλευσης. “Η ισορροπία των επιστημονικών στοιχείων υποστηρίζει σθεναρά το συμπέρασμα ότι ο νέος κορωνοϊός προέκυψε από τη φύση – είτε πρόκειται για την αγορά της Γουχάν είτε από κάπου αλλού”, ανέφερε η στήλη “Fact Checker” της Washington Post. “Ο Dr. Fauci απορρίπτει και πάλι το εργαστήριο Γουχάν ως πηγή του κορωνοϊού”, ανέφερε το CBS News, δημοσιεύοντας ένα βίντεο με συνέντευξη του Anthony Fauci από το National Geographic. “Αν κοιτάξετε την εξέλιξη του ιού στις νυχτερίδες και ό,τι υπάρχει τώρα”, είπε ο Fauci, “τείνει πολύ, πολύ έντονα προς την άποψη ‘Αυτό δεν θα μπορούσε να έχει χειραγωγηθεί τεχνητά ή σκόπιμα’ – ο τρόπος με τον οποίο οι μεταλλάξεις έχουν εξελιχθεί φυσικά”.

Όλοι πήραν θέση- όλοι θεώρησαν τη νέα ασθένεια ως ένα ακόμη επεισόδιο σε έναν συνεχή παραταξιακό αγώνα. Σκεφτείτε τον Μάικ Πομπέο, αυτόν τον ογκόλιθο του ψυχρού πολέμου – σκεφτείτε τον ίδιο τον Ντόναλντ Τραμπ. Στέκονταν στα μικρόφωνά τους και έλεγαν, με νόημα, με έναν τρόπο τύπου ‘ξέρω-κάτι-που-δεν-ξέρετε’, ότι αυτή η ασθένεια δραπέτευσε από ένα κινεζικό εργαστήριο. Ό,τι κι αν έλεγαν πρέπει να είναι λάθος. Έγινε ανεπίτρεπτο, σχεδόν ταμπού, να παραδεχτεί κανείς ότι το SARS-2 θα μπορούσε να έχει προέλθει από εργαστηριακό ατύχημα. “Ο ισχυρισμός της κυβέρνησης ότι ο ιός εξαπλώθηκε από ένα εργαστήριο της Γουχάν έκανε την ιδέα πολιτικά τοξική, ακόμη και μεταξύ των επιστημόνων που λένε ότι θα μπορούσε να έχει συμβεί”, έγραψε η επιστημονική δημοσιογράφος Mara Hvistendahl στο Intercept.

IV.

“Είναι μια καθαρή σύμπτωση;”

Ακόμα κι έτσι, τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2020, υπήρχαν σκεπτόμενοι άνθρωποι που μιλούσαν, διατυπώνοντας τις απορίες τους.

Ένας από αυτούς ήταν ο Sam Husseini, ένας ανεξάρτητος δημοσιογράφος. Πήγε σε συνέντευξη Τύπου του CDC στο National Press Club στις 11 Φεβρουαρίου 2020. Μέχρι τότε, 42.000 άνθρωποι είχαν αρρωστήσει στην Κίνα και περισσότεροι από χίλιοι είχαν πεθάνει. Αλλά υπήρχαν μόνο 13 επιβεβαιωμένα κρούσματα στις Η.Π.Α. Στα μισά της περιόδου ερωτήσεων και απαντήσεων, ο Husseini πήγε στο μικρόφωνο και ρώτησε την εκπρόσωπο του CDC, Anne Schuchat, από πού είχε προέλθει ο ιός. Το κεφάλι του είχε ζαλιστεί, μου είπε αργότερα.

