του Δημήτρη Καζάκη

Η ανθρώπινη ζωή σήμερα δεν αξίζει ούτε ένα εισιτήριο καταστρώματος σε πλοίο της γραμμής. Το περιστατικό στον Πειραιά με τον αργοπορημένο επιβάτη που πηδά στον καταπέλτη του πλοίου της γραμμής για να βρει τελικά τον απρόσμενο θάνατο, είναι απ’ αυτά που λες στον εαυτό σου ότι αυτά δεν γίνονται. Δεν είναι δυνατόν να γίνονται.

Ο θάνατος του συγκεκριμένου επιβάτη δεν ήταν δυστύχημα, αλλά προϊόν εγκληματικής αδιαφορίας. Ναι, πήδησε αργοπορημένος στον καταπέλτη του πλοίου, αλλά γιατί θα έπρεπε να απωθηθεί; Ποιος τρελός νους σκέφτηκε να τον απωθήσει; Και ποιος ήταν εκείνος ο διεστραμμένος νους που αποφάσισε, με τον αδικοχαμένο να έχει απωθηθεί στα κινητά άκρα του καταπέλτη, να δώσει εντολή ώστε οι μηχανές να μαρσάρουν προκειμένου να απομακρυνθεί το πλοίο από την προβλήτα; Τι άλλο θα μπορούσε να συμβεί εκτός απ’ αυτό που συνέβη;

Αυτός που κατεύθυνε τον απόπλου – ίσως ο ύπαρχος – ενώ έβλεπε επιβάτη να στέκεται στα κινητά άκρα του καταπέλτη, διατάζει την απομάκρυνση γνωρίζοντας πολύ καλά ότι ο πολίτης θα έπεφτε στη θάλασσα. Γιατί το έκανε αυτό; Για να τον τιμωρήσει επειδή αργοπόρησε; «Για να του δείξει», όπως λένε συνήθως οι νταήδες; Και μόνο αυτό, που πιστοποιείται από την εικόνα, είναι επαρκές για να κατηγορηθούν όσοι απώθησαν τον αδικοχαμένο, αλλά κυρίως αυτός που έδινε τις εντολές απόπλου για ανθρωποκτονία με ενδεχόμενο δόλο. Και θα άξιζε στ’ αλήθεια οι ένοχοι και κυρίως ο έχων το πρόσταγμα, να μην ξαναπατήσουν σε κατάστρωμα πλοίου ποτέ ξανά.

Και το λιμενικό που ήταν; Πώς είναι δυνατόν να είναι ο καταπέλτης κατεβασμένος στην προβλήτα, χωρίς να επιτηρείται από λιμενικούς; Ακριβώς για να αποφευχθούν τέτοια συμβάντα με αργοπορημένους επιβάτες, τα οποία είναι συνήθη ειδικά σε περιόδους αιχμής.

Όλοι γνωρίζουμε σε τι κατάσταση βρίσκονται οι υποδομές της χώρας. Ειδικά τα λιμάνια της. Επιστρέφοντας από το Ηράκλειο στον Πειραιά μ’ ένα από τα θηριώδη φέριμποτ της γραμμής, οι οδηγοί των αυτοκινήτων που κλήθηκαν να αποβιβαστούν από τα δεξιά, διαπίστωσαν ότι μεγάλο μέρος του καταπέλτη δεν πατούσε καν στην προβλήτα. Βρισκόταν πάνω από τη θάλασσα. Και για να μην καταλήξει κανένα αυτοκίνητο με τους επιβαίνοντες στη θάλασσα, είχαν τοποθετήσεις σχοινιά και κορδέλες στο τμήμα του καταπέλτη που δεν πατούσε στην προβλήτα.

Τέτοιες εικόνες είναι συνήθεις, όχι μόνο για το κεντρικό λιμάνι της χώρας, αλλά για το ήθος και τα έθιμα της σημερινής Ελλάδας.

Η κατάσταση είναι τραγική. Και γίνεται τραγικότερη σε περιόδους αιχμής. Τα πληρώματα των πλοίων, ειδικά οι ναυτεργάτες, δουλεύουν με όρους κάτεργου. Κυριολεκτικά κάτεργου. Η αυθαιρεσία των εφοπλιστικών εταιρειών πρωτοφανής. Κάνουν ότι θέλουν, χρεώνουν όσο θέλουν, φορτώνουν ως τα αμπάρια επιβάτες χωρίς να μπορούν στοιχειωδώς να τους εξυπηρετήσουν. Αφήνοντας την ασφάλεια επιβατών και πλοίων στη θεία πρόνοια.

Έχω ταξιδέψει με πλοία της γραμμής σε αρκετές χώρες της Ευρώπης. Πουθενά τέτοιο χάλι. Πουθενά τέτοια αυθαιρεσία.

Κι επειδή λιγότερα πλοία με μειωμένα πληρώματα πρέπει να εκτελέσουν όλο και περισσότερα δρομολόγια, τα στελέχη των πλοίων της γραμμής εκπαιδεύονται να σκέφτονται όχι με όρους ανθρωπιάς, αλλά με όρους κόστους καθυστέρησης για την εταιρεία.

