Ο Γιώργος Κασιμάτης, ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών, έφυγε από τη ζωή προχθές, στις 5 Οκτωβρίου 2025.

Η έκφραση «μας άφησε όλους φτωχότερους» που συνήθως ακούγεται κλισέ, στην περίπτωσή του ωστόσο ισχύει απόλυτα, αφού μέχρι τις τελευταίες μέρες της ζωής του δεν έπαψε να αναφέρεται στο καθεστώς δουλείας που εισήγαγαν στη χώρα και το λαό μας τα μνημόνια με ευθύνη του συνόλου του πολιτικού προσωπικού της χώρας. Ήταν από τις πιο εμβληματικές και διεθνούς κύρους προσωπικότητες της χώρας μας που στηλίτευσε τις μνημονιακές συμβάσεις, ήταν ο πρώτος πολίτης αυτής της χώρας που απαίτησε να παραλάβει από τη Βουλή τις δανειακές συμβάσεις και να τις μελετήσει, αποκαλύπτοντας τις παραβιάσεις των θεμελιωδών αρχών νομιμότητας που εμπεριέχουν και τη σωρευτική παραβίαση του Συντάγματος και του ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου με την εφαρμογή τους. Έκτοτε παρέμεινε ο βασικός μελετητής και πολέμιος του καθεστώτος δανεισμού της Ελλάδας, αγωνιζόμενος μέσα από τα γραπτά του, το λόγο του και τις δημόσιες δηλώσεις του για την αποκατάσταση της δημοκρατίας, της ανεξαρτησίας της χώρας και των δικαιωμάτων του λαού της που επλήγησαν. Δημόσιες δηλώσεις που όμως, όπως ήταν επόμενο, έπαψαν να ακούγονται από τα συστημικά τηλεοπτικά κανάλια και ραδιοφωνικούς σταθμούς, αφού τέθηκε στη «μαύρη λίστα» των ΜΜΕ και σταμάτησαν να τον προσκαλούν. Ο αποκλεισμός ακόμη και της αναφοράς του ονόματός του έγινε απόλυτος από το 2020, αφότου τοποθετήθηκε δημόσια κατά της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού για την αντιμετώπιση του ιού COVID-19.

Σεβαστός Δάσκαλος του Συνταγματικού Δικαίου για όλους τους νεότερους νομικούς, με επιστημονικό και κοινωνικό αποτύπωμα που σημάδεψε την ελληνική νομική και ακαδημαϊκή κοινότητα. Το έργο του πλούσιο όπως και οι δημόσιες θέσεις που κατέκτησε μέσα από την πολύχρονη δραστηριότητά του (με πιο εμβληματική αυτήν του αντιπροέδρου και επίτιμου προέδρου της Διεθνούς Ένωσης Συνταγματικού Δικαίου), πράγμα που μπορεί εύκολα κανείς να πληροφορηθεί από τα δεκάδες βιογραφικά του που έχουν αναρτηθεί στο διαδίκτυο. (Ένα σύντομο βιογραφικό για τον Γ. Κσσιμάτη μπορείτε να δείτε εδώ στη σελίδα της Νομικής Βιβλιοθήκης – παρόλο που η συλλυπητήρια αναφορά που περιέχει από τον γνωστό Ευάγγελο Βενιζέλο, μόνο θλίψη θα προκαλούσε στον σεβάσμιο Δάσκαλό του για την κατάντια του μαθητή του, υπέρμαχου των μνημονίων που εκείνος με σθένος αντιτάχθηκε).

Εκείνο όμως που προξενεί αλγεινή εντύπωση, είναι ότι στις πάμπολλες συλλυπητήριες ανακοινώσεις προσωπικοτήτων, φορέων και κομμάτων που έχουν εκδοθεί για το θάνατό του, λείπουν σχεδόν τελείως οι αναφορές για την δράση του της τελευταίας 15ετίας κατά του καθεστώτος υποδούλωσης της χώρας λόγω των μνημονίων. Λες και επικρατεί μια «ομερτά» ένοχης σιωπής όλων των μεγαλόσχημων για το θέμα αυτό, παρόλη την προσβολή στη μνήμη του που δηλώνει αυτή η ηθελημένη αποσιώπηση.