“Προφανώς το κύριο μέλημα είναι πώς να σταματήσουμε τον ιό”, είπε ο Husseini- ωστόσο, ήθελε να μάθει περισσότερα για την πηγή του. “Ισχυρίζεται το CDC”, ρώτησε, “ότι δεν υπάρχει καμία απολύτως σχέση με το εργαστήριο BSL-4 στη Γουχάν; Απ’ ό,τι καταλαβαίνω, αυτό είναι το μόνο μέρος στην Κίνα με εργαστήριο BSL-4. Εμείς στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουμε, νομίζω, περίπου δύο δωδεκάδες, και υπήρξαν προβλήματα και περιστατικά”. (Ένα εργαστήριο BSL-4 είναι μια εγκατάσταση βιοασφάλειας επιπέδου 4 μέγιστης ασφάλειας, που χρησιμοποιείται για τη στέγαση ερευνών σχετικά με τα πιο επικίνδυνα γνωστά παθογόνα. Η New York επιβεβαίωσε ότι υπάρχουν τουλάχιστον 11 εγκαταστάσεις BSL-4 που λειτουργούν επί του παρόντος στις ΗΠΑ). Ο Husseini έσπευσε να πει ότι δεν υπονοούσε ότι αυτό που συνέβη στη Γουχάν ήταν σε καμία περίπτωση σκόπιμο. “Απλώς ρωτάω, είναι άραγε καθαρή σύμπτωση το γεγονός ότι αυτό το ξέσπασμα συνέβη στη μοναδική πόλη της Κίνας με εργαστήριο BSL-4;”.

Η Schuchat ευχαρίστησε τον Husseini για τις ερωτήσεις και τα σχόλιά του. Όλα όσα είχε δει ήταν αρκετά συνεπή με μια φυσική, ζωονοσογόνο προέλευση της νόσου, είπε.

Τον ίδιο μήνα, μια ομάδα Γάλλων επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο Aix-Marseille, δημοσίευσε μια εργασία που περιέγραφε την έρευνά τους για μια μικρή ένθεση στο γονιδίωμα του νέου ιού SARS-2. Η πρωτεΐνη της ακίδας του ιού περιείχε μια αλληλουχία αμινοξέων που σχημάτιζαν αυτό που ο Etienne Decroly και οι συνεργάτες του ονόμασαν “ιδιόμορφο σημείο διάσπασης που μοιάζει με φουρίνη” – μια χημικά ευαίσθητη περιοχή στο νύχι του αστακού της πρωτεΐνης της ακίδας που θα αντιδρούσε παρουσία ενός ενζύμου που ονομάζεται φουρίνη, το οποίο είναι ένας τύπος πρωτεΐνης που βρίσκεται παντού μέσα στο ανθρώπινο σώμα, αλλά ιδιαίτερα στους πνεύμονες. Όταν η ακίδα αισθάνεται την ανθρώπινη φουρίνη, ανατριχιάζει, χημικά μιλώντας, και το ένζυμο ανοίγει την πρωτεΐνη, ξεκινώντας το μικροσκοπικό νοσηρό μπαλέτο με το οποίο ο ιός ανοίγει μια τρύπα στην εξωτερική μεμβράνη ενός κυττάρου ξενιστή και βρίσκει το δρόμο του προς το εσωτερικό.

Ο κωδικός γι αυτό το συγκεκριμένο μοριακό χαρακτηριστικό -που δεν απαντάται στον ιό SARS ή σε ιούς νυχτερίδων που μοιάζουν με τον SARS, αλλά υπάρχει σε ελαφρώς διαφορετική μορφή στον πιο θανατηφόρο ιό MERS- είναι εύκολο να τον θυμάστε, επειδή είναι ένας βρυχηθμός: “R-R-A-R”. Ο κώδικας των γραμμάτων σημαίνει αμινοξέα: αργινίνη, αργινίνη, αλανίνη και αργινίνη. Η παρουσία του, έτσι παρατήρησαν ο Decroly και οι συνάδελφοί του, μπορεί να αυξήσει την “παθογένεια” – δηλαδή τη θεομηνία – μιας ασθένειας.

