του Θέμη Συμβουλόπουλου

Στην πρόσφατη σύντομη πολεμική σύγκρουση που έλαβε χώρα τέλη Σεπτεμβρίου 2023 στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και εν μέσω οργισμένων λαϊκών διαδηλώσεων στην Πλατεία Δημοκρατίας της πρωτεύουσας Ερεβάν της Αρμενίας για την υπεράσπιση της αρμένικης γης, ο Αρμένης πρωθυπουργός Πασινιάν δεν μάσησε τα λόγια του δηλώνοντας: «Η Αρμενία δεν θα υποκύψει σε προκλήσεις και δεν θα πολεμήσει για το Ναγκόρνο Καραμπάχ» (Αρτσάχ στα αρμένικα). Κάπως έτσι ο Πασινιάν, θεωρώντας προκλήσεις την πάνδημη επιθυμία των Αρμενίων να υπερασπιστεί η μητέρα πατρίδα το Αρτσάχ έβαλε την τελεία, (άνω ή με παύλα μένει να φανεί το επόμενο διάστημα ή χρόνια) στην υπερτριακονταετή διένεξη των νεότερων χρόνων, ανάμεσα στις δύο πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Υπερκαυκασίας, την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, που παρήγαγε τρείς σοβαρούς πολέμους και πολλές ενδιάμεσες συγκρούσεις στην πολύπαθη περιοχή.

Η αυτοανακηρυγμένη αυτόνομη Αρμενική Δημοκρατία του Αρτσάχ, αποτελεί το ιστορικό λίκνο του αρμένικου έθνους. Αρκεί κανείς να μελετήσει λίγο την ιστορία και να ρίξει μια ματιά στα ιστορικά μνημεία του αρμένικου πολιτισμού που δεσπόζουν στην επικράτειά της. Ενώ διοικητικά ανήκει στο πολύ νεότερο Αζερμπαϊτζάν, αποτέλεσμα της Βρετανικής επικυριαρχίας το 1920, οι Αρμένιοι του Αρτσάχ πέτυχαν την αυτονομία τους, και την διατήρησαν ακέραια καθ’ όλη την διάρκεια της Σοβιετικής Ένωσης, εντός της Σοσιαλιστικής Σοβιετικής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν. Με την σταδιακή διάλυση και κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η διαμάχη μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν για το Αρτσάχ επανήλθε στο προσκήνιο.  Ο γηγενής αρμένικος πληθυσμός δεν σταμάτησε ποτέ ν’ αντιστέκεται ζητώντας την ένωση με την μητέρα πατρίδα Αρμενία, με τελική κατάληξη την δημιουργία ανεξάρτητου κράτους μέσω δημοψηφίσματος τον Δεκέμβρη του 1991, αφορμή για την μακρά πολεμική αντιπαράθεση με τους Αζέρους, που ουσιαστικά κράτησε μέχρι τις μέρες μας.

Η αυτόνομη Αρμένικη Δημοκρατία του Αρτσάχ, δεν έτυχε ποτέ διεθνούς αναγνώρισης από τον ΟΗΕ, ούτε καν από την ίδια την Αρμενία, εκτός μερικών μη κρατικών υποστάσεων. Σήμερα βρίσκεται πλέον υπό διάλυση, με τον αρμένικο πληθυσμό να υφίσταται κανονική εθνοκάθαρση και ιστορικό ξεριζωμό, ως συνέχεια και επέκταση της γενοκτονίας των Αρμενίων από τους Οθωμανούς. Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας του Αρτσάχ, χωρίς καμία βοήθεια, ούτε καν από την ίδια την Αρμενία και με την διαμεσολάβηση της ρωσικής ειρηνευτικής δύναμης στην περιοχή, οδηγήθηκε σε συνθηκολόγηση μπροστά στην διαφαινόμενη συντριπτική ήττα και αιματοχυσία, υπογράφοντας διάταγμα σύμφωνα με το οποίο αποφασίστηκε: «Να διαλυθούν όλα τα κρατικά ιδρύματα και οι οργανισμοί που υπάγονται στις υπηρεσίες τους μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2024 όταν η Δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ παύσει να υφίσταται».