Ο Γιώργος Κασιμάτης κατήγγειλε δημοσίως και ευθαρσώς, από την πρώτη στιγμή, ότι η υπογραφή των μνημονίων συνιστά παραίτηση υπέρ των δανειστών από όλα τα δικαιώματα εθνικής κυριαρχίας και από όλες τις ασυλίες που παρέχει το διεθνές δίκαιο σε κάθε κράτος για την προστασία των ζωτικής σημασίας αγαθών του. Παράλληλα επεσήμαινε με παρρησία ότι η δέσμευση του συνόλου της δημόσιας περιουσίας υπέρ των δανειστών, αποτελεί τη βάση κατάλυσης της εθνικής κυριαρχίας και της πολιτικής ανεξαρτησίας της χώρας μας, τονίζοντας ότι αυτό συνιστά συνταγματική εκτροπή χωρίς προηγούμενο για την Ελλάδα αλλά και για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και επαναλάμβανε ότι η μόνη σωστή αντιμνημονιακή πολιτική είναι η καταγγελία των Μνημονίων με στάση πληρωμών – και όχι «παύση πληρωμών» που, όπως διευκρίνιζε, λένε πολλοί σκόπιμα – και η διαγραφή του επαχθούς μέρους του χρέους που υπερβαίνει τις δυνάμεις της χώρας να το πληρώσει.

Ως ελάχιστο χρέος τιμής στην προσωπικότητα του καθηγητή Γιώργου Κασιμάτη και στον αγώνα που έδωσε, θα παραθέσουμε δύο κείμενα. Το πρώτο είναι από τον μοναδικό πολιτικό σχηματισμό που – απ’ όσο γνωρίζουμε – μνημονεύει και τονίζει τη διάσταση αυτή που όλοι οι άλλοι θέλουν να ξεχνάνε ως μηδέποτε γενόμενη. Την διάσταση δηλ. των καταγγελιών του ότι τα Μνημόνια και οι δανειακές συμβάσεις έχουν στόχο την ολοκληρωτική κατάλυση της ανεξαρτησίας της Ελλάδας ως κυρίαρχου κράτους και την καταβύθιση στην εξαθλίωση του λαού της. Η αναφορά αυτή γίνεται στη συλλυπητήρια ανακοίνωση που εξέδωσε χθες, 6 Οκτωβρίου, το Ενιαίο Παλλαϊκό Μέτωπο (ΕΠΑΜ).

Το δεύτερο κείμενο είναι του ιδίου του Γιώργου Κασιμάτη από το «μακρινό» 2012, όπου εξηγεί με απλά μεν λόγια αλλά με ισχυρά νομικά επιχειρήματα τι σημαίνουν οι δανειακές συμβάσεις που υπογράφτηκαν από το δουλόφρονο πολιτικό προσωπικό, τι επιπτώσεις θα έχουν στη χώρα μας αλλά και τι θα πρέπει να πράξουμε για να τις αποτινάξουμε. Ήταν την εποχή που άνθιζε ακόμη η ελπίδα και ο λαός ήταν στους δρόμους αποφασισμένος – πριν να νοιώσει την κρυάδα, την απογοήτευση και την διάψευση των προσδοκιών του από την μνημονιακή διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ που ακολούθησε. Ο καθηγητής Γιώργος Κασιμάτης όμως παρέμεινε το ίδιο στοχοπροσηλωμένος μέχρι τέλους, παρά την ηλικία του και παρά τον αποκλεισμό του από όλα τα συστημικά ΜΜΕ. Τα ίδια ΜΜΕ και τους ίδιους πολιτικούς που τώρα που έφυγε από τη ζωή, μιλούν με θλίψη κι έχουν όλοι «ένα καλό λόγο να πουν» γι’ αυτόν, τώρα πια που θεωρείται ακίνδυνος. Θα διαψευστούν. Διότι ο ίδιος μπορεί να μην είναι πια μαζί μας, ο λόγος του όμως και τα νομικά επιχειρήματα που ανέπτυξε είναι εδώ και θα έρθει η στιγμή που θα αξιοποιηθούν με τρόπο καταλυτικό από τους συνεχιστές του. Ο καθηγητής Γιώργος Κασιμάτης άφησε ισχυρή παρακαταθήκη, μια πολύτιμη παρακαταθήκη για τους αγώνες του λαού. Μια παρακαταθήκη που θα γίνει ο εφιάλτης των ανδρεικέλων και των προστατών τους.