Ο Botao Xiao, καθηγητής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο της Νότιας Κίνας, δημοσίευσε μια σύντομη εργασία σε διακομιστή προεκτύπωσης με τίτλο “The Possible Origins of 2019-nCoV Coronavirus”. Δύο εργαστήρια, το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών της Γουχάν (WHCDC) και το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν, δεν βρίσκονταν μακριά από την αγορά θαλασσινών, από όπου λέγεται ότι προήλθε η ασθένεια, έγραψε ο Xiao -στην πραγματικότητα, το WHCDC βρισκόταν μόλις μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά από την αγορά- ενώ οι νυχτερίδες πέταλου που φιλοξενούσαν την ασθένεια βρίσκονταν εκατοντάδες χιλιόμετρα νότια. (Δεν πωλήθηκαν νυχτερίδες στην αγορά, τόνισε.) Ήταν απίθανο, έγραψε, μια νυχτερίδα να είχε πετάξει σε μια πυκνοκατοικημένη μητροπολιτική περιοχή 15 εκατομμυρίων ανθρώπων. “Ο δολοφονικός κορωνοϊός πιθανότατα προήλθε από ένα εργαστήριο στο Γουχάν”, πίστευε ο Xiao. Προέτρεψε τη μετεγκατάσταση των “βιολογικά επικίνδυνων εργαστηρίων” μακριά από πυκνοκατοικημένα μέρη. Το άρθρο του εξαφανίστηκε από τον διακομιστή.

Και στα τέλη του μήνα, ένας καθηγητής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Ταϊβάν, ο Fang Chi-tai, έδωσε μια διάλεξη για τον κορωνοϊό στην οποία περιέγραψε την ανώμαλη θέση διάσπασης R-R-A-R furin. Ο ιός ήταν “απίθανο να του έχουν προστεθεί τέσσερα αμινοξέα όλα μαζί”, είπε ο Fang – οι φυσικές μεταλλάξεις ήταν μικρότερες και πιο τυχαίες, υποστήριξε. “Από ακαδημαϊκή άποψη, είναι πράγματι πιθανό τα αμινοξέα να προστέθηκαν στον COVID-19 στο εργαστήριο από ανθρώπους”. Όταν η εφημερίδα Taiwan News δημοσίευσε ένα άρθρο σχετικά με την ομιλία του Fang, ο Fang αποκήρυξε τα ίδια του τα σχόλια και το βιντεοσκοπημένο αντίγραφο της ομιλίας εξαφανίστηκε από τον ιστότοπο της Ένωσης Δημόσιας Υγείας της Ταϊβάν. “Έχει αφαιρεθεί για έναν συγκεκριμένο λόγο”, εξήγησε η Ένωση. “Σας ευχαριστούμε για την κατανόησή σας”.

V.

“Σοβαρή έλλειψη κατάλληλα εκπαιδευμένων τεχνικών”

Την άνοιξη, έκανα κάποια ανάγνωση σχετικά με την ιστορία του κορωνοϊού. Από τη δεκαετία του 1970, σκύλοι, αγελάδες και χοίροι διαγνώστηκαν με λοιμώξεις από κορωνοϊό· οι εκθέσεις σκύλων ακυρώθηκαν το 1978 μετά τον θάνατο 25 κόλεϊ στο Λούισβιλ του Κεντάκι. Ωστόσο, οι νέες ποικιλίες κορωνοϊών δεν άρχισαν να σκοτώνουν ανθρώπους μέχρι το 2003 – τότε ήταν που σεφ εστιατορίων, χειριστές τροφίμων και άνθρωποι που ζούσαν κοντά σε μια αγορά ζωντανών ζώων αρρώστησαν στην Γκουανγκζού, στη νότια Κίνα, όπου το τεμαχισμένο κρέας ενός πλάσματος που μοιάζει με ρακούν με κοντά πόδια, του φοινικόπτερου, σερβιρίστηκε σε ένα τοπικό πιάτο που ονομάζεται “σούπα δράκου-τίγρης-φοίνικα”. Η νέα ασθένεια, SARS, εξαπλώθηκε ανησυχητικά στα νοσοκομεία και έφτασε σε 30 χώρες και εδάφη. Περισσότεροι από 800 άνθρωποι πέθαναν – ο ιός που μεταδιδόταν από τη γάτα civet εντοπίστηκε τελικά στις νυχτερίδες πέταλου (νυχτερίδες της οικογένειας Rhinolophidae, σ.τ.μ.).