Μοιραία ο αρμένικος πληθυσμός, μετά την πολεμική σύγκρουση express και την συνθηκολόγηση του Σεπτεμβρίου 2023, αναγκάστηκε να εκτοπιστεί παίρνοντας τον δρόμο της προσφυγιάς είτε προς την Αρμενία, είτε προς την διασπορά.

Η διαχρονική σύγκρουση μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν για το Αρτσάχ πρέπει να ειδωθεί μέσα από το πρίσμα των περιφερειακών συγκρούσεων στην ευαίσθητη γεωστρατηγικά και γεωοικονομικά περιοχή του Καυκάσου, τόσο από την εποχή της πτώσης της ΕΣΣΔ, όσο και από την κλιμάκωση που επισυμβαίνει στις μέρες μας στην πορεία προς ένα γενικευμένο Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι κύριες δυνάμεις που φέρουν ακέραιες ευθύνες για την δυσμενή εξέλιξη στο Αρτσάχ και ευρύτερα στην Αρμενία έχουν ονοματεπώνυμο συναπαρτίζοντας το πλέγμα εμπλοκής και συμμετοχής τους στην καταλυτική διαμόρφωση των συνθηκών που οδήγησαν στην σημερινή κατάσταση.

1ον η διαχρονική επανάπαυση του αρμενικού πολιτικού συστήματος μετά την πρώτη νίκη της Αρμενίας επί των Αζέρων την δεκαετία του 1990. Το ακόλουθο παγωμένο καθεστώς της σύγκρουσης εκείνης, επέτρεψε στο Αζερμπαϊτζάν να εκσυγχρονιστεί εξοπλιστικά, κυρίως μέσα από την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών του και τις διαπλεκόμενες σχέσεις  των ΗΠΑ, ΕΕ, Ρωσίας, Ισραήλ, με το  καθεστώς του οργανωμένου εγκλήματος Αλίεφ. Η Αρμενία ολιγώρησε χαρακτηριστικά, μένοντας πολύ πίσω στην θωράκιση των ενόπλων δυνάμεών της. Επίσης η παντελής έλλειψη προνοητικότητας, δεν επέτρεψε τη νομική κατοχύρωση του Αρτσάχ και την ενσωμάτωσή του στον κορμό της εθνικής και εδαφικής επικράτειας της Αρμενίας. Αυτό οδήγησε μοιραία και εκ των πραγμάτων, στην ήττα του δεύτερου πολέμου το 2020, όπου οι Αζέροι απέσπασαν σημαντικότατα εδάφη από το Αρτσάχ.

2ον, η άνοδος του Πασινιάν στην εξουσία που εκμεταλλεύτηκε τις πολύχρωμες διαδηλώσεις του 2018 και υπονόμευσε για λογαριασμό της Δύσης, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ με τις ευγενικές χορηγίες του Σόρος, την σχέση Αρμενίας – Ρωσίας στο πλαίσιο δημιουργίας απόσπασης των σφαιρών επιρροής της τελευταίας στο μαλακό υπογάστριό της.

3ον οι ΗΠΑ για τον λόγο που προαναφέρθηκε, δημιουργώντας γεωπολιτικές προϋποθέσεις για τις ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις της στην προσπάθεια για την παγκόσμια ηγεμονία, τόσο απέναντι στην Ρωσία αλλά στο βάθος και με την Κίνα. Δημιουργώντας κατά την προσφιλή τακτική χάος και διαλύοντας κράτη. Στις επιδιώξεις αυτές είναι πρόδηλος ο ρόλος της Τουρκίας και του Αζερμπαϊτζάν, ως οι πολιορκητικοί κριοί αλλά και το δέλεαρ για την εν δυνάμει δημιουργία της ενοποίησης των τουρκόφωνων λαών της Ευρασίας κάτω από τις φιλοδοξίες του Ερντογάν και του νεοοθωμανισμού του, στην μετατροπή και εδραίωση της Τουρκίας, ως παγκόσμια δύναμη διαμόρφωσης του πολυπολικού κόσμου που αναδύεται.