Το γιατί δεν έχουμε στην Ελλάδα τέτοια περιστατικά σαν το προχθεσινό, σχεδόν καθημερινά, ειλικρινά δεν το γνωρίζω. Ίσως τελικά να ευθύνεται όντως ο Θεός της Ελλάδας, που για κάποιον περίεργο και τερατώδη λόγο συνεχίζει να αγαπά και να προστατεύει – όσο μπορεί κι αυτός ο άμοιρος – τον άβουλο και αυτοκτονικό λαό της.

Θα δικαιωθεί ο αδικοχαμένος; Δεν το πιστεύω. Το περιστατικό αυτό θα αντιμετωπιστεί όπως το Μάτι, τα Τέμπη, την Αγχίαλο, τις φωτιές, τις πλημμύρες και τις αναρίθμητες εκατόμβες σε ανθρώπινες ζωές που στοιχίζουν σχεδόν κάθε χρόνο. Ένα ακόμη μεμονωμένο περιστατικό, που στην καλύτερη θα χρεωθεί στους φυσικούς αυτουργούς. Τίποτε περισσότερο.

Και η εταιρεία; Η εφοπλιστική εταιρεία που εκπαιδεύει και απαιτεί από το προσωπικό της να σκέφτεται μόνο τα δικά της κέρδη; Άμοιρη των ευθυνών; Γιατί θα πρέπει οι εταιρείες να έχουν όλο το δικαίωμα στα κέρδη και καμιά ευθύνη για τις ζημιές; Ιδίως όταν πρόκειται για ανθρώπινες ζωές;

Κι αυτό δεν αφορά απλά και μόνο αποζημιώσεις και πρόστιμα. Οι ολιγοπωλιακές εταιρείες, όπως οι εταιρείες ναυσιπλοΐας, δεν νοιάζονται για αποζημιώσεις και πρόστιμα. Αντίθετα, είναι τόσο μεγάλα τα υπερκέρδη τους από το καθεστώς αυθαιρεσίας, ώστε δεν έχουν πρόβλημα να πληρώνουν αποζημιώσεις και πρόστιμα, προκειμένου να το διατηρήσουν.

Από τη στιγμή που κάποιος υπάλληλος μιας εταιρείας στην υπηρεσία της επιφέρει, με δόλο ή χωρίς, ζημιές στην κοινωνία, τότε την ευθύνη οφείλει να την συμμεριστεί και η ιδιοκτήτρια εταιρεία. Είναι η άλλη όψη του διευθυντικού δικαιώματος που διεκδικεί για τον εαυτό της η εργοδοσία. Ο εργοδότης δεν έχει το διευθυντικό δικαίωμα μόνο στα κέρδη, αλλά οφείλει να το έχει και στις ζημιές. Ιδίως όταν πρόκειται για κοινωνικές και ανθρώπινες ζημιές.

Κι επομένως θα έπρεπε από την πρώτη κιόλας μέρα να διαταχθεί η ναυτιλιακή εταιρεία να δέσει τα πλοία της για ένα συγκεκριμένο διάστημα, έχοντας την υποχρέωση να καταβάλει απαρέγκλιτα τις αμοιβές στο προσωπικό της. Για ένα μήνα, δυο, όσο χρειαστεί μέχρις ότου αλλάξει το καθεστώς εργασίας και εκπαίδευσης του προσωπικού της. Κι αν δεν συμμορφώνεται, ο Νόμος οφείλει να προβλέπει ακόμη και την οριστική διάλυση της συγκεκριμένης εταιρείας με το κράτος να εγγυάται την απασχόληση στο προσωπικό της.

Κάτι που ίσχυε σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Τουλάχιστον μέχρις ότου η λαίλαπα του νεοφιλελεύθερου ολοκληρωτισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σαρώσει κάθε έννοια ανθρωπισμού και κοινωνικής πρόνοιας.

Δεν μπορεί ο Νόμος να προβλέπει την τιμωρία μιας ποδοσφαιρικής ομάδας για πράξεις των οπαδών της, αλλά στην περίπτωση των εταιρειών – ιδίως των εφοπλιστικών εταιρειών – να μην ισχύει το ίδιο για πράξεις και παραλείψεις των δικών της στελεχών και υπαλλήλων. Ιδίως όταν πρόκειται για ανθρώπινες ζωές. Ας εφαρμόζαμε έστω και στο ελάχιστο αυτή τη λογική της ισονομίας και θα βλέπατε πόσο γρήγορα θα περιοριζόταν η αυθαιρεσία των εταιρειών. Θα βλέπαμε πόσο γρήγορα θα εξανθρωπίζονταν οι συνθήκες του βίου και της μετακίνησής μας.

Ο Δημήτρης Καζάκης είναι Πρόεδρος του ΕΠΑΜ. Πρώτη δημοσίευση του άρθρου στο ιστολόγιο του Δ. Καζάκη στις 7/9/2023.