Αργότερα, μικρότερες επιδημίες του SARS στην Ταϊβάν, τη Σιγκαπούρη και το Εθνικό Ινστιτούτο Ιολογίας της Κίνας στο Πεκίνο προκλήθηκαν από εργαστηριακά ατυχήματα. Για το Ινστιτούτο Ιολογίας του Πεκίνου, οι ερευνητές ασφάλειας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας έγραψαν, τον Μάιο του 2004, ότι είχαν “σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τις διαδικασίες βιοασφάλειας”. Σύμφωνα με μια μαρτυρία, μια αίθουσα αποθήκευσης SARS στο εργαστήριο του Πεκίνου ήταν τόσο γεμάτη που το ψυγείο με τον ζωντανό ιό μεταφέρθηκε στο διάδρομο. “Οι επιστήμονες εξακολουθούν να μην κατανοούν πλήρως πού και πώς ακριβώς εμφανίστηκε το SARS πριν από 18 μήνες”, έγραψε ο δημοσιογράφος της Washington Post David Brown τον Ιούνιο του 2004. “Αλλά είναι πλέον σαφές ότι η πιο απειλητική πηγή του θανατηφόρου ιού σήμερα μπορεί να είναι μέρη που γνωρίζουν καλά – τα δικά τους εργαστήρια”.

Ο MERS εμφανίστηκε το 2012, πιθανώς εξαπλώθηκε από καμήλες που είχαν προσβληθεί από νυχτερίδες ή γκουανό νυχτερίδων (το guano είναι συσσώρευση αποσυντεθειμένων περιττωμάτων θαλασσοπουλιών και νυχτερίδων που αξιοποιείται ως κοπριά – σ.τ.μ.) και στη συνέχεια μεταδόθηκε στους ανθρώπους που έπιναν ωμό γάλα καμήλας και στους κρεοπώλες που έτρωγαν κρέας καμήλας. Ήταν μια οξεία ασθένεια, με υψηλό ποσοστό θνησιμότητας, που περιοριζόταν κυρίως στη Σαουδική Αραβία. Όπως και ο SARS, ο MERS υποχώρησε γρήγορα – εξαφανίστηκε σχεδόν εντελώς πέραν της Μέσης Ανατολής, εκτός από ένα ξέσπασμα το 2015 στο Ιατρικό Κέντρο Samsung στη Νότια Κορέα, όπου ένα μόνο κρούσμα MERS οδήγησε σε περισσότερες από 180 μολύνσεις, πολλές από τις οποίες αφορούσαν εργαζόμενους του νοσοκομείου.

Τον Ιανουάριο του 2015, το ολοκαίνουργιο εργαστήριο BSL-4 στη Γουχάν, που κατασκευάστηκε από έναν Γάλλο εργολάβο, γιόρτασε τα εγκαίνια του, αλλά η πλήρης πιστοποίηση της ασφάλειας ήρθε αργά. Σύμφωνα με τηλεγραφήματα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ από το 2018 που διέρρευσαν στην Washington Post, το νέο εργαστήριο BSL-4 είχε κάποια προβλήματα εκκίνησης, όπως “σοβαρή έλλειψη κατάλληλα εκπαιδευμένων τεχνικών και ερευνητών που απαιτούνται για την ασφαλή λειτουργία αυτού του εργαστηρίου υψηλού περιορισμού”. Το προσωπικό είχε λάβει κάποια εκπαίδευση σε ένα εργαστήριο BSL-4 στο Γκάλβεστον του Τέξας, αλλά έκαναν δυνητικά επικίνδυνες εργασίες με ιούς που έμοιαζαν με SARS, ανέφερε το σημείωμα, και χρειάζονταν περισσότερη βοήθεια από τις ΗΠΑ.