4ον η Ρωσία, όπου μετά την πτώση της ΕΣΣΔ και την επικράτηση του Γιέλτσιν, μετέτρεψε την Αρμενία σε έδαφος προς εκμετάλλευση και πλήρους λεηλασίας από την δυτικόφρονη ρωσική ολιγαρχία, μη επιτρέποντας ουσιαστικά την αυτόνομη και παραγωγική ανάπτυξη της χώρας και της οικονομίας της. Είναι χαρακτηριστικό ότι ούτε η Ρωσία του Πούτιν, καταδέχτηκε να διαγράψει χρέος προς την Αρμενία, την ίδια στιγμή που προχώρησε σε διαγραφές χρεών σε χώρες της Αφρικής και αλλού.

5ον όλη η διεθνής κοινότητα, ο ΟΗΕ και οι διεθνείς οργανισμοί που κλείνουν τα μάτια μπροστά στο καταφανέστατο και αναφαίρετο δικαίωμα του Αρτσάχ στην εθνική του αυτοδιάθεση σύμφωνα με τα ψηφίσματα 1514/60 και περισσότερο του 2526/70 του ΟΗΕ, που κατοχυρώνουν το δικαίωμα αυτό και στο επίπεδο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όταν λαοί, εθνοτικοί πληθυσμοί και ομάδες βρίσκονται εγκλωβισμένες εντός κρατών και ξένων εξουσιών που υφίστανται περιορισμούς και διώξεις στην πολιτισμική, οικονομική και κοινωνική τους ανάπτυξη. Υπό αυτή την οπτική, οφείλουμε να υπογραμμίσουμε την ατυχή δήλωση του Γρ. Τύπου του Κρεμλίνου κ. Πεσκόφ, οτι το Αρτσάχ είναι εσωτερική υπόθεση του Αζερμπαϊτζάν.

Θα ήταν αφελές να θεωρήσουμε οτι η κατάσταση εξομαλύνθηκε και παγιώθηκε ακόμα και με την απώλεια του Αρτσάχ και ότι η περιοχή θα ειρηνεύσει. Αντίθετα είναι σχεδόν βέβαιο, οτι διακυβεύεται και η ίδια η ύπαρξη της Αρμενίας, αφού έχει μείνει σε εκκρεμότητα η διασύνδεση του Αζερμπαϊτζάν με τον αζέρικο θύλακα Ναχιτσεβάν, ανάμεσα στα οποία παρεμβάλλεται η Αρμενία στο νότιο τμήμα της (επαρχία Σιούνικ). Πρόκειται για τον εμπορικό και μεταφορικό διάδρομο Ζανγκεζούρ, με εξαιρετικό γεωπολιτικό ενδιαφέρον, αφού προορίζεται να αποτελέσει το τμήμα για την ολοκλήρωση της απρόσκοπτης σύνδεσης Δύσης-Ανατολής, από το Καρς της Ανατολικής Τουρκίας έως το Μπακού του Αζερμπαϊτζάν, καθιστώντας την Τουρκία και τους Αζέρους τους περισσότερο επωφελούμενους στον έλεγχο της γεωοικονομίας και της διαμετακόμισης στον άξονα, Τουρκία, Αζερμπαϊτζάν, Ιράν, Ρωσία και Κίνα.

Εδώ εμπλέκεται και το Ιράν, χωρίς ακόμα να είναι ξεκάθαρες οι προθέσεις του αφού μία τέτοια εξέλιξη εμπεριέχει ίσως οικονομικά και γεωστρατηγικά ωφέλη αλλά εξίσου εγκυμονεί κινδύνους που συνδέονται με την δημιουργία του μεγάλου Turan, την ενοποίηση δηλαδή των τουρκόφωνων περιοχών σε όλο το ευρασιατικό τόξο. Να σημειωθεί οτι στο εσωτερικό του Ιράν υπάρχουν και οι δυό τάσεις υπέρ και κατά του διαδρόμου  Ζανγκεζούρ, με την σοβαρότερη και εγκυρότερη να προέρχεται από το Στρατηγικό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων στην Τεχεράνη.