Ακολουθούν τα δύο κείμενα:

Ανακοίνωση του ΕΠΑΜ για το θάνατο του Γ. Κασιμάτη

Με βαθιά θλίψη και συγκίνηση πληροφορηθήκαμε ότι έφυγε από τη ζωή ο καθηγητής Γιώργος Κασιμάτης, διακεκριμένος Συνταγματολόγος και πάνω απ’ όλα Δάσκαλος όλων όσων είχαν Δημοκρατική συνείδηση να τον ακούσουν.

Ο καθηγητής Γιώργος Κασιμάτης, στην πιο κρίσιμη στιγμή της νεότερης Ιστορίας της Ελλάδας, το Μάιο του 2010 όταν το δουλοπρεπές πολιτικό σύστημα έδεσε την Ελλάδα με τα δεσμά της δανειακής Σύμβασης και των Μνημονίων, δεν σιώπησε. Δήλωσε δημοσίως και ευθαρσώς ότι αυτό συνιστά παραίτηση υπέρ των δανειστών από όλα τα δικαιώματα εθνικής κυριαρχίας και από όλες τις ασυλίες που παρέχει το διεθνές δίκαιο σε κάθε κράτος για την προστασία του. Παράλληλα επεσήμαινε τονίζοντας ότι αυτό συνιστά συνταγματική εκτροπή χωρίς προηγούμενο για την Ελλάδα αλλά και για όλες τις χώρες της Ευρώπης.

Μέσα στην εκκωφαντική σιωπή του νομικού και πολιτικού  κόσμου, ήταν εκείνος που αναφώνησε ότι «Παραίτηση από την εθνική κυριαρχία δεν έχει ξαναγίνει ποτέ! Τέτοιοι όροι δεν έχουν μπει ποτέ σε διεθνή σύμβαση! Ένας τέτοιος όρος δεν υπογράφεται ούτε με το πιστόλι στον κρόταφο»!

Όλοι εμείς που αγωνιζόμαστε ενάντια στο πρωτόγνωρο καθεστώς δουλείας των Μνημονίων, είδαμε στο πρόσωπο του Γ. Κασιμάτη ένα φάρο ελπίδας, που έδειχνε το δρόμο για την κατάρρευση του άνομου πολιτικού συστήματος και την απαλλαγή από τα μνημόνια.

Ο καθηγητής Γιώργος Κασιμάτης αγωνιζότανε μέχρι την τελευταία στιγμή από το μετερίζι του Δάσκαλου και του Διαφωτιστή, αλλά –παρόλο που ήταν ο πιο έγκριτος Συνταγματολόγος της Χώρας- δεν εισακούστηκε ποτέ από το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα. Παρόλο που ήταν αντιπρόεδρος και επίτιμος πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Συνταγματικού Δικαίου, κανένα κόμμα του κοινοβουλίου δεν αφουγκράστηκε την κραυγή του για την κατάλυση του Συντάγματος και του Πολιτεύματος, αλλά αντίθετα, ξεδιάντροπα συνέχισαν και συνεχίζουν να νομιμοποιούν με την αποδοχή (ψήφιση ή καταψήφιση) νομοσχεδίων, ό,τι αντισυνταγματικό και άηθες έχουν επιβάλει οι δανειστές με τα μνημόνια. Ούτε κάποιος Δικαστής είχε ποτέ την ανδρεία να στηριχτεί στο νομικό οπλοστάσιο του Γ. Κασιμάτη για να απαλλάξει τον ελληνικό λαό από τα δεσμά των μνημονίων, της φτώχειας και της διαφθοράς.

Το Έργο του Καθηγητή Γιώργου Κασιμάτη είναι για όλους εμάς μια πολύτιμη παρακαταθήκη που θα δικαιώνει τον Αγώνα μας για την Ανατροπή του πολιτικού συστήματος, που επέβαλε στην πατρίδα μας  καθεστώς  ενός αιώνα  μνημονιακής δουλείας.

Του οφείλουμε Ευγνωμοσύνη για τη Γνώση και τα νομικά όπλα που μας έδωσε, τα οποία δικαιώνουν αλλά και ισχυροποιούν τον Αγώνα του ελληνικού λαού.

Αθήνα, 6 Οκτωβρίου 2025
Η Πολιτική Γραμματεία του ΕΠΑΜ

Αναγκαία και απαραίτητη η καταγγελία των δανειακών συμβάσεων
Γιώργος Κασιμάτης, 15 Μαΐου 2012

To έλλειμμα του σημερινού πολιτικού λόγου για την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ελλάδος:

1. Οι βάσεις των «Μνημονίων», που δένουν χειροπόδαρα την Ελλάδα, δεν είναι απλώς οικονομικές. Τα «Μνημόνια» δεν είναι απλά δανειακά κείμενα που εκμεταλλεύονται οικονομικά τον οφειλέτη. Με τα «Μνημόνια» δεν επιδιώκεται μόνο η διασφάλιση με σκληρούς όρους των δανειζόμενων κεφαλαίων. Τα «Μνημόνια» έχουν στόχο την ολοκληρωτική κατάλυση της ανεξαρτησίας της Ελλάδας ως κυρίαρχου κράτους.
Αυτό είναι ολοφάνερο από τους έξης όρους των δανειακών συμβάσεων του Μαΐου 2010 (Α΄ Μνημόνιο) και του σχεδίου Δανειακής Σύμβασης που ενέκρινε η Βουλή (Β΄ Μνημόνιο):

1ος Όρος: Παραίτηση υπέρ των δανειστών από όλα τα δικαιώματα εθνικής κυριαρχίας και από όλες τις ασυλίες που παρέχει το διεθνές δίκαιο σε κάθε κράτος για την προστασία ζωτικής σημασίας αγαθών του. [άρθρα 3 (4) και (5), 4 (1) (β), 15 (1) (α) και Παράρτημα 4 της «Σύμβασης Δανειακής Διευκόλυνσης»].

2ο Όρος: Δέσμευση του συνόλου της δημόσιας περιουσίας υπέρ των δανειστών [άρθρο 4 (2) της «Σύμβασης Δανειακής Διευκόλυνσης»]. Η δέσμευση αυτή αποκλείει κάθε είδους οικονομική διασφάλιση άλλου δανειστή εκτός από αυτούς του Μνημονίου. Με αυτό τρόπο αποκλείει ολοκληρωτικά στην Ελλάδα να συνάψει οικονομικές σχέσεις με άλλες χώρες, καταλύοντας έτσι την ανεξαρτησία της.

3ος Όρος: Οι δανειακές μας συμβάσεις (τα «Μνημόνια») υπάγονται υποχρεωτικά στο αγγλικό δίκαιο και οι δικαστικές αποφάσεις είναι απόλυτα εκτελεστές και δεσμευτικές στην Ελλάδα [άρθρο 14 (1) και (3) της «Σύμβασης Δανειακής Διευκόλυνσης»]. Ο όρος αυτός –και μόνος του- καταλύει την κυριαρχία του κράτους, γι’ αυτό και έχει κριθεί ως αντίθετος με το διεθνές δίκαιο. Με τον όρο αυτόν αντιμετωπίζεται το δανειζόμενο κράτος ως ιδιώτης οφειλέτης. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα:

(α) δεν μπορεί να επικαλεστεί τα δικαιώματα και την προστασία που παρέχει το διεθνές δίκαιο σε κάθε κράτος (ούτε προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, ούτε την προστασία της εθνικής κυριαρχίας που παρέχει στα κράτη η διεθνής κοινότητα) και
(β) το κράτος ως οφειλέτης δεν μπορεί να επικαλεστεί απέναντι στους δανειστές του, ούτε τα δικαιώματα που παρέχει το ελληνικό δίκαιο και τα δίκαια όλων των χωρών της ηπειρωτικής Ευρώπης στον ιδιώτη δανειστή, γιατί δεν τα αναγνωρίζει το αγγλικό δίκαιο. Τα δικαιώματα αυτά είναι πολλά: (ακυρότητα των εκμεταλλευτικών συμβάσεων, δικαίωμα αναπροσαρμογής των συμβάσεων λόγω μεταβολής των συνθηκών κ.ά.).

4ος Όρος: Οι δανειστές έχουν το δικαίωμα να μεταβιβάσουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους από τις δανειακές συμβάσεις σε τρίτο κράτος ή πρόσωπο. Η Ελλάδα δεν έχει αυτό το δικαίωμα (άρθρο 2 της «Σύμβασης Δανειακής Διευκόλυνσης).

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι όροι αυτοί εξακολουθούν να ισχύουν και αποτελούν δεσμεύσεις (με διάφορους τρόπους και όρους) και του Β’ Μνημονίου.

2. Από το σύνολο σχεδόν των όρων που είναι εκμεταλλευτικοί, τοκογλυφικοί, εκβιαστικού και παράνομοι, αναφέρω μόνο τους παραπάνω όρους, γιατί αυτοί είναι ολοφάνερο ότι αποτελούν τη βάση κατάλυσης της εθνικής κυριαρχίας και της πολιτικής ανεξαρτησίας της χώρας μας, που αποτελεί το σκοπό των δανειστών μας (των κρατών μελών της Ευρωζώνης με επικεφαλής τη Γερμανία και το ΔΝΤ).
Από τους όρους αυτούς προκύπτει ότι η μόνη σωστή αντιμνημονιακή πολιτική είναι αυτή που θεωρεί ότι δεν υπάρχει άλλη λύση παρά μόνο:

– η καταγγελία των «Μνημονίων» με (προσωρινή) στάση πληρωμών – και όχι «παύση» πληρωμών που λένε πολλοί σκόπιμα, γιατί σημαίνει χρεοκοπία-
– ο έλεγχος του ύψους του δανείου, ώστε να προσδιοριστεί επακριβώς το μη επαχθές χρέος, που είναι το νόμιμο κατά το διεθνές δίκαιο, γιατί ανταποκρίνεται στην αντοχή του κράτους ως προς το να εξασφαλίσει τις βασικές ανάγκες του λαού του και της άμυνάς του,
– η διαγραφή (το «κούρεμα») του επαχθούς μέρους του δανείου, που υπερβαίνει τις δυνάμεις του κράτους να το πληρώσει και η αναδιαπραγμάτευση, μεταξύ ίσων κρατών, του μη επαχθούς μέρους του δανείου με νόμιμους όρους.

Αυτό που υποστηρίζουν –τώρα, οψίμως- τα κόμματα της μνημονιακής παράταξης ότι θα αναδιαπραγματευθούν όρους των «Μνημονίων» ή ότι θα επιδιώξουν «σταδιακή αποδέσμευση από αυτά» είναι αναποτελεσματικά και λέγονται για να παραπλανήσουν το λαό. Η αλήθεια είναι μια: Από τη στιγμή που υπάρχουν οι παραπάνω όροι ως βάση του δανεισμού της Ελλάδας, χωρίς προηγούμενη καταγγελία των δανεικών συμβάσεων που τους περιέχουν, καμιά άλλη διαπραγμάτευση δεν είναι δυνατή, ούτε μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά.

3. Ο σκοπός των παραπάνω επονείδιστων όρων είναι διττός:

(α) Η ένταξη στο μπλοκ δυνάμεων ΗΠΑ-Ευρώπης της Ελλάδας ως υποτελούς μέλους, χωρίς δικαίωμα να στραφεί προς άλλη κατεύθυνση και
(β) Η μεταβίβαση όλων των πλουτοπαραγωγικών πηγών σε πολυεθνικές εταιρείες του ίδιου πολιτικού μπλοκ και ο πλήρης αφελληνισμός της ελληνικής οικονομίας εις όφελος των χρηματοπιστωτικών κέντρων που υπάγονται στο ΔΝΤ.

4. Υποστηρικτικός αυτών των στόχων των δανειστών μας είναι ο πολιτικός λόγος:

– που εκφέρουν και αναπτύσσουν σκόπιμα τα κόμματα και τα ΜΜΕ που στηρίζουν τη μνημονιακή πολιτική,
– καθώς, δυστυχώς, και οι αντιμνημονιακές παρατάξεις και τα μέσα επικοινωνίας τους, από έλλειμμα γνώσης του πραγματικού συμφέροντος της Ελλάδας και της πραγματικής βούλησης του ελληνικού λαού.

Ο λόγος αυτός παρουσιάζει τα έξης ελλείμματα:

(α) Ποτέ και τίποτε δεν ακούγεται για ό,τι έχει σχέση με την κυριαρχία του ελληνικού κράτους, τα εθνικά μας θέματα και την εξωτερική μας πολιτική. Τον τελευταίο καιρό το Υπουργείο Εξωτερικών έχει σβήσει από το χάρτη.
(β) Ποτέ και τίποτε δεν ακούγεται για τον τρόπο με τον οποίο φεύγουν καθημερινά, χωρίς καμιά διαφάνεια και χωρίς καμιά πληροφορία, οι πλουτοπαραγωγικές πήγες μας, τόσο οι οικονομικού ενδιαφέροντος, όσο και οι γεωπολιτικού ενδιαφέροντος. Δεν ακούσαμε ποτέ, πού μεταβιβάζονται (νομίζω, μεταβιβάστηκαν ήδη) τα δικαιώματα του υποθαλάσσιου πλούτου της Ελλάδας.
(γ) Ποτέ και τίποτε δεν ακούγεται για το επονείδιστο «Ταμείο», μέσω του οποίου φεύγει από την Ελλάδα χωρίς κανένα δικαίωμα της Ελλάδας κάθε πλουτοπαραγωγική πηγή και κάθε έσοδο, με αδιαφανείς διαδικασίες και με απώλειες δισεκατομμυρίων. Κανένα κόμμα δεν είπε μέχρι σήμερα ότι πρέπει να καταργηθεί αυτό το εγκληματικό και παμφάγο τέρας.
(δ) Ποτέ και τίποτε δεν ακούγεται –παρά το ότι υπάρχει πλούσια πρακτική- για το τρόπο με τον οποίο γίνεται η σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο στάση πληρωμών και η αναδιαπραγμάτευση των δανειακών συμβάσεων, για να μάθει ο κόσμος ότι όχι μόνο εφικτό είναι, αλλά και αναγκαίο.
(ε) Ποτέ και τίποτε δεν ακούστηκε για το ότι οι δανειακές συμβάσεις είναι ανυπόστατες και ότι είναι αντίθετες με το δίκαιο της ΕΕ και ότι δε δεσμεύουν νομικά τη Χώρα
(στ) Τέλος, ποτέ και τίποτε δεν ακούστηκε, ότι –εκτός από την πολιτική της υποτέλειας- υπάρχει και η πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, και ότι το ΔΝΤ και η Ευρωζώνης της Γερμανίας δεν είναι οι μόνες πήγες δανεισμού και βοήθειας στον Πλανήτη.

Πειραιάς 12. 5. 2012
Γιώργος Κασιμάτης

Πηγή του κειμένου του Γ. Κασιμάτη είναι η ιστοσελίδα του καθηγητού, νομικού και συγγραφέα Παναγιώτη Ήφαιστου: Panayiotis Ifestos