Τον Νοέμβριο ή τον Δεκέμβριο του 2019, ο νέος κορωνοϊός άρχισε να εξαπλώνεται. Οι Κινέζοι επιστήμονες τον ονόμασαν αρχικά “ιό της πνευμονίας της αγοράς θαλασσινών της Γουχάν”, αλλά σύντομα η ερμηνεία αυτή χάθηκε. Η αγορά, η οποία έκλεισε και απολυμάνθηκε από Κινέζους αξιωματούχους την 1η Ιανουαρίου 2020, ήταν ένας κόμβος ενίσχυσης και όχι η πηγή της επιδημίας, σύμφωνα με διάφορες μελέτες Κινέζων επιστημόνων. Το 45% των πρώτων ασθενών με SARS-2 δεν είχαν καμία σχέση με αγορά θαλασσινών.

VI.

Ανάδυση

Τώρα ας κάνουμε ένα βήμα πίσω. Το AIDS, θανατηφόρο, τρομακτικό και πολιτικά φορτισμένο, έφερε μια νέα εποχή στην κυβερνητικά καθοδηγούμενη έρευνα για τα εμβόλια, υπό την καθοδήγηση του Anthony Fauci. Ένας ιολόγος στο Πανεπιστήμιο Rockefeller, ο Stephen S. Morse, άρχισε να δίνει ομιλίες για τους “αναδυόμενους ιούς” – άλλες πανούκλες που μπορεί να βρίσκονται στη διαδικασία να βγουν από το δάσος της φύσης. Το 1992, ο Richard Preston έγραψε μια τρομακτική περιγραφή ενός αναδυόμενου ιού, του Έμπολα, στο περιοδικό The New Yorker, η οποία έγινε μπεστ σέλερ το 1994 – το βιβλίο της Laurie Garrett The Coming Plague: Newly Emerging Diseases in a World Out of Balance, εμφανίστηκε την ίδια χρονιά και έγινε επίσης μπεστ σέλερ. Η ιδέα φαινόταν να βρίσκεται παντού: Βρισκόμασταν στα πρόθυρα ενός κύματος ζωονόσων, αναδυόμενων λοιμώξεων.

Αυτός ο νέος, χρήσιμος όρος, ο αναδυόμενος, άρχισε να λάμπει στα ερευνητικά άρθρα ορισμένων κορωνοβιολόγων, οι οποίοι ήταν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, δουλεύοντας πάνω στα κοινά κρυολογήματα και τις ασθένειες των ζώων. Ο όρος ήταν χρήσιμος επειδή ήταν ρευστός. Μια αναδυόμενη ασθένεια θα μπορούσε να είναι πραγματική και τρομακτική, όπως το AIDS -κάτι που μόλις είχε φτάσει στο ιατρικό προσκήνιο και μπέρδευε τις προσπάθειές μας να το καταπολεμήσουμε- ή θα μπορούσε να είναι μια ασθένεια που δεν είχε φτάσει, και μπορεί να μην έφτανε ποτέ, αλλά θα μπορούσε να αποδειχθεί σε ένα εργαστήριο ότι περίμενε στα παρασκήνια, μόλις μερικές μεταλλάξεις μακριά από μια ανθρώπινη επιδημία. Ήταν πραγματικό και εξωπραγματικό ταυτόχρονα – μια ιδιότητα που ήταν χρήσιμη όταν ζητούσαμε ερευνητικές επιχορηγήσεις.

Πάρτε, για παράδειγμα, αυτό το άρθρο από το 1995: “High Recombination and Mutation Rates in Mouse Hepatitis Viruses Suggest That Coronaviruses May Be Potentially Important Emerging Viruses” (Τα υψηλά ποσοστά ανασυνδυασμού και μετάλλαξης στους ιούς ηπατίτιδας ποντικών υποδηλώνουν ότι οι κορωνοϊοί μπορεί να είναι δυνητικά σημαντικοί αναδυόμενοι ιοί). Γράφτηκε από τον Dr. Ralph Baric και τον εργαστηριακό του επιστήμονα, Boyd Yount, στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας. Ο Baric, ένας φημισμένος πρώην πρωταθλητής κολύμβησης, περιέγραφε σε αυτό το πρώιμο άρθρο πώς το εργαστήριό του κατάφερε να εκπαιδεύσει έναν κορωνοϊό, τον MHV, ο οποίος προκαλεί ηπατίτιδα στα ποντίκια, να μεταπηδάει στο είδος, ώστε να μπορεί να μολύνει αξιόπιστα κυτταρικές καλλιέργειες BHK (νεφρών βρεφών-χαμστεριών). Το έκαναν με τη χρήση του σειριακού περάσματος [serial passagging]: χορηγώντας επανειλημμένα σε ένα μικτό διάλυμα κυττάρων ποντικιών και κυττάρων χάμστερ τον ιό της ηπατίτιδας των ποντικιών, ενώ κάθε φορά μείωναν τον αριθμό των κυττάρων ποντικιών και αύξαναν τη συγκέντρωση των κυττάρων χάμστερ. Στην αρχή, όπως ήταν αναμενόμενο, ο ιός της ποντικοηπατίτιδας δεν μπορούσε να κάνει πολλά με τα κύτταρα χάμστερ, τα οποία παρέμεναν σχεδόν απαλλαγμένα από τη μόλυνση, επιπλέοντας στον κόσμο τους από ορό εμβρυϊκού μοσχαριού. Αλλά μέχρι το τέλος του πειράματος, μετά από δεκάδες περάσματα μέσα από κυτταρικές καλλιέργειες, ο ιός είχε μεταλλαχθεί: Είχε μάθει το κόλπο του παρασιτισμού ενός άγνωστου τρωκτικού. Μια μάστιγα των ποντικιών μετατράπηκε σε μάστιγα των χάμστερ. Και υπήρχαν και άλλα: “Είναι σαφές ότι ο MHV μπορεί να αλλάξει γρήγορα την εξειδίκευσή του στα είδη και να μολύνει αρουραίους και πρωτεύοντα θηλαστικά”, δήλωσε ο Baric. “Οι προκύπτουσες παραλλαγές του ιού σχετίζονται με απομυελινωτικές ασθένειες σε αυτά τα εναλλακτικά είδη”. (Μια απομυελινωτική ασθένεια είναι μια ασθένεια που βλάπτει τις θήκες των νεύρων.) Με σταθερή ώθηση από την εργαστηριακή επιστήμη, μαζί με κάποια ρητορική υπερβολή, μια ταπεινή ασθένεια των ποντικιών μεταμορφώθηκε σε μια αναδυόμενη απειλή που θα μπορούσε δυνητικά να προκαλέσει νευρική βλάβη στα πρωτεύοντα θηλαστικά. Δηλαδή, νευρική βλάβη σε εμάς.

Λίγα χρόνια αργότερα, σε έναν ακόμη γύρο πειραμάτων “μεταφοράς μεταξύ των ειδών”, οι επιστήμονες του Baric εισήγαγαν τον κορωνοϊό του ποντικού σε φιάλες που περιείχαν εναιώρημα κυττάρων αφρικανικής πράσινης μαϊμούς, ανθρώπινων κυττάρων και κυττάρων χοίρου. Στη συνέχεια, το 2002, ανακοίνωσαν κάτι ακόμη πιο εντυπωσιακό: Είχαν βρει έναν τρόπο να δημιουργήσουν έναν μολυσματικό κλώνο πλήρους μήκους ολόκληρου του γονιδιώματος της ηπατίτιδας του ποντικού. Το “μολυσματικό τους κατασκεύασμα” αναπαράγεται όπως ακριβώς το πραγματικό, έγραψαν.

Και όχι μόνο αυτό, αλλά είχαν βρει τον τρόπο να εκτελούν τη συναρμολόγησή τους απρόσκοπτα, χωρίς κανένα σημάδι ανθρώπινης χειροτεχνίας. Κανείς δεν θα γνώριζε αν ο ιός είχε κατασκευαστεί σε εργαστήριο ή αν είχε αναπτυχθεί στη φύση. Ο Baric ονόμασε αυτή τη μέθοδο “no-see’m method” («χωρίς ορατή μέθοδο») και υποστήριξε ότι είχε “ευρείες και σε μεγάλο βαθμό ανεκτίμητες εφαρμογές μοριακής βιολογίας”. Η μέθοδος πήρε το όνομά της, όπως έγραψε, από ένα “πολύ μικρό έντομο που δαγκώνει και που περιστασιακά συναντάται στις παραλίες της Βόρειας Καρολίνας”.

Το 2006, ο Baric, ο Yount και δύο άλλοι επιστήμονες απέκτησαν δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για την αόρατη μέθοδο κατασκευής ενός μολυσματικού κλώνου πλήρους μήκους με τη “no-see’m method”, δηλ. την μέθοδο της απρόσκοπτης, μη ορατότητας. Αλλά αυτή τη φορά, δεν επρόκειτο για κλώνο του ιού της ηπατίτιδας του ποντικιού – ήταν κλώνος ολόκληρου του θανατηφόρου ανθρώπινου ιού SARS, αυτού που είχε εμφανιστεί από τις κινεζικές νυχτερίδες, μέσω των γάτων civet, το 2002. Το εργαστήριο Baric έγινε γνωστό από ορισμένους επιστήμονες ως “η Άγρια – Άγρια Δύση”. Το 2007, ο Baric δήλωσε ότι είχαμε εισέλθει “στη χρυσή εποχή της γενετικής των κορωνοϊών”.

“Θα φοβόμουν να κοιτάξω στους καταψύκτες τους”, μου είπε ένας ιολόγος.

Ο Baric και η Shi Zhengli του Ινστιτούτου Ιολογίας του Γουχάν, οι δύο κορυφαίοι ειδικοί στη γενετική αλληλεπίδραση μεταξύ των κορωνοϊών των νυχτερίδων και του ανθρώπου, άρχισαν να συνεργάζονται το 2015.

VII.

“Δεν είχα κοιμηθεί ούτε λεπτό”

Στις αρχές της πανδημίας, το Scientific American παρουσίασε το προφίλ της Shi Zhengli, γνωστής στην Κίνα ως “γυναίκα – νυχτερίδα”. Η Shi παγίδευσε εκατοντάδες νυχτερίδες σε δίχτυα στα στόμια σπηλαίων στη νότια Κίνα, πήρε δείγματα από το σάλιο και το αίμα τους, πήρε δείγματα από τους πρωκτούς τους και συγκέντρωσε τα περιττώματά τους. Αρκετές φορές επισκέφθηκε και πήρε δείγματα νυχτερίδων σε ένα ορυχείο στο Mojiang, στη νότια Κίνα, όπου, το 2012, έξι άνδρες που είχαν αναλάβει να φτυαρίζουν γκουανό νυχτερίδων αρρώστησαν από μια σοβαρή πνευμονοπάθεια, τρεις από αυτούς θανάσιμα. Η ομάδα της Shi πήρε τα δείγματα πίσω στη Wuhan και ανέλυσε όσα θραύσματα του ιού της νυχτερίδας μπόρεσε να βρει. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν βρήκε μια αλληλουχία που φαινόταν ιδιαίτερα σημαντική, πειραματίστηκε με αυτήν προκειμένου να κατανοήσει πώς θα μπορούσε ενδεχομένως να μολύνει τον άνθρωπο. Μέρος της εργασίας της χρηματοδοτήθηκε από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (ΝΙΗ) και μέρος της από την Υπηρεσία Μείωσης Αμυντικών Απειλών των ΗΠΑ του Υπουργείου Άμυνας μέσω της EcoHealth Alliance του Peter Daszak.

Όπως εξήγησε η Shi στο Scientific American, στα τέλη Δεκεμβρίου του 2019, άκουσε από τον διευθυντή του Ινστιτούτου Γουχάν ότι υπήρχε ένα ξέσπασμα μιας νέας ασθένειας στην πόλη. Ιατρικά δείγματα που ελήφθησαν από ασθενείς του νοσοκομείου έφτασαν στο εργαστήριο της για ανάλυση. Η Shi διαπίστωσε ότι ο νέος ιός σχετιζόταν με τον SARS, αλλά ακόμη πιο στενά με μια ασθένεια νυχτερίδας που είχε βρει η δική της ομάδα σε ένα ταξίδι για κυνήγι ιών: τον διάσημο πλέον RaTG13. Η Shi εξεπλάγη που το ξέσπασμα ήταν τοπικό, είπε: “Δεν περίμενα ποτέ ότι κάτι τέτοιο θα συνέβαινε στη Γουχάν, στην κεντρική Κίνα”. Οι κρυψώνες νυχτερίδων που είχε επισκεφθεί ήταν, άλλωστε, τόσο μακριά όσο απέχει το Ορλάντο της Φλόριντα από τη Νέα Υόρκη. Θα μπορούσε αυτός ο νέος ιός, αναρωτήθηκε, να προέρχεται από το δικό της εργαστήριο; Έλεγξε τα αρχεία της και δεν βρήκε καμία ακριβή ταύτιση. “Αυτό μου έβγαλε πραγματικά ένα βάρος από το μυαλό”, είπε. “Δεν είχα κλείσει μάτι για μέρες”.

Εάν μια από τις πρώτες σκέψεις που περνάει από το μυαλό μιας διευθύντριας εργαστηρίου στο Ινστιτούτο Ιολογίας του Γουχάν είναι ότι ο νέος κορωνοϊός θα μπορούσε να προέρχεται από το εργαστήριό της, τότε είμαστε υποχρεωμένοι να εξετάσουμε την επιστημονική πιθανότητα ότι θα μπορούσε πράγματι να προέρχεται από το εργαστήριό της. Ακριβώς τότε, θα έπρεπε να είχε γίνει μια ολοκληρωμένη, από μέσα προς τα έξω, πλήρως δημόσια έρευνα του Ινστιτούτου Ιολογίας, μαζί με τα άλλα σημαντικά εργαστήρια ιών στη Γουχάν, συμπεριλαμβανομένου αυτού που βρίσκεται κοντά στην αγορά θαλασσινών, έδρα Κέντρου Ελέγχου Ασθενειών της Γουχάν. Θα έπρεπε να έχουν γίνει συνεντεύξεις με επιστήμονες, συνεντεύξεις με ομάδες βιοασφάλειας, λεπτομερείς αναλύσεις των σημειώσεων του εργαστηρίου, έλεγχοι του καταψύκτη και των υδραυλικών εγκαταστάσεων και των συστημάτων απολύμανσης – τα πάντα. Αυτό δεν έγινε. Το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν έκλεισε τις βάσεις δεδομένων του για τα γονιδιώματα των ιών και το κινεζικό Υπουργείο Παιδείας έστειλε μια οδηγία: “Κάθε έγγραφο που εντοπίζει την προέλευση του ιού πρέπει να τυγχάνει αυστηρής και εξονυχιστικής διαχείρισης”.

Η Shi έκανε κάποιες αναρτήσεις στο WeChat στις αρχές του 2020. “Ο νέος κοροναϊός του 2019 είναι η φύση που τιμωρεί το ανθρώπινο γένος για τη διατήρηση απολίτιστων συνηθειών διαβίωσης”, έγραψε. “Εγώ, η Shi Zhengli, ορκίζομαι στη ζωή μου ότι δεν έχει καμία σχέση με το εργαστήριό μας”. Συμβούλευσε όσους πίστεψαν τις φήμες και έδωσαν βάση σε αναξιόπιστες επιστημονικές εργασίες, “να κλείσουν το βρωμερό τους στόμα”.

Πηγή: New York Magazine

Η συνέχεια στο δεύτερο μέρος.