Το Συμβούλιο τάσσεται κατά της δημιουργίας του διαδρόμου Ζανγκεζούρ, και το θεωρεί «Συνωμοσία για τη δημιουργία του διαδρόμου Turan του ΝΑΤΟ» που θα είχε σημαντικές γεωπολιτικές συνέπειες για το Ιράν, τη Ρωσία και την Κίνα. Το Συμβούλιο πιστεύει ότι ο διάδρομος Turan του ΝΑΤΟ υποτίθεται ότι θα φέρει απευθείας το ΝΑΤΟ στα βόρεια σύνορα του Ιράν, στα νότια σύνορα της Ρωσίας και της δυτικής Κίνας στο Xinjiang και θα ολοκληρώσει το σχέδιο για να περικυκλώσει αυτές τις χώρες και να θέσει τις βάσεις για τη διάλυσή τους.

Η παρουσία του ΝΑΤΟ στον Καύκασο και την Κεντρική Ασία συμπληρώνει το σχέδιο αποκλεισμού της Ρωσίας από τη Μαύρη Θάλασσα, τον αποκλεισμό της Κίνας από τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και τον αποκλεισμό του Ιράν από τον Περσικό Κόλπο. Να σημειώσουμε επίσης οτι καθόλου αμελητέα δεν είναι και η εμπλοκή του σιωνιστικού Ισραήλ, προμηθεύοντας οπλισμό στους Αζέρους και επενδύοντας και μέσω του διαδρόμου Ζανγκεζούρ, στην πρόκληση και υποδαύλιση εθνοτικών διαφορών των αζέρικων πληθυσμών του Βόρειου Ιράν.

Όλα αυτά βέβαια μένει να δούμε πως θα διαμορφωθούν, αφού οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και οι περιφερειακοί πόλεμοι αποτελούν  ενδιάμεσα στάδια στον κλιμακούμενο ολοκληρωτικό παγκόσμιο πόλεμο που εγκυμονείται. Αν υποτεθεί οτι η σύγκρουση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ ωφελεί τις ΗΠΑ την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, στην προσπάθεια δημιουργίας προβλημάτων στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας, στο Ιράν και κατ’ επέκταση στην Κίνα, ο πρόσφατος πόλεμος στην Παλαιστίνη μπορεί να ειδωθεί αντίστροφα.

Το δυστύχημα είναι, πως ένα ιστορικό έθνος, ένας περήφανος αδελφός λαός βιώνει για ακόμη μια φορά παρατημένος απ’ όλους, ακόμα και από την δική του ηγεσία μια ακόμα εθνοκάθαρση, ιστορικό ξεριζωμό από την αγαπημένη πατρίδα κι ένα σκοτεινό και αβέβαιο μέλλον για την εθνική του υπόσταση. Το Αζερμπαϊτζάν συνεχίζει να εξοπλίζεται ακόμα και αυτή την στιγμή από το Ισραήλ και δεν είναι λίγες οι φωνές και μέσα στην Αρμενία που φοβούνται για νέα επίθεση στην κυρίως Αρμενία. Το εθνικό ζήτημα των Αρμενίων τίθεται ξανά επί τάπητος επιτακτικά, μέσα από την αναβίωση των αγώνων αυτού του λαού για την ιστορική του συνέχεια, την παραγωγική αυθυπαρξία του, τον πατριωτισμό του, την αντίληψη της ελευθερίας και τον πολιτισμό του.

Και αποτελεί σήμα κινδύνου για την Ελλάδα, την υποτελή και ενδοτική πολιτική σύσσωμου του εγχώριου πολιτικού συστήματος, την πλήρη πρόσδεση στο άρμα του δυτικού ιμπεριαλισμού, στην αναζήτηση πατρόνων και στον κατευνασμό της Τουρκίας, πολιτική που εξασφαλίζει μαθηματικά και οδηγεί σε εθνική καταστροφή της χώρας